Homo ergaster

*Homo ergaster*
Homo ergaster
Elmi təsnifat
	Domen: Eukariotlar Ranqsız: Amorphea Ranqsız: Obazoa Ranqsız: Opisthokonta Ranqsız: Holozoa Ranqsız: Filozoa Aləm: Heyvanlar Yarımaləm: Eumetazoylar Klad: ParaHoxozoa Klad: İkitərəflisimmetriyalılar Klad: Nephrozoa Tipüstü: Sonağızlılar Tip: Xordalılar Klad: Olfactores Yarımtip: Onurğalılar İnfratip: Ağızçənəlilər Klad: Eugnathostomata Klad: Teleostomi Klad: Euteleostomi Klad: Xoanlar Klad: Rhipidistia Klad: Tetrapodomorpha Klad: Eotetrapodiformes Klad: Elpistostegalia Klad: Stegocephalia Sinifüstü: Dördayaqlılar Klad: Reptiliomorpha Klad: Amniota Sinif: Məməlilər Klad: Theriimorpha Klad: Theriiformes Klad: Trechnotheria Klad: Cladotheria Klad: Prototribosphenida Klad: Zatheria Klad: Tribosphenida Yarımsinif: Vəhşi heyvanlar Klad: Euteriyalar İnfrasinif: Plasentalılar Maqndəstə: Boreoeutheria Dəstəüstü: Euarxontoqlireslər Qranddəstə: Euarchonta Mirdəstə: Primatkimilər Dəstə: Primatlar Yarımdəstə: Quruburunlar İnfradəstə: Simiiformes Parvdəstə: Catarrhini Fəsiləüstü: Hominoidea Fəsilə: Hominidlər Yarımfəsilə: Homininae Triba: Homininlər Cins: Homo ???: Homo ergaster
Beynəlxalq elmi adı
	Homo ergaster Colin Groves & Vratislav Mazák, 1975;
EOL	4454121

Homo ergaster və ya İşləyən adam — Erkən Pleystosen dövründə Afrikada yaşamış arxaik insanların nəsli kəsilmiş növü və ya alt növüdür. H. ergasterin müstəqil bir növ olub-olmaması və ya H. erectusun tərkibinə daxil olması paleoantropologiyada hələ də davam edən və həll olunmamış mübahisəli məsələlərdən biridir. Sinonimlik tərəfdarları adətən H. ergasteri Afrika Homo erectusu^[2] və ya Homo erectus ergaster^[3] kimi təsvir edirlər.

Afrika ərazisindən tapılmış ilk insanlar tək Homo habilislər hesab olunmurlar. 1971-ci ildə Keniyada Rudolf gölü ətrafında Kobifor düşərgəsində Luis Likinin Hominidlərə aid aşkar etdiyi alt çənə sümüyü ilk vaxtlar Homo Erektusa aid edilsə də, sonradan onların yeni bir növ təşkil etdiyi müəyyənləşdirilmişdir. 1975-ci ildə bu tapıntı Homo Erqaster (işləyən, yaradan adam) adlandırıldı. Avstralopiteklərlə eyni təbəqədə iki kəllə sümüyünün aşkar olunması nəticəsində insan təkamülünün düz xətlə deyil, sıçrayışla baş verdiyi təsdiq olunmuşdur. Yəni, Avstralopiteklərlə eyni təbəqədə Homo Erqasterlərin qalıqları aşkar edilmişdir. 1984-cü ildə Türkanalı oğlan (Turkana Boys) kimi tanınan tapıntı aşkar olunmuşdur. Kalium – arqon metodu vasitəsilə tapıntının yaşı 1.5 – 1.6 milyon il bundan əvvələ aid edilmişdir. Homo Erqasterlərin bir çox xüsusiyyətləri Homo Erektuslarla oxşar olsa da, fərqli cəhətləri də vardır:

Kəllə strukturu fərqlidir. Belə ki, onlarda kəllənin nazik olması, başın arxa hissəsinin böyüklüyü və beyin strukturunda fərqliliklər var.

Skelet sümükləri daha yüngüldür və strukturuna görə müasir insana daha çox yaxındır.

Beyin həcmi 880 sm³-dir.

Bütövlükdə ilk Erqasterlərin beyin tutumu 750 sm³-dən 1200 sm³-ə qədərdir. Homo Habilislərlə müqayisədə onların beyin tutumu böyümüş və bu böyümə mücərrəd təfəkkürün əsas xüsusiyyətlərini tənzimləyən alın hesabına baş vermişdi. Homo Erqasterlərdə broka mərkəzi daha yaxşı inkişaf etmişdi. Onların beyin tutumu müasir insanın beyninə nisbətən kiçik olsa da, bütövlükdə Homo Erqasterlərdə nitqin ilkin rüşeymləri müşahidə olunmuşdu. Buna görə də Homo Erqasterlər insan təkamülündə mühüm sıçrayış kimi qəbul edilirlər. Homo Erqasterlərin düşərgələrində daş alətlərin hazırlanmasında ikitərəfli çapma üsulu ilə hazırlanmış daş əmək alətləri tapılmışdı. Çapacaqlarla yanaşı ocaq izləri də qeydə alınmışdı. Homo Erqasterlər oddanqorxma instinktini ram edən ilk canlılar hesab olunurlar. Homo Erqasterlərin Şimali və Cənubi Afrikada məskunlaşması ilə yanaşı Cənubi Avropa və Cənub-Şərqi Asiya ərazisində də yayıldıqları təsdiq olunmuşdu. Bəzi tədqiqatçılar Dmanisi tapıntılarını da Homo Erqasterlərə aid edirlər.

İstinadlar

↑ Cela-Conde C. J., Ayala F. J. Genera of the human lineage (ing.). // Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. / M. R. Berenbaum [Washington, etc.], USA: National Academy of Sciences [etc.], 2003. Vol. 100, Iss. 13. P. 7688. ISSN 0027-8424; 1091-6490 doi:10.1073/PNAS.0832372100 PMID:12794185
↑ Tattersall, 2013. səh. 5
↑ Tattersall, 2013. səh. 14

Əlavə ədəbiyyat

Broom, R.; Talbot, J. T. "A New Type of Fossil Man". Nature. 164 (4164). 1949: 322–323. Bibcode:1949Natur.164..322B. doi:10.1038/164322a0. PMID 18137042.
Aiello, Leslie C.; Dunbar, R. I. M. "Neocortex Size, Group Size, and the Evolution of Language". Current Anthropology. 34 (2). 1993: 184–193. doi:10.1086/204160.
Aiello, Leslie C.; Wells, Jonathan C. K. "Energetics and the Evolution of the Genus Homo". Annual Review of Anthropology. 31. 2002: 323–338. doi:10.1146/annurev.anthro.31.040402.085403.
Antón, Susan C. "Natural history of Homo erectus". Yearbook of Physical Anthropology. 46. 2003: 126–170. doi:10.1002/ajpa.10399. PMID 14666536.
Baab, Karen L. "The taxonomic implications of cranial shape variation in Homo erectus". Journal of Human Evolution. 54 (6). 2008: 827–847. doi:10.1016/j.jhevol.2007.11.003. PMID 18191986.
Bonde, Niels. Hominid Diversity and 'Ancestor' Myths // Schilhab, Theresa; Stjernfelt, Frederik; Deacon, Terrence (redaktorlar ). The Symbolic Species Evolved. Springer. 2012. ISBN 978-94-007-2336-8.
Ben-Dor, Miki; Gopher, Avi; Hershkovitz, Israel; Barkai, Ran. "Man the Fat Hunter: The Demise of Homo erectus and the Emergence of a New Hominin Lineage in the Middle Pleistocene (ca. 400 kyr) Levant". PLOS ONE. 6 (12). 2011: e28689. Bibcode:2011PLoSO...628689B. doi:10.1371/journal.pone.0028689. PMC 3235142. PMID 22174868.
Brown, Frank; Harris, John; Leakey, Richard; Walker, Alan. "Early Homo erectus skeleton from west Lake Turkana, Kenya". Nature. 316 (6031). 1985: 788–792. Bibcode:1985Natur.316..788B. doi:10.1038/316788a0. PMID 3929141.
Caspari, Rachel; Lee, Sang-Hee. "Older age becomes common late in human evolution". PNAS. 101 (30). 2004: 10895–10900. doi:10.1073/pnas.0402857101. PMC 503716. PMID 15252198.
Ciochon, Russell. "The mystery ape of Pleistocene Asia" (PDF). Nature. 459 (7249). 2009: 910–911. Bibcode:2009Natur.459..910C. doi:10.1038/459910a. PMID 19536242.
Coqueugniot, H.; Hublin, J.-J.; və b. "Early brain growth in Homo erectus and implications for cognitive ability". Nature. 431 (7006). 2004: 299–302. Bibcode:2004Natur.431..299C. doi:10.1038/nature02852. PMID 15372030.
Dávid-Barrett, Tamás; Dunbar, R. I. M. "Bipedality and hair loss in human evolution revisited: The impact of altitude and activity scheduling". Journal of Human Evolution. 94. 2016: 72–82. doi:10.1016/j.jhevol.2016.02.006. PMC 4874949. PMID 27178459.
Dennell, Robin; Roebroeks, Wil. "An Asian perspective on early human dispersal from Africa". Nature. 438 (7071). 2005: 1099–1104. Bibcode:2005Natur.438.1099D. doi:10.1038/nature04259. PMID 16371999.
Giles, James. "Naked Love: The Evolution of Human Hairlessness". Biological Theory. 5 (4). 2010: 326–336. doi:10.1162/BIOT_a_00062.
Gowlett, J. A. J. "The discovery of fire by humans: a long and convoluted process". Philosophical Transactions B. 371 (20150164). 2016: 20150164. doi:10.1098/rstb.2015.0164. PMC 4874402. PMID 27216521.
Hatala, Kevin G.; Roach, Neil T.; Ostrofsky, Kelly R.; Wunderlich, Roshna E.; Dingwall, Heather L.; Villmoare, Brian A.; Green, David J.; Harris, John W. K.; Braun, David R.; Richmond, Brian G. "Footprints reveal direct evidence of group behavior and locomotion in Homo erectus". Scientific Reports. 6 (28766). 2016: 28766. Bibcode:2016NatSR...628766H. doi:10.1038/srep28766. PMC 4941528. PMID 27403790.
Herries, Andy I. R.; və b. "Contemporaneity of Australopithecus, Paranthropus, and early Homo erectus in South Africa". Science. 368 (6486). 2020: eaaw7293. doi:10.1126/science.aaw7293. hdl:11568/1040368. PMID 32241925 (#bad_pmid).
Janssen, Marco A.; Sept, Jeanne M.; Griffith, Cameron S. Hominids Foraging in a Complex Landscape: Could Homo ergaster and Australopithecus boisei Meet Their Calories Requirements? // Takahashi, Shingo; Sallach, David; Rouchier, Juliette (redaktorlar ). Advancing Social Simulation: The First World Congress. Springer. 2007. ISBN 978-4-431-73150-4.
Kimbel, William H.; White, Tim D. Variation, Sexual Dimorphism and the Taxonomy of Australopithecus // Grine, Frederick E. (redaktor). Evolutionary History of the Robust Australopithecines. Routledge. 2017. ISBN 978-0-202-36137-6.
Klein, Richard. Hominin dispersals in the Old World // Chris, Scarre (redaktor). The Human Past: World Prehistory & the Development of Human Societies. Thames & Hudson. 2005. ISBN 978-0500285312.
Larick, Roy; Ciochon, Russell. "The African Emergence and Early Asian Dispersals of the Genus Homo". American Scientist. 84 (6). 1996: 538–551. Bibcode:1996AmSci..84..538L.
Latimer, Bruce; Ohman, James C. "Axial dysplasia in Homo erectus". Journal of Human Evolution. 40. 2001: A12.
Meyer, Marc R.; Vekua, Abesalom; Lordkipanidze, David. "Language and empathy in Homo erectus: behaviors suggested by a modern spinal cord from Dmanisi, but not Nariokotome". 2006.
Nowell, April; Chang, Melanie Lee. "The Case Against Sexual Selection as an Explanation of Handaxe Morphology" (PDF). PaleoAnthropology. 2009. 2009: 77–88.
Pagel, Mark; Bodmer, Walter. The Evolution of Human Hairlessness: Cultural Adaptations and the Ectoparasite Hypothesis // Wasser, Solomon P. (redaktor). Evolutionary Theory and Processes: Modern Horizons. Springer. 2004. doi:10.1007/978-94-017-0443-4_17. ISBN 978-90-481-6457-8.
Reno, Philip L.; Meindl, Richard S.; McCollum, Melanie A.; Lovejoy, C. Owen. "Sexual dimorphism in Australopithecus afarensis was similar to that of modern humans" (PDF). PNAS. 100 (16). 2003: 9404–9409. Bibcode:2003PNAS..100.9404R. doi:10.1073/pnas.1133180100. PMC 170931. PMID 12878734.
Roberts, Alice. Evolution: The Human Story (Revised). Dorling Kindersley Ltd. 2018. ISBN 978-0-2413-0431-0.
Rogers, Alan R.; Iltis, David; Wooding, Stephen. "Genetic Variation at the MC1R Locus and the Time since Loss of Human Body Hair". Current Anthropology. 45 (1). 2004: 105–108. doi:10.1086/381006.
Ruxton, Graeme D.; Wilkinson, David M. "Avoidance of overheating and selection for both hair loss and bipedality in hominins" (PDF). PNAS. 108 (52). 2011: 20965–20969. Bibcode:2011PNAS..10820965R. doi:10.1073/pnas.1113915108. PMC 3248486. PMID 22160694.
Sandgathe, Dennis M.; Berna, Francesco. "Fire and the Genus Homo: An Introduction to Supplement 16". Current Anthropology. 58 (Supplement 16). 2017: S165–S175. doi:10.1086/691424.
Schiess, Regula; Häusler, Martin. "No skeletal dysplasia in the Nariokotome boy KNM-WT 15000 (Homo erectus) – a reassessment of congenital pathologies of the vertebral column". American Journal of Physical Anthropology. 150 (3). 2013: 365–374. doi:10.1002/ajpa.22211. PMID 23283736.
Schiess, Regula; Böni, Thomas; Rühli, Frank J.; Häusler, Martin. "Revisiting scoliosis in the KNM-WT 15000 Homo erectus skeleton" (PDF). Journal of Human Evolution. 67. 2014: 48–59. doi:10.1016/j.jhevol.2013.12.009. PMID 24491377.
Schwartz, Jeffrey H. "Taxonomy of the Dmanisi Crania" (PDF). Science. 289 (5476). 2000: 55–56. doi:10.1126/science.289.5476.55b. PMID 10928927.
Simpson, Scott W.; Quade, Jay; Levin, Naomi E.; Butler, Robert; Dupont-Nivet, Guillaume; Everett, Melanie; Semaw, Sileshi. "A Female Homo erectus Pelvis from Gona, Ethiopia". Science. 322 (5904). 2008: 1089–1092. Bibcode:2008Sci...322.1089S. CiteSeerX 10.1.1.710.7337. doi:10.1126/science.1163592. PMID 19008443.
Strait, David; Grine, Frederick; Fleagle, John. Analyzing Hominin Hominin Phylogeny: Cladistic Approach (PDF) // Henke, Winfried; Tattersall, Ian (redaktorlar ). Handbook of Paleoanthropology (2nd). Springer. 2015. doi:10.1007/978-3-642-39979-4_58. ISBN 978-3-642-39979-4. 12 June 2020 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 May 2020.
Tattersall, Ian. Homo ergaster and Its Contemporaries (PDF) // Henke, Winfried; Tattersall, Ian (redaktorlar ). Handbook of Paleoanthropology. Springer. 2013. ISBN 978-3-642-39978-7. 12 June 2020 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 May 2020.
Ungar, Peter S.; Grine, Frederick E.; Teaford, Mark F. "Diet in Early Homo: A Review of the Evidence and a New Model of Adaptive Versatility". Annual Review of Anthropology. 35 (1). 2008: 208–228.
Willems, Erik P.; van Schaik, Carel P. "The social organization of Homo ergaster: Inferences from anti-predator responses in extant primates". Journal of Human Evolution. 109. 2017: 11–21. doi:10.1016/j.jhevol.2017.05.003. PMID 28688456.
Wang, Weijie; Crompton, Robin H.; Carey, Tanya S.; Günther, Michael M.; Li, Yu; Savage, Russell; Sellers, Williams I. "Comparison of inverse-dynamics musculo-skeletal models of AL 288-1 Australopithecus afarensis and KNM-WT 15000 Homo ergaster to modern humans, with implications for the evolution of bipedalism". Journal of Human Evolution. 47 (6). 2004: 453–478. doi:10.1016/j.jhevol.2004.08.007. PMID 15566947.
Wood, Bernard; Collard, Mark. "The Human Genus". Science. 284 (5411). 1999: 65–71. Bibcode:1999Sci...284...65.. doi:10.1126/science.284.5411.65. PMID 10102822.
Zhu, Zhaoyu; Dennell, Robin; Huang, Weiwen; Wu, Yi; Qiu, Shifan; Yang, Shixia; Rao, Zhiguo; Hou, Yamei; Xie, Jiubing; Han, Jiangwei; Ouyang, Tingping. "Hominin occupation of the Chinese Loess Plateau since about 2.1 million years ago". Nature. 559 (7715). 2018: 608–612. Bibcode:2018Natur.559..608Z. doi:10.1038/s41586-018-0299-4. PMID 29995848.

Xarici keçidlər

Homo ergaster; The Australian Museum
Homo ergaster; Milne Publishing – The History of Our Tribe: Hominini
Homo ergaster; Origins – Exploring the Fossil Record – Bradshaw Foundation
Homo ergaster; eFossils Resources
Human origins family tree; DNA Learning Center

[_f48b68a679996cd3-1] Cela-Conde C. J., Ayala F. J. Genera of the human lineage (ing.). // Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. / M. R. Berenbaum [Washington, etc.], USA: National Academy of Sciences [etc.], 2003. Vol. 100, Iss. 13. P. 7688. ISSN 0027-8424; 1091-6490 doi:10.1073/PNAS.0832372100 PMID:12794185

[FOOTNOTETattersall20135-2] Tattersall, 2013. səh. 5

[FOOTNOTETattersall201314-3] Tattersall, 2013. səh. 14

[2]

[3]

[1]

Lüğətlər və ensiklopediyalar	Böyük rus
Taksonomiya	EOL · GBIF · IRMNG
Normativ yoxlama	BNF: 16184505w · LCCN: sh2003005065 · Microsoft: 2776680443