Möhtəşəm əsr (teleserial, 2010)

Bu məqalədəki məlumatların yoxlanıla bilməsi üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. Lütfən, məqaləyə etibarlı mənbələr əlavə edərək onu təkmilləşdirməyə kömək edin. Mənbəsiz məzmun problemlər yarada və silinə bilər. Problemlər həll edilməmiş şablonu məqalədən çıxarmayın. Daha ətraflı məlumat və ya məqalədəki problemlərlə bağlı müzakirə aparmaq üçün məqalənin müzakirə səhifəsinə diqqət yetirə bilərsiniz.

Möhtəşəm əsr (türk. Muhteşem Yüzyıl) — Türkiyənin Star TV telekanalında yayımlanan teleserial. Türkiyə kinematoqrafının son illərdəki ən məşhur tarixi teleserialı hesab olunur. Osmanlı sultanı Sultan Süleyman Qanuninin həyatından bəhs edən film Türkiyənin orta əsr tarixini, mədəniyyətini, o dövrün zadəganlarının həyat tərzini və adət-ənənələrini əks etdirir.

Möhtəşəm əsr
türk. Muhteşem Yüzyıl
Janr	Telenovella
Rejissor	Yağmur Taylan Durul Taylan
Ssenarist	Məral Okay
Rollarda	Xalid Ərgənc Məryəm Uzərli Vahidə Perçin Mehmet Günsür Ozan Güvən Nur Fettahoğlu Əngin Öztürk Pelin Karahan Mərvə Boluğur Araz Bulud İynəmli Tolqa Sarıdaş
İstehsalçı ölkə	Türkiyə
İl	2010
Studiya	Tims Productions
Dil	Türkcə
İlk çıxış tarixi	5 yanvar 2011
Rəng	Rəngli
Mövsüm sayı	4
Seriya sayı	139
Seriya vaxtı	90 dəqiqə
IMDb	ID1848220
tims.tv/serie/muhtesem-y…
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Serial, təməl olaraq Osmanlı İmperatorluğu sultanı Qanuni Sultan Süleymanın və Xürrəm Sultanın həyatı, Xürrəm Sultanın övladları üçün girişdiyi taxt mübarizəsi və saray həyatı üzərində hazırlanmışdır.

Rejissorluğunu Taylan qardaşlarının etdiyi, prodüserliyini Timur Savcının boynuna götürdüyü serialın ssenarisini 10 Aprel 2012-ci ilə-ölümünə qədər^[1] Məral Okay, ondan sonra isə Yılmaz Şahin yazmışdır. Seriallar 3.500.000 TL büdcəsiylə Türk televiziya tarixinin ən bahalı layihəsidir.^[2]

İlk yayım tarixindən əvvəlki 5 aylıq müddət içərisində başlayan istehsal işləri üçün 2.100 m² sahəyə bir plato qurulmuş, 30 nəfərlik bir heykəltaraş və rəssam qrupu burada strukturların birə-bir eynisini inşa etmişdir.

İyirmi altı yaşında bu böyük iqtidarı idarə etməyə başladığında, Sultan Süleyman önünə elə bir hədəf qoymuşdu ki;

Böyük İsgəndərdən daha güclü və məşhur bir suverenlik quracaq və Osmanlını məğlubedilməz edəcəkdi.

1520-ci ildə bir ov gəzintisində aldığı, atası Yavuz Sultan Səlimin ölüm xəbəriylə taxta çıxan gənc Süleyman, xəyallarının kənarında bir iqtidarı idarə edəcəyinə bilmədən, Manisa'daki sarayında arvadı Mahidövran və oğlu kiçik Şahzadə Mustafanı buraxıb, yanında yaxın dostu, yoldaşı Parqalı İbrahim ilə yola çıxdılar. Topqapı sarayına gəldilər.

Beləliklə Qanuni Sultan Süleymanın qırx altı il davam edəcək olan iqtidarı başlayır. Süleyman, ilk olaraq ona şahzadələr doğan cariyə Alexandra ilə tanış olur. Tarixə adını Xürrəm Sultan olaraq yazdıran əslən Ukraynalı kölə. Süleyman, dünyanı fəth etmək üçün şərqdə Səfəvilər imperiyası, qərbdə Roma imperiyasıyla döyüşərkən Xürrəm Sultan da Osmanlı sülaləsində qalıcı olmaq üçün önünə çıxan maneələrlə mübarizə edirdi.

Süleyman, Xürrəmə olan ehtiraslı eşqinin əvəzini həyatında ən güvəndiyi dostu, Sədrəzəmi İbrahimi boğduraraq və oğullarının ölüm əmrlərini də verərək ödəyəcəkdi. Çünki Xürrəm Sultan üçün iqtidar oyunu qanlı və mərhəmətsiz bir oyun idi. Bu oyundan zəfərlə çıxmaq üçün hər yol savabdır.

Mükafat aldığı mərasimlərdə serial müddətlərinə üsyan edən "Möhtəşəm əsr"in Xürrəm Sultanı Məryəm Uzərli, 19 may 2013 bazar günü Berlinə gedib dönmədi. əsəblərim gərgindir, müalicə olunacağam deyən Uzərli, dönməsi üçün razı edilməyə çalışıldı. Serialın 100. hissəsinin bu səbəblə çatışa bilməyəcəyini açıqlandı. Psixologiyasının çox çalışmaqdan və nizamsız vaxtlardan ötəri pozulduğunu və bir klinikaya yatıb müalicə olacağını ifadə edən Uzərli, İstanbula dönməyəcəyini söylədi.

Prodüser şirkət Məryəm Uzərlinin bir cür Türkiyəyə dönməsi üçün razı edə bilməyəndən sonra 100. hissənin əskik səhnələri də tamamlaya bilmədilər. bölüm yayımlanmayandan sonra telekanal Star TV ən böyük gəlir mənbəyi olan serialın yeni bölümü yayımlanmadığı üçün ən az 1 milyon dollar reklam gəliri itirdi. Məryəm Uzərli gəlməyəndən sonra çəkilişlər dayandırıldı və filmə 1 həftə tətil verildi.^[3]

Prodüser Timur Savcı, artıq rəsmi olaraq seriala, Məryəm Uzərli olmadan davam edəcəklərini bütün mediaya eşitdirdi. Məryəm Uzərlinin yerinə Vahidə Perçin, Xürrəm Sultanın az yaşlandırılmış halı olaraq ekranlara gələcək şərhi edildi.^[4]

• Sultan Süleyman Qanuni (Xalid Ərgənc) – Atası Yavuz Sultan Səlimin ardından taxta keçən 10. Osmanlı padşahı. Serialda ilk olaraq 1. hissədə ovlanma əsnasında ata minərkən görünmüşdür. Bu sırada Piri Mehmed Paşanın göndərdiyi ulağdan atasının öldüyünü öyrənir. Sürətlə İstanbula gələrək taxta keçir.
• Xürrəm Sultan (Məryəm Uzərli/Vahidə Perçin) – Əsl adı Aleksandra Anastasiya Lisovska olan Rutenyalı bir nökər. Lehistan Krallığı içərisində olan Rutenya da bir keşişin qızı idi. Leo adlı nişanlısı, qardaşı və anası ilə birlikdə atasının idarə etdiyi ayin əsnasında Krım Tatarları tərəfindən hücuma uğrayır. Krım Xanlığına satılır, bir müddət sonra taxta yeni çıxan Qanuni Sultan Süleymana hədiyyə edilir. Padşahın arvadı Mahidevran Sultanı gözdən salır və hərəmdə yüksəlir.
• Ayşə Hafsa Sultan (Nəbahat Çehrə) – Qanuni Sultan Süleyman, Xədicə Sultan, Beyhan Sultan, Şah Sultan və Fatma Sultanın anası, Yavuz Sultan Səlimin arvadıdır. Serialda xatırlanan adı ilə Validə Sultan, Krım xanlığının valisinin qızı ikən Yavuz Sultan Səlimə hədiyyə edilmişdir. Yavuz Sultan Səlim öldükdən sonra isə Qanuni Sultan Süleymanın anası olduğundan ötəri validə yəni ana ünvanını istifadə etməyə başlamışdır. Validə Sultan hərəmin sahibidir və padşahın qarşısında əyilməmə haqqına sahib olan tək insandır. Nigar Kalfa ilə Parqalı İbrahim Paşanın gizli eşqlərini öyrənəndən sonra xəstələnərək iflic keçirmiş və 1534-ci ildə ölmüşdür.
• Parqalı İbrahim Paşa (Okan Yalabık) – Serialın əsas xarakterlərindən biri olan Parqalı İbrahim, Parqa şəhərindən Manisaya gətirilərək yığılmışdır. Hələ Qanuni Sultan Süleymanın şahzadə olduğu dövrdə onunla yoldaşlıq qurmuş və Qanuninin altına girərək can yoldaşı olmuşdur. 1523-cü ildə Sultan Süleyman sədrəzəm Piri Mehmet Paşanı təqaüdçü edincə vəzir-i azamlığa gəlmişdir. Xədicə Sultanla gizli bir eşq yaşamışlar və evlənmişlər. Qüruru, özünü padşaha bərabər hətta padşahdan daha üstün görməsi və Xürrəm Sultanın intriqaları nəticəsində vəzir-i azam ikən Qanuni Sultan Süleymanın əmri ilə boğularaq öldürülmüşdür.
• Xədicə Sultan (Səlma Ərgəc) – Validə Sultanın və Yavuz Sultan Səlimin qızı, Qanuni Sultan Süleymanın bacısıdır. Ailəsinin istəyi ilə İskəndər Paşa ilə evlənmiş, ancaq qısa bir müddət sonra yoldaşı öldükdən sonra gənc yaşında dul qalmışdır. Qanuni Sultan Süleymanın taxta çıxmasıyla birlikdə Parqalı İbrahim ilə gizli bir eşq yaşamış, sonrasında isə evlənmişlər.
• Mahidövran Sultan (Nur Fettahoğlu) – Qanuni Sultan Süleymanın şahzadəlik günlərindən bəri gözdəsi olan haseki sultan. Qanuni taxta çıxmadan əvvəl doğan Şahzadə Mustafanın validəsidir. Xürrəm Sultan ilə girişdiyi iqtidar döyüşündə Validə Sultan, Xədicə Sultan və Parqalı İbrahimin dəstəyini almışdır. Oğulunun qətlindən sonra uzun bir müddət Bursa da yoxluq içində yaşamağa məhkum edilmişdir.
• Şahzadə Mustafa (Mehmet Günsür) – Mahidövran Sultanın oğlu. Qanuni Sultan Süleymanın ilk şahzadəsi və göz bəbəyi şahzadə. Sultan Süleyman Qanuninin sonra taxta keçəcəyi düşünülən vəliəhd şahzadə. Vəzifə yeri olaraq taxt bayrağı Manisaya təyin, Xürrəm Sultanın oyunları görə bayraq yeri dəyişdirildikdən və uzun bir intriqa müddətindən sonra atasının əmri ilə canı alınmışdır.
• Mehrimah Sultan (Pəlin Qaraxan) – Qanuni Sultan Süleyman və Xürrəm Sultanın qızı, vəzir-i azam Rüstəm Paşanın həyat yoldaşı və II. Səlimin bacısı.
• Rüstəm Paşa (Ozan Güvən) – Xorvatiyada yığılan saraya Seyisi olaraq gələn və Xürrəm Sultana olan bağlılığı sayəsində yüksələn dövlət adamı. Qanuni Sultan Süleyman dönəmində vəzir-i azamlığa gətirilmiş və Mihrimah Sultan ilə evlənərək Qanuni'nin kürəkəni olmuşdur.
• Şahzadə Mehmed (Gürbey İleri) – Sultan Süleymanın Xürrəm sultandan olan oğlu.
• Şahzadə Bəyazid (Araz Bulud İynəmli) – Sultan Süleymanın Xürrəm sultandan olan oğlu. Səlim Sultan olandan sonra onu oğlanları ilə boğdurur.
• Şahzadə/II Səlim (Əngin Öztürk) – Osmanlı imperiyasının 11. padşahı
• Şahzadə Cahangir (Tolqa Sarıdaş) – Sultan Süleymanın Xürrəm sultandan olan oğlu. Anadangəlmə fiziki qüsurlu olan Cahangir Şahzadə Mustafa edam ediləndən bir müddət sonra vəfat edir.

Serial hələ fraqmentlərdən başlayaraq bir çox tənqid almışdır. RTÜKün etdiyi şərhə görə üç həftə içində 2010-cu ilin ümumi televiziya şikayətindən daha çox şikayət edilmişdir. Seriallar bəzi mühafizəkar və milliyyətçi seqmentlər tərəfindən Qanuni Sultan Süleymanı zövq və səfa düşkünü olaraq göstərildiyi səbəbiylə ittiham edilir.Türkiyə Baş nazir Köməkçisi və Dövlət Naziri Bülent Arınç da serial haqqında rəsmi əməliyyat başlatmışdır.

Eyni zamanda serial bir çox tarixi səhvlə da gündəmə gəlməkdədir. Oturma nizamı, yeməklər, geyimlər və mebellər kimi detallar mövzusunun mütəxəssisləri tərəfindən araşdırılmış və uyğunsuzluğu təsvir edilmişdir.

Türkiyədə təhsil alan güneyli fəal Məhbub Əmrahi Səfəvi Dövlətini Fars dövləti kimi təqdim etdiyi üçün "Möhtəşəm əsr" teleserialından məhkəməyə şikayət etmişdi.^[5]

New York Universitetindən Osmanlı işləri professoru Leslie Peirce isə Osmanlı qaynaqlarında hərəm ilə əlaqədar detallı məlumatlar olmadığını və bu səbəblə istehsalın tarixi həqiqətlərə uyğun gəlməsi baxımından məqbul bir ssenari yazılması lazım olduğunu ifadə etmişdir. Serial, Hollywood rejissoru Randal Kleiser tərəfindən "beynəlxalq səviyyədə bir iş, xaricə satışa çıxarıla bilər" şəklində şərh olunmuşdur.^[6]

Bəzi yazar və tənqidçilər serialda mövzunun keçdiyi zaman diliminə (1520-1566) xronoloji baxımdan uyğunlaşmazlıq göstərən bəzi səhnələrin iştirak etdiyini yəni serialda anakronizm edildiyini təyin etmiş və bunları nümunələriylə yazmışlar. Bu zaman-bozun səhvlərindən bəziləri bunlardır:

• Parqalı İbrahim Paşa bir çox səhnədə masa başında çalışarkən göstərilmişdir. Halbuki masa istifadə ədəbi Əbdülməcidin (1823-1861) səltənəti dövründə Osmanlı sarayına yerləşmişdir.
• Saray mətbəxində aşpaz yamağı pomidor doğrayarkən göstərilmişdir. Halbuki ana vətəni Cənubi və Mərkəzi Amerika olan bu meyvə Xristofor Kolumbun Amerikanı kəşfindən sonra Avropaya daşınmış və yetişdirilməyə başlamışdır. Pomidorun Osmanlı torpaqlarına girişi isə 1835-dən sonradır.
• Sultan Süleyman Qanuni Şahzadə Mustafanı ziyarət üçün getdiyi Manisa Sarayında yerlərdə parke olduğu görünməkdədir. Lakin parke (parquet de menuiserie) ilk dəfə 1684-cü ildə Versailles sarayında ortaya çıxmışdır.

Əsas məqalə: Möhtəşəm əsr (saundtrek)

2011-ci ildə Möhtəşəm əsr serialı çıxdıqdan sonra bu serialdakı mahnılar 14 May 2013-cü ildə Tims Productions tərəfindən "Möhtəşəm əsr (saundtrek)" adı altında buraxılmışdır. Orijinal versiyada 33 mahnı vardır.

Serialda istifadə musiqilərin yanında albomun içərisindəki serialda iştirak edən və Məryəm Uzərli, Səlma Ergeç, Cansu Dərə, Erkan Bektaş, Bəkir Ünlüataer və Aytəkin Ataş tərəfindən səsləndirilən layla və türkülər də iştirak edir. Bu serialdakı mahnılar 14 may 2013-ci ildə Mira Records tərəfindən "Möhtəşəm əsr (saundtrek)" adı altında buraxılmışdır.

1. "Muhteşem Yüzyıl Jenerik"
2. "Dönmek"
3. "İktidar Oyunu"
4. "Ceng-i Ali"
5. "Savaş"
6. "Luli (Ninni)"
7. "Saltanat Dedikleri"
8. "Hatice'nin Aşkı"
9. "Bismişah"
10. "Aynı Göğün Altında"
11. "Mahidevran"
12. "Moğaç"
13. "Parga'dan beri"
14. "Sarayda Entrika"
15. "Evvel Zaman"
16. "Akıncının Aşkı"
17. "Aşk-ı Derun"
18. "Nenni Desem Uyurm'ola"
19. "İhanet"
20. "26 Saat"
21. "Hasbahçenin Gülü"
22. "Hanedanın Düşüşü"
23. "Ayin"
24. "Zahir Batın"
25. "Pirlere Niyaz Ederiz"
26. "Masumiyet"
27. "Üç Kıtada"
28. "Bade Saba (Seher Yeli)"
29. "Ağıt"
30. "Demir Yumruk"
31. "Suud"
32. "Deliler"
33. "Hain Pusu"

Orijinal telekanalı Show TV, ardından da Star TV olan serial üçün bir çox televiziya kanalı təklif etmiş və iyirmi iki kanal ilə aydın olmuşdur.^[7] Nəşrlər isə dekabr 2011 ilə Yanvar 2012-ci ildə başlamışdır. Hal-hazırda cəmi 42 ölkədə 200 milyondan çox tamaşaçıya çatmışdır. 2013-cü ildə 60 fərqli ölkədə nəşr olunması gözlənilən serial ən çox ölkəyə satışa çıxarılan Türk serialı olmuşdur.^[8]

Ölkə	Yayım
Türkiyə	Star TV
Azərbaycan	Lider TV
Serbiya	Prva TV / B92
Macarıstan	RTL Klub
Bolqarıstan	TV7
Rusiya	Domashny
Rumıniya	Kanal D Romanya
Qazaxıstan	Khabar
Ukrayna	1+1Çin Xalq Respublikası
Makedoniya	Kanal 5
Yunanıstan	ANT1
Çin Xalq Respublikası	CCTV
Çexiya	TV Barrandov
İtaliya	Babel TV
Misir	Al Hayat TV
Tunis	Nessma TV
iran	GEM TV
Mərakeş	Medi1 TV
Bosniya və Herseqovina	Televizija OBN
Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri	Dubai TV
Albaniya	Albanian Screen
Əfqanıstan	1TV
Polşa	TVP1

Ölkə	Dil	Adı
Türkiyə	Türk dili	Muhteşem Yüzyıl
Serbiya	Serb dili	Sulejman Veličanstveni
Azərbaycan	Azərbaycan dili	Möhtəşəm əsr
Macarıstan	Macar dili	Szulejmán
Bolqarıstan	Bolqar dili	Великолепният век
Rusiya	Rus dili	Великолепный век
Rumıniya	Rumın dili	Suleyman Magnificul
Ukrayna	Ukrayna dili	Величне століття. Роксолана
Şimali Makedoniya	Makedon dili	Величествениот султан
Yunanıstan	Yunan dili	Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής
İtaliya	İtalyan dili	Il Secolo Magnifico
Misir	Ərəb dili	حريم السلطان
Tunis	Ərəb dili	حريم السلطان
İran	Fars dili	حریم سلطان
Mərakeş	Ərəb dili	حريم السلطان
Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri	Ərəb dili	حريم السلطان
Albaniya	Alban dili	Sulejmani i Madhërishëm

• Möhtəşəm əsr (I mövsüm)

• Muhteşem Yüzyıl Rəsmi Facebook Səhifəsi
• Muhteşem Yüzyıl Rəsmi Səhifəsi Arxivləşdirilib 2015-05-29 at the Wayback Machine

Film haqqında olan bu məqalə bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.