Manfred Eyqen

Manfred Eygen (alm. Manfred Eigen‎; 9 may 1927[1][2][…], Boxum, Prussiya[d][1] – 6 fevral 2019[3][4][…], Göttingen, Aşağı Saksoniya[5][6][7][8]) — alman fiziki kimyaçısı, kimya üzrə Nobel mükafatı laureatı (Ronald Reyford Norriş və Corc Porter ilə birlikdə 1967 il).

Manfred Eygen
alm. Manfred Eigen‎
Doğum tarixi 9 may 1927(1927-05-09)[1][2][…]
Doğum yeri
Vəfat tarixi 6 fevral 2019(2019-02-06)[3][4][…] (92 yaşında)
Vəfat yeri
Elm sahəsi Biofizika
İş yerləri
Təhsili
Üzvlüyü
Mükafatları Austrian Decoration for Science and Art İncəsənət və elm sahəsində Pour le Mérite ordeni
Kimya üzrə "Nobel" mükafatı
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Bioqrafiyası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Höttingen Universitetini 1951-ci ildə doktorluq dərəcəsi ilə bitirmişdir. 1964-cü ildən Maks Plank Cəmiyyətinin Fiziki Kimya İnstitutunda direktor işləyib. 1982–1993-cü illərdə Studienstiftungdə prezident, "İnsanlığa xəbərdarlıq" (1992il) imzalanıb[9].

Höttingen Elmlər Akademiyasının üzvü (1964il), Leopoldin Alman Milli Elmlər Akademiyası (1964il), Papa Elmlər Akademiyasının (1981il)[10], Avropa Akademiyasının (1989il), Bavariya Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü (1972il), ABŞ-ın xarici üzvü Milli Elmlər Akademiyası (1966)[8], London Kral Cəmiyyəti (1973il), SSRİ Elmlər Akademiyası (1976il; 1991-ci ildən — Rusiya Elmlər Akademiyası)[11], Fransa Elmlər Akademiyası (1978il)[10], Amerika İncəsənət və Elmlər Akademiyasının xarici fəxri üzvü (1964). Rur Universitetinin fəxri üzvü (2001il).

Əsas işləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Əsas işləri kimyəvi reaksiyaların kinetikasının öyrənilməsi üsullarının işlənib hazırlanmasına həsr edilmişdir. O, temperatur, təzyiq, elektrik sahəsi və digər amillərlə sistemin kimyəvi tarazlığının impulslu (tək və ya dövri) yerdəyişməsindən ibarət olan ultrasürətli kimyəvi reaksiyaların tədqiqi üçün relaksasiya üsullarını təklif etmişdir. Bu üsullardan istifadə edərək M. Eyqen (və onun həmkarları), məsələn, sulu məhlulda hidrogen və hidroksil ionlarının turşu-qələvi göstəriciləri ilə reaksiyalarının kinetikasını və karboksilik turşuların birləşməsinin kinetikasını öyrənmişlər. M. Eyqen, özünü çoxaldan makromolekulların qapalı avtokatalitik kimyəvi dövrlərdə necə birləşdiyini izah edən hipertsikl nəzəriyyəsinin müəllifi kimi tanıdır.

Təltif və mükafatları

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Kimya və Fizika üzrə Otto Han mükafatı (1962)
  • Con Gembl Kirkvud mükafatı (1963)
  • Harrison Hov mükafatı (1965)
  • Parasels mükafatı (1967)
  • Carus-Medaille Leopoldines (1967)
  • Laynus Polinq mükafatı (1967)
  • Kimya üzrə Nobel mükafatı ("Olduqca qısa impulsla molekulyar tarazlığın yerdəyişməsinin köməyi ilə olduqca sürətli kimyəvi reaksiyalara aid tədqiqatlarına görə", 1967 il Ronald Reyford Norriş və Corc Porter ilə paylaşıldı)[12]
  • "Elm və İncəsənət" üzrə Avstriya Fəxri Nişanı (1976)
  • Faradey Mühazirəsi (1977)
  • Aşağı Saksoniya torpağının mükafatı (1980)
  • Lüdviq Darmştadter və Pol Erlix mükafatı(1992)
  • Berlin-Brandenburq Elmlər Akademiyasının Helmholtz medalı (1994)
  • Maks Plank mükafatı (1994)
  • Rudolf  Dizel medalı (1998)
  • Həyat Boyu Müvəffəqiyyət mükafatı, İnsan Virusologiyası İnstitutu (2005)
  • Yohann Volfqanq Göte qızıl medalı (2007)
  • Vilhelm Eksner medalı (2011)

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 4 Эйген Манфред // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохорова 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
  2. ↑ 1 2 Manfred Eigen // Encyclopædia Britannica (ing.).
  3. ↑ 1 2 Chemie-Nobelpreisträger Manfred Eigen ist tot (alm.). // Die Zeit / Hrsg.: J. Allmendinger Zeitverlag Gerd Bucerius, 2019. 505010 nüs. ISSN 0044-2070
  4. ↑ 1 2 Manfred Eigen // Brockhauz Ensiklopediyası (alm.).
  5. ↑ 1 2 Deutsche Nationalbibliothek Record #11852948X // Ümumi tənzimləmə nəzarəti (GND) (alm.). 2012—2016.
  6. ↑ Эйген Манфред // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  7. ↑ Manfred Eigen // Encyclopædia Britannica
  8. ↑ Лауреат Нобелевской премии по химии Манфред Эйген умер на 92-м году жизни. regnum.ru. Дата обращения: 8 февраля 2019.
  9. ↑ World Scientists' Warning To Humanity (англ.). stanford.edu (18 ноября 1992). Дата обращения: 25 июня 2019. Архивировано из оригинала 6 декабря 1998 года.
  10. ↑ Manfred Eigen (англ.). pas.va. Дата обращения: 28 июня 2019.
  11. ↑ Профиль Манфреда Эйгена на официальном сайте РАН
  12. ↑ Лауреат Нобелевской премии по химии Манфред Эйген умер на 92-м году жизни. regnum.ru. Дата обращения: 8 февраля 2019.