Mixail Çexov

Mixail Çexov (rus. Михаи́л Алекса́ндрович Че́хов; 29 avqust 1891^[1][2], Sankt-Peterburq^[4] – 30 sentyabr 1955^[3][4][…], Beverli-Hillz, Kaliforniya) — rus və amerikalı dram aktyoru, teatr müəllimi, rejissor. RSFSR-in əməkdar artisti (1924). Yazıçı Anton Çexovun qardaşı oğlu, publisist Aleksandr Çexovun oğlu. Məşhur "Aktyorun texnikası haqqında" kitabının müəllifidir.

Mixail Çexov
rus. Михаил Александрович Чехов
Doğum tarixi	29 avqust 1891(1891-08-29)[1][2]
Doğum yeri	Sankt-Peterburq, Rusiya imperiyası[4]
Vəfat tarixi	30 sentyabr 1955(1955-09-30)[3][4][…] (64 yaşında)
Vəfat yeri	Beverli-Hillz, Los-Anceles dairəsi, Kaliforniya, ABŞ
Vəfat səbəbi	ürək tutması
Dəfn yeri	Hollivud-Hillz qəbiristanlığı[d]
Vətəndaşlığı	Rusiya imperiyası  RSFSR[d]  SSRİ  ABŞ
Fəaliyyəti	kino aktyoru, teatr aktyoru, aktyor, teatr pedaqoqu[d], kinorejissor, teatr rejissoru
Fəaliyyət illəri	1912–1954
Təhsili	Moskva Bədaye teatrı
Teatr	Moskva Bədaye teatrı
Mükafatları
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Alexander Çexov və ikinci həyat yoldaşı Natalya Aleksandrovna oğlu (1855–1918).

1907-ci ildə Sankt-Peterburq Balaca (Suvorinsk) Teatrının teatr məktəbinə daxil oldu, burada müəllimlərindən biri Boris Qlaqolin və Vladimir Sladkopevtsev (Suvorinski Teatrının səhnəsində oynadığı rolları, xüsusən "Yay Kottecləri" pyesində Tusik rolunu oynadı); 1912-ci ildə K. S. Stanislavski tərəfindən Moskva İncəsənət Teatrına dəvət edildi və bir filiala daxil oldu.

Bir il sonra, Moskva İncəsənət Teatrının Birinci Studiyasında E. B. Vaxtanqovun rəhbərliyi ilə fəaliyyətə başladı.

1921-ci ildə Mütəxəssisin məşhur prodüserində (dir. Stanislavsk və Nemiroviç-Dançenko) Xlestakov rolunu oynayır. Rus teatr tarixində M. Çexov bu obrazın ən yaxşı yaradıcılarından biri hesab olunur.

1922-ci ildə Moskva İncəsənət Teatrı 2-yə çevrilən Birinci Studiyanın rəhbəri oldu^[5].

1918-ci ildə o, öz studiyasını yaratdı, burada fəaliyyət göstərən psixotexnika (R. Steiner və A. Belyın antroposofik təlimlərinin güclü təsiri altında) tədqiqatı ilə məşğul oldu. Rudolf Steiner-in sədaqətli davamçısı idi^[6]. Antroposofiyanı mənəvi yenidən doğuş mənbəyi və eyni zamanda aktyorluğun inkişaf yolu hesab etdi. O, onunla görüşü "həyatındakı ən xoşbəxt dövr" adlandırdı^[5].

1922–1923-cü illərdə ABŞ-da teatr qastrollarında iştirak etdi; Amerika mətbuatı Çexovu "səhnənin Motsartı", "min üzlü bir adam" adlandırdı^[5].

1928-ci ildə bütün inqilabi dəyişiklikləri qəbul etməyərək Almaniyada qastrol səfərindən qayıtmamaq qərarına gəldi^[5]. 1929–1930-cu illərdə üç filmdə rol aldı, Max Reinhardt Teatrında çalışdı. 1930-cu ildə Çexoslovakiyada bir teatr təşkil etməyə çalışdı, lakin subsidiyalardan imtina edərək Parisə köçdü. Berlin, Vyana, Paris, London dram teatrlarının səhnəsində çıxış edib^[7]. 1939-cu ildən bəri ABŞ-da yaşadı^[5], aktyorlar arasında çox populyar və məşhur olan "Aktyorlar Laboratoriyası" (ing. Actors Laboratory) yaratdı^[5]. Zaman-zaman Mixail Çexov "Ən yaxşı dəstəkləyici aktyor" (1946) nominasiyasında Oskar mükafatına layiq görüldüyü roluna görə, xüsusən də "Bükülmüş" (rejissor A. Hitçok) filmində rol almışdır. Elə həmin il Motion Picture İncəsənət və Elmlər Akademiyasının üzvü oldu<ref>Иванян Э. А. Энциклопедия российско-американских отношений. XVIII-XX века. Москва: Международные отношения. 2001. ISBN 5-7133-1045-0.</ref. Ömrünün son illəri əsasən müəllimliklə məşğul idi.

1 oktyabr 1955-ci ildə Kaliforniyanın Beverli-Hillz şəhərində vəfat etmişdir.

Belə oldu ki, Rusiyada "Stanislavskinin Sistemi" bir çox fəaliyyət göstərən müəllimlərin əsas götürdükləri ümumi qəbul edilmiş fəaliyyət tədrisi hesab olunur. Çexovun inteqrasiya edilmiş bir sistem kimi tədrisi daha az teatr ustaları tərəfindən müsbət qarşılanır, lakin hər bir aktyor özünə yaxın olan yanaşmanı seçməkdə azaddır. Çexov və Stanislavski məktəbləri bir-birinə bənzəyir, lakin aktyoru təklif olunan şərtlərdə yerləşdirməyə yanaşması ilə əsaslı şəkildə fərqlənirlər. Unutmamalıyıq ki, Mixail Çexov Konstantin Stanislavskinin tələbəsidir, buna görə də sistemlərindəki fərqlər qarşıdurma demək deyil.

1932-ci ildə Mixail Çexov ilk dəfə Riqada öz teatr studiyasını açdı^[7], burada metodika və strategiya sonradan "Aktyorun texnikası haqqında" kitabda izah edilmiş ustad dərsləri keçirməyə başladı. Özü də bu kitabı həyatda və dünyada səhnədə tanış olduğu bir çox aktyorun texnikalarını "gözdən salma" (müşahidə) adlandırır: Rusiya, Latviya, Litva, Polşa, Çexoslovakiya, Avstriya, Almaniya, Fransa, İngiltərə və Amerikada. Çox sistemsiz bir məktəbə daxil olan çox sayda fərqsiz, texnika və yanaşmaları toplaya və süzə bildi. Bunun üçün o, yığılan materialı asanlaşdırmaq üçün uzun illər çalışdı və sonradan bədii rəhbər olduğu teatrın tələbələri və aktyorlarına tətbiq etdi ("Çexov oyunçuları").

1936-cı ildə İngiltərədə bir teatr məktəbi açıldı (Devonshire, Dartington Hall). Çexov onun lideri idi və texnologiyasının tələbələrə tətbiq edilməsində ilk "təcrübələrə" başladı. İkinci Dünya Müharibəsi başlamazdan əvvəl məktəb Amerikaya köçdü, burada peşəkar bir teatr ("Çexov Oyunçuları") oldu. O dövrdə Amerikada mərkəzləşdirilmiş fəaliyyət göstərən məktəb yox idi, buna görə amerikalılar Mixail Çexovun yeni yanaşmalarını onlar üçün maraqla qəbul edirdilər. Teatr xalq arasında populyar idi və təkcə Broadway-də deyil, başqa dövlətlərə qastrol səfərlərinə də çıxırdı. Sonradan gənc teatr aktyorları cəbhəyə çağrıldı, buna görə Çexovun "təcrübələri" dayandırıldı.

Mixail Çexov kitabını ingilis dilində yazdı və yalnız müharibə bitdikdən sonra rus dilinə tərcümə edildi.

• Чехов М. Литературное наследие: В 2 т. / Общ. науч. ред. М. О. Кнебель; сост.: И. И. Аброскина, М. С. Иванова, Н. А. Крымова; коммент.: И. И. Аброскина, М. С. Иванова. — М., 1995. — Т. 1–542 с.; Т. 2. — 588 с.
• Чехов М. Об искусстве актёра. — М.: Искусство, 1999. — 271 с. — ISBN 978-5-210-01416-0.
• Чехов М. А. Путь актёра: Жизнь и встречи. — М.: АСТ; Хранитель, 2007. — 554 с. — ISBN 978-5-17-043665-1.
• Чехов М. А. Воспоминания. Письма. — М.: Локид, 2001. — 668 c. — ISBN 5-320-00401-X.
• Чехов М. А. Путь актёра: Жизнь и встречи. — М.: АСТ; Хранитель,, 2007. — 554 с. — ISBN 978-5-17-043665-1.
• Чехов М. А. Уроки профессионального актёра: На основе записей уроков, собранных и составленных Л. Х. Дюпре / Под ред. Д. Х. Дюпре; пер. с англ. М. И. Кривошеева. — М.: ГИТИС, 2011. — 165 с. — ISBN 978-5-91328-112-8.
• Евгений Вахтангов: Документы и свидетельства. — В 2 т. / Ред.-сост. В. В. Иванов. — М.:, Индрик, 2011. — Т. 1–519 с.; Т. 2–686 с. — ISBN 978-5-91674-111-7.
• Евгений Вахтангов в театральной критике / Ред.-сост. В. В. Иванов; ред. М. В. Львова, М. В. Хализева. — М.: Театралис, 2016. — 703 с. — ISBN 978-5-902492-36-8.
• Кнебель М. О. Вся жизнь. — М., 1967.
• Громов В. Михаил Чехов. — М.: Искусство, 1970. — 216 с. — (Жизнь в искусстве).
• Марков П. А. Михаил Чехов // Марков П. А. О театре. — В 4 т. — М., 1974. — Т. 2. — С. 298–307.
• Иванов В. В. МХАТ Второй в работе над "Гамлетом": Гамлет — Михаил Чехов // Шекспировские чтения: 1985. — М.: Наука, 1987. — С. 216–243.
• Добужинский М. В. Воспоминания. М., 1987
• Бюклинг Л. Письма Михаила Чехова Мстиславу Добужинскому. — СПб., 1994
• Лекции Рудольфа Штайнера о драматическом искусстве в изложении Михаила Чехова: Письма к В. А. Громову / Публ. С. В. Казачкова и Т. Л. Стрижак; вст. текст В. В. Иванова; коммент. С. В. Казачкова, Т. Л. Стрижак и В. Г. Астаховой // Мнемозина: Документы и факты из истории отечественного театра XX века. Вып. 2 / Ред.-сост. В. В. Иванов. — М.: УРСС, 2000. С. 85–92. — ISBN 5-8360-0060-3.
• Бюклинг Л. Михаил Чехов в западном театре и кино. — СПб.: Академический проект, 2000–560 c. — ISBN 5-7331-0212-8. — ([1]). — ([2]). — ([3]).
• Пригожина Л. М. Чехов после 1928 года // Петербургский театральный журнал. — 2001. — № 25.
• Иванов В. В. Евгений Вахтангов и Михаил Чехов: Игра на краю, или Театральный опыт трансцендентального // Русский авангард 1910–1920-х годов и проблема экспрессионизма / Редколлегия: Г. Ф. Коваленко и др. — М., 2003. — ISBN 5-02-006374-6. — С. 464–478.
• Кириллов А. А. Театр Михаила Чехова // Русское актёрское искусство XX века. — Вып. 1. — СПб., 1992. — C. 259–308.
• Кириллов А. А. Театральная система Михаила Чехова // Мнемозина: Документы и факты из истории отечественного театра XX века. — Вып. 3 / Ред.-сост. В. В. Иванов. — М.: АРТ, 2004. — С. 495–516; 615–621. — ISBN 5-87334-085-4.
• "Зритель — лицо всегда загадочное для артиста…": Письма зрителей, читателей и коллег Михаилу Чехову / Публ., вст. ст. и коммент. М. В. Хализевой // Мнемозина: Документы и факты из истории отечественного театра XX века. — Вып. 4 / Ред.-сост. В. В. Иванов. — М.: Индрик, 2009. — С. 585–616. — ISBN 978-5-91674-027-1.
• Иванов В. В. Последний сезон Вахтангова // "Золотой сезон" советского театра: 1921/1922 / Сост. Е. В. Соколова. — СПб.: Левша, 2016. — С. 6–19. — ISBN 978-5-86845-208-6.

• Сайт о Михаиле Чехове
• Михаил Чехов: Беседа с артистами голливудского Лабораторного театра актёров