Pyotr Xuzanqay

Pyotr Petroviç Xuzanqay (çuvaş Петӗр (Пётр Петрович) Хусанкай[3], 22 yanvar 1907-ci il, Sikterme kəndi, Kazan quberniyası (Tatarıstanın hazırkı Əlki rayonu) — 4 mart 1970-ci il, Çeboksarı) — Çuvaş, SSRİ şairi, Çuvaşıstanın xalq şairi (1950).

Pyotr Petroviç Xuzanqay
çuvaş Петӗр (Пётр Петрович) Хусанкай
Doğum tarixi 22 yanvar 1907(1907-01-22) və ya 9 (22) yanvar 1907[1]
Doğum yeri Sikterme kəndi, Kazan quberniyası
Vəfat tarixi 4 mart 1970(1970-03-04)[2][1] (63 yaşında)
Vəfat yeri
Milliyyəti çuvaş
Uşağı
Təhsili
Fəaliyyəti yazıçı, şair, tərcüməçi
Mükafatları "1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində Almaniya üzərində qələbəyə görə" medalı "Qırmızı əmək bayrağı" ordeni "Qırmızı ulduz" ordeni "Stalinqradın müdafiəsinə görə" medalı

Həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Pyotr Xuzanqay 1907-ci ildə sadə kəndli ailəsində anadan olmuşdur. İkinci dərəcəli kənd məktəbini bitirmişdir. Ardınca Xuzanqay Çuvaşıstan Pedaqoji Kollecində və Kazandakı Şərq Pedaqoji İnstitutunda təhsil almışdır. 1957-ci ildə o, SSRİ Yazıçılar İttifaqı Ali Ədəbiyyat Kurslarını bitirmişdir.

Xuzanqay "Suntal" jurnalının redaktor katibi, tərcüməçi və ədəbi məsləhətçi, mərkəzi Çuvaş qəzeti "Kommunar"ın (Moskva) səyyar müxbiri vəzifələrində çalışmışdır. Pyotr Xuzanqay yaradıcılığını geniş ictimai və dövlət fəaliyyətləri ilə birləşdirirdi. RSFSR Ali Sovetinin, Çuvaşıstan ASSR Ali Sovetinin deputatı olmuşdur. Xuzanqay Çuvaşıstan Muxtar Sovet Sosialist Respublikası Yazıçılar Birliyi idarə heyətinin sədri vəzifəsində çalışıb. O, RSFSR və SSRİ Yazıçılar İttifaqı idarə heyətinin üzvü idi.

Böyük Vətən müharibəsi illərində sıravi əsgər və bölmə qəzetlərinin əməkdaşı kimi cəbhədə xidmətdə olmuşdur. Pyotr Xuzanqay cəbhədə ağır yaralanmışdır.

Yaradıcılığı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Müasir Çuvaş poeziyasının böyüməsi və çiçəklənməsi Pyotr Xuzanqayın adı ilə əlaqələndirilir. Ədəbiyyatı doğma xalqının keçmişinə, bu gününə və gələcəyinə dair dərin düşüncələrlə dolu çoxsaylı əsərlərlə zənginləşdirmişdir. P. Xuzanqayın "Tavan çörşiv" ("Vətən"), "Tanya" şeirləri, "Aptraman tavrash" ("Aptraman qəbiləsi") şeirləri və romanı çuvaş uşaqlarına yaxşı məlumdur.

Pyotr Xuzanqay aktiv tərcümə işi ilə də məşğul olmuşdur. Belə ki, o, rus və xarici klassiklərin bir çox əsərinin çuvaş dilinə tərcümələrini etmişdir. Çuvaş oxucuları Aleksandr Puşkin, Mixail Lermontov, Maksim Qorki, Vladimir Mayakovski, Vilyam Şekspir, Taras Şevçenko və digərlərinin əsərlərini Xuzanqayın tərcüməsi sayəsində tanıyırlar. O, həmçinin Konstantin İvanov və Mişşi Sespel də daxil olmaqla çuvaş şairlərinin əsərlərini rus dilinə tərcümə etmişdir.

P. Xuzanqay Çuvaş yazıçılarının yaradıcılığına həsr olunmuş ədəbi-tənqidi əsərlərin müəllifi kimi də tanınır. Xuzanqayın şeir dairəsi çox genişdir. Rusiya, Ukrayna, Belarus, Latviya, Gürcüstan, Bolqarıstan, Kuba, Çexoslovakiya, Polşa haqqında şeirlər onun yaradıcılığında əhəmiyyətli yer tutur.

Tənqid və ona həsr olunmuş əsərlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Pyotr Xuzanqayın "Tavan çěrshıv" ("Vətən"), "Tanya" şeirləri (Zoya Kosmodemyanskaya haqqında, 1942, İosif Stalinə həsr edilən bütün istinadların silinməsi ilə əlaqəli 1956-cı ildən sonra düzəliş edilərək yenidən çap edilmişdir) "Aptraman Tövrəş" ("Aptraman qəbiləsi") və "Tillinin mahnıları" şeirləri müharibə mövzusuna həsr edilmişdir.

Qenadiy Şanar ğzünün diplom işini Çuvaşiyanın xalq şairi Pyotr Xuzanqayın yaradıcılıq fəaliyyətinin öyrənilməsinə həsr etmişdir. Əsər "Çuvaş ədəbi klassikləri və varisləri" adlanır.

Ailəsi

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Həyat yoldaşı — Kuzmina Vera Kuzminiçna, (1923), SSRİ Xalq artisti
  • Oğlu — Atner Xuzanqay (1948). çuvaş filoloqu, ədəbiyyat tənqidçisi, publisist, çuvaş milli hərəkatının nümayəndəsi[4]
  • Qızı — Salambi Xuzanqay Sankt Peterburqda yaşayır.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 Исаев Ю. Н. Чувашская энциклопедия (rus.). Чувашское книжное издательство, 2006. 2567 с. ISBN 978-5-7670-1471-2
  2. ↑ 1 2 Хузангай Пётр Петрович // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохорова 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
  3. ↑ Ку псевдоним Петĕр Хусанкай çyралса ÿснĕ Сиктĕрме ялĕ Сувар хулашĕнчен тата хальхи Сувар (Кузнечиха) ялĕнчен аякрах мар вырнaçнипе çыхăннă
  4. ↑ Отдел языкознания ГНУ "Чувашский государственный институт гуманитарных наук" [ölü keçid]

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]