Qeyri-üzvi və Fiziki Kimya İnstitutu

Kataliz və Qeyri-Üzvi Kimya İnstitutu^[1] və ya qısaca KQKİ — 1935-ci ildə SSRİ Elmlər Akademiyasının yeni təsis edilmiş Azərbaycan filialının tərkibindəki kimya və tətbiqi kimya bölmələri əsasında yaradılmışdir.

Kataliz və Qeyri Üzvi kimya İnstitutu
Əsası qoyulub	1935
Tip	Dövlət
Direktor	Dilqəm Tağıyev
Şəhər	Bakı
Ünvan	AZ1143, Bakı ş., H.Cavid pr., 113

Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Kimya İnstitutu 1935-ci ildə SSRİ Elmlər Akademiyasının yeni təsis edilmiş Azərbaycan filialının tərkibindəki kimya və tətbiqi kimya bölmələri əsasında yaradılmışdır. Hələ 1929-cu ildə Azərbaycana dəvət olunmuş SSRİ EA-nın müxbir üzvü Konstantin Krasuski Kimya İnstitutun təşkilatçısı və ilk direktoru olmuşdur.

1965-ci ildə SSRİ EA Rəyasət Heyətinin və Azərbaycan SSR Nazirlər Sovetinin qərarı ilə Kimya İnstitutu Azərbaycan EA Qeyri-Üzvi və Fiziki-Kimya İnstitutu adlandırılmışdır.

Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə Azərbaycan EA Rəyasət Heyətinin 7 iyul 1972-ci il tarixli qərarı əsasında Azərbaycan EA Qeyri-Üzvi və Fiziki-Kimya İnstitutunun strukturu kimi fəaliyyət göstərən Naxçıvan Regional Elmi Mərkəzi yaradılmışdır.

Naxçıvan Regional Elmi Mərkəzi elmin inkişafını daim diqqət mərkəzində saxlayan ölkə başçısının 7 avqust 2002-ci il tarixli sərəncamı ilə təşkil edilmiş AMEA Naxçıvan bölməsinin tərkibində öz fəaliyyətini davam etdirmişdir.

1981-ci ildə Azərbaycan SSR Nazirlər Sovetinin 22 iyun 322 saylı sərəncamı ilə Qeyri-Üzvi və Fiziki-Kimya İnstitutunun nəzdində Mineral Xammalın Emalı üzrə Təcrübi İstehsalatlı Xüsusi Konstruktor Texnoloji Büro yaradıldı.

1965-ci ildə Neft-Kimya Prosesləri İnstitutunda akademik Murtuza Nağıyevin rəhbərliyi altında fəaliyyət göstərən Nəzəri Problemlər Bölməsi əsasında Azərbaycan EA Kimya Texnologiyasının Nəzəri Problemləri İnstitutu (KTNPİ) yaradıldı. KTNPİ-nin yaradıcısı və ilk direktoru akademik Murtuza Nağıyev 1975-ci ilə qədər bu instituta rəhbərlik etmişdir. Keçmiş SSRİ-də analoqu olmayan KTNPİ kimyanın mühüm sahələrindən biri olan kimya texnologiyasının problemlərinin həlli istiqamətində tədqiqatlar aparan yeganə institut idi.

1991-ci ildə Azərbaycan EA Rəyasət Heyəti və Kimya Elmləri Bölməsinin təqdimatı əsasında Azərbaycan SSR Nazirlər Sovetinin qərarı ilə İnstituta akademik Murtuza Nağıyevin adı verilmişdir (11.01.91 il 16 №-li qərar). x³ 1975–2002-ci illərdə İnstitutun direktoru akademik Toğrul Şahtaxtinski olmuşdur. Kimya Texnologiyasının Nəzəri Problemləri İnstitutunun əsas elmi istiqaməti kimya-texnoloji sistemlərin modelləşdirilmə və optimallaşdırılma üsullarının, prinsipcə yeni reaksiya və texnoloji sistemlərin, o cümlədən, katalitik proseslərin optimal layihələşdirilməsinin elmi əsaslarının yaradılması olmuşdur.

2002-ci ildə Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 21.05.02 il qərarı əsasında Azərbaycan MEA Qeyri-Üzvi və Fiziki Kimya və Kimya Texnologiyasının Nəzəri Problemləri İnstitutlarının bazasında Kimya Problemləri İnstitutu yaradılmışdır. İnstitutun direktoru vəzifəsinə , akademik Toğrul Şahtaxtinski seçilmiş və 2010-cu ilədək həmin vəzifədə çalışmışdır. Ondan sonra 2014-cü ilədək direktor vəzifəsində akademik Ağadaş Əliyev çalışmış, 2014-cü ildə isə direktor vəzifəsinə akademik Dilqəm Tağıyev təyin edilmişdir. 2014-cü ilin aprel ayında Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 15.04.14 il 104№ -li və AMEA-nın Rəyasət Heyətinin 17 sentyabr 2014-cü il 14/8 №-li tarixli qərarına əsasən İnstitutun adı dəyişdirilərək akademik M. Nağıyev adına Kataliz və Qeyri-Üzvi Kimya İnstitutu adlandırılmışdır.

Rəhbərlik[redaktə | mənbəni redaktə et]

• 0000–0000 Konstantin Krasuski Kimya İnstitutun təşkilatçısı və ilk direktoru olmuşdur.
• 1937–1941 İnstituta SSRİ EA Azərbaycan filialının professoru Məmmədəmin Əfəndi
• 1941–1943 professor Şıxbala Əliyev
• 1943–1949 Azərbaycan EA-nın müxbir üzvü Şamxal Məmmədov
• 1949–1967 Azərbaycan EA-nın müxbir üzvü Heydər Əfəndiyev
• 1967–1971 akademik İzzət Orucova
• 1971–1983 Azərbaycan EA-nın müxbir üzvü Zülfüqar Zülfüqarov
• 1983–1985-ci illərdə Azərbaycan EA-nın müxbür üzvü Telman Qurbanov direktor vəzifəsini icra etmiş
• 1985-ci ildən 2002-ci ilə qədər İnstitutun direktoru akademik Ramiz Rizayev olmuşdur
• 2011–2014 akademik Əliyev Ağadadaş Mahmud oğlu
• 2014 — akademik Dilqəm Tağıyev

Elmi istiqamətləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

• katalizin fundamental əsaslarının inkişaf etdirilməsi;
• karbohidrogenlərin çevrilməsi, qaz kimyası və ətraf mühitin qorunması üçün səmərəli katalizatorların və adsorbentlərin işlənilməsi;
• kimyəvi proseslərin kinetika və mexanizminin öyrənilməsi, modelləşdirilməsi və optimallaşdırılması;
• müxtəliftəyinatlı funksional materialların, nanokompozitlərin, topoloji izolyatorların, molekulyar maqnetiklərin və keçiricilərin sintezi və tədqiqi;
• yerli mineral xammalın emalı və praktiki əhəmiyyətli qeyri-üzvi birləşmələrin alınması üçün səmərəli proseslərin yaradılması;

İnstitutun şöbələri və laboratoriyaları[redaktə | mənbəni redaktə et]

"Mineral xammalın kompleks emalı" şöbəsi[redaktə | mənbəni redaktə et]

• "Dəmir və titan tərkibli filiz xammalının emalı" laboratoriyası
• "Əlvan metaltərkibli mineral xammalın emalı" laboratoriyası
• "Analitik kimya" laboratoriyası

"Qeyri-üzvi funksional materiallar" şöbəsi[redaktə | mənbəni redaktə et]

• "Keçid elementlərinin xalkogenidləri" laboratoriyası
• "Funksional materialların komponentlərinin sintezi" laboratoriyası
• "Funksional qeyri-üzvi maddələrin termodinamikası" laboratoriyası
• "Metal oksidləri əsasında funksional materiallar" laboratoriyası
• "Kompozisiya örtük materialları və korroziyadan mühafizə" laboratoriyası

“Koordinasiya birləşmələri” şöbəsi[redaktə | mənbəni redaktə et]

• “Molekulyar maqnetiklər və keçiricilər” laboratoriyası
• “Keçid metallarının metal-üzvi birləşmələri” laboratoriyası
• “Nadir metalların kompleks birləşmələri” laboratoriyası
• “Metal-klatrat birləşmələr” laboratoriyası

“Koherent - sinxronlaşdırılmış oksidləşmə reaksiyalari” şöbəsi[redaktə | mənbəni redaktə et]

• "Monooksigenaz reaksiyalarının modelləşdirilməsi” laboratoriyası
• “Biomimetik sensorlar və azot 1-oksidlə oksidləşmə” laboratoriyası
• “Nanokarbon katalizatorları iştirakında hidrogen peroksidlə oksidləşmə” laboratoriyası

“Oksidləşdirici heterogen kataliz” şöbəsi[redaktə | mənbəni redaktə et]

• “Seolit katalizi” laboratoriyası
• “Ekoloji kataliz“ laboratoriyası
• “Katalizatorların hazırlanması” laboratoriyası

“Nano- və elektrokataliz” şöbəsi[redaktə | mənbəni redaktə et]

• “Nanokompozit katalizatorlar” laboratoriyası
• “Nanostrukturlaşdırılmış metal-polimer katalizatorları” laboratoriyası
• “Metal-üzvi birləşmələr əsasında nanokatalizatorlar” laboratoriyası
• “Nanoelektrokimya və elektrokataliz” laboratoriyası
• “Renium ərintilərinin elektrokimyası və elektrokatalizi” laboratoriyası

“Kimyəvi və ekoloji proseslərin modelləşdirilməsi və texnologiyası” şöbəsi[redaktə | mənbəni redaktə et]

• “Kimyəvi-texnoloji proseslərin modelləşdirilməsi” laboratoriyası
• “Fiziki-kimyəvi texnologiyalar və onların modelləşdirilməsi” laboratoriyası
• “Kimya sənayesinin yan məhsullarının emalı” laboratoriyası
• “Zəhərli kimyəvi maddələrin zərərsizləşdirilməsi” laboratoriyası
• “Qeyri-üzvi sintetik sorbentlər” laboratoriyası
• “Mineral sorbentlər“ laboratoriyası

Elmi-yardımçı qurumlar:[redaktə | mənbəni redaktə et]

“Elmi-informasıya və patent tədqiqatları” şöbəsi

• “Elmi nəşrlər” şöbəsi
• “Beynəlxalq əlaqələr, qrant layihələri və innovasiya” şöbəsi
• “Təhsil” şöbəsi
• “Fiziki-kimyəvi analiz” şöbəsi

Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]

• Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

• Аzərbaycan Milli Elmlər Akademiyası