Rəhim Vahidov

Vahidov Rəhim Məcid oğlu (15 dekabr 1914, Ağdaş – 1994, Bakı) — Azərbaycan, sovet arxeoloqu, tarix elmləri doktoru, Mingəçevir, Torpaqqala, Gavurqala və s. qədim və erkən orta əsr abidələrinin tədqiqatçısı.

Rəhim Vahidov
Vahidov Rəhim Məcid oğlu
Doğum tarixi
Doğum yeri Ağdaş, Ərəş qəzası, Yelizavetpol quberniyası, Rusiya imperiyası
Vəfat tarixi
Vəfat yeri Bakı, Azərbaycan
Vətəndaşlığı SSRİ SSRİ→
Azərbaycan Azərbaycan
Milliyyəti azərbaycanlı
Elm sahəsi arxeologiya
Elmi dərəcəsi tarix elmləri doktoru (1960-cı ildən)
İş yerləri Azərbaycan Tarixi Muzeyi (1946-1953-cü illər), Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Tarix İnstitutu (1953-cü ildən)
Alma-mater Bakı Dövlət Universiteti (1941)
Təhsili
Tanınır Tarixi yerlərin tədqiqatçısı
Mühüm layihələri Sudağılan yaşayış yeri, Torpaqqala, Gavurqala arxeoloji abidələrin tədqiqatçısı
Mükafatları "1941-1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində Almaniya üzərində qələbəyə görə" medalı "Qafqazın müdafiəsinə görə" medalı

Həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Rəhim Vahidov 1914-cü il dekabrın 15-də Yelizavetpol quberniyasının Ərəş qəzasının, Üçqovaq kəndində anadan olmuşdur. Orta təhsilini doğma kəndinin məktəbində alıb. Sonra Bakıda qatar mühəndisliyi kursunda oxumuş və bir müddət Gəncədəki dəmir yolu deposunda işləmişdir.[1]

1935-1936-cı illərdə Göyçay rayonu Bığır kəndində məktəbdə müəllim kimi çalışmışdır. 1937-1941-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Universitetinin Tarix fakültəsində təhsil almışdır. İkinci Dünya Müharibəsi zamanı 402-ci Diviziyanın 840-cı Piyada alayının 3-cü Piyada Batalyonunun leytenant rütbəsində komandiri olmuşdur.[2] “Almaniya üzərində qələbəyə görə” və “Qafqazın müdafiəsinə görə” medallarına layiq görülmüşdür.[1]

Arxeoloji fəaliyyəti

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Sudağılan yaşayış yeri ərazisində Vahidov tərəfindən aşkar edilmiş qədim Alban yazısı olan daş.[3] Milli Azərbaycan Tarix Muzeyi.

Müharibədən sonra Azərbaycan Tarixi Muzeyində işləməyə başlamışdır. 1946-1953-cü illərdə Vahidov Azərbaycan Tarixi Muzeyinin arxeologiya şöbəsi fondunun direktoru olmuşdur. 1946-cı ildə Mingəçevirə arxeoloji ekspedisiya təşkil edildikdə Vahidov da ekspedisiya rəhbəri Saleh Qazıyevin müavini kimi ora cəlb edildi.[1] 1948-ci ildə ekspedisiya zamanı, Sudağılan yaşayış yeri ərazisində Vahidov tərəfindən qədim Alban yazısı olan bir daş tapıldı.[3]

1953-cü ildə Rəhim Vahidov kiçik elmi işçi kimi Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasının Tarix İnstitutuna işə qəbul edildi. O vaxtdan etibarən Vahidovun rəhbərliyi ilə Gavurqala, Torpaqqala, Araz, Şəki-Zaqatala bölgəsinə elmi ekspedisiyalar təşkil edildi, maddi mədəniyyətin dəyərli nümunələri aşkar edildi.[1]

1950-ci illərin sonlarında Ağdam rayonu ərazisindəki Gavurqala təpəsindəki qazıntılar zamanı Vahidov bir neftli monumental xristian məbədini, həmçinin VIII-X əsrlərə aid daş sandıqlarda və sarkofaqlarda dəfn yerlərini aşkar etdi. Vahidov həmçinin Qax rayonundakı Torpaqqalada eramızdan əvvəl XIV - XV əsrlərdən I əsrə qədər müxtəlif gündəlik abidələri olan böyük bir qəsəbənin olduğunu təsbit etmişdir.[4]

Elmi fəaliyyəti

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1964-cü ilin mart ayında Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası Tarix İnstitutunun 1962-1963-cü illərdə Azərbaycanda aparılan arxeoloji tədqiqat işlərinin nəticələrinə həsr olunmuş elmi iclasında Vahidov Alazan çayının sahilində Torpaqqala tədqiqatı haqqında məruzə etmiş və çıxışında 1959-cu ildən bu yana maraqlı tapıntılarla üzləşdiklərini, Qafqaz Albaniyasının tarixini və mədəniyyətini öyrənmək üçün vacib olan komplekslərin aşkar olunduğunu bildirmişdir.[5]

1960-cı ildə Vahidov “III - VIII əsrlərdə Mingəçevir” mövzusunda namizədlik dissertasiyasını müdafiə etmişdir.[1] 1965-ci ildə Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası Tarix İnstitutunun arxeologiya şöbəsinin müdiri, 1972-ci ildən orta əsrlərin arxeologiyası və 1975-ci ildən erkən orta əsrlər arxeologiyası şöbəsinin müdiri olmuşdur.[1]

1974-cü ildə Vahidov Azərbaycan Elmlər Akademiyasının arxeologiya və etnoqrafiya sektorunun təşkilatçılarından biri idi. Rəhim Vahidov eyni zamanda Azərbaycan Sovet Ensiklopediyasının Azərbaycan tarixi ilə bağlı redaksiya heyətinin üzvü, ensiklopediyada qədim dövr və orta əsrlərin Azərbaycan tarixi ilə bağlı çoxlu məqalələrin müəllifi olmuşdur.[1]

Tənqid və rəylər

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Tarixçi Tofiq Məmmədov qeyd edir ki, R.Vahidov öz əsərlərində xristianlığı, ticarəti, sənətkarlığı və erkən orta əsrlər Mingəçevir əhalisinin həyatının digər aspektlərini arxeoloji materiallar əsasında araşdırır.[6] Tarixçi Əlisöhbət Sumbatzadənin fikrincə, Vahidovun "III-VIII əsrlərdə Mingəçevir" kitabında onun Mingəçevirdə apardığı qazıntıların nəticələri öz əksini tapmışdır. Sumbatzadənin qeyd etdiyi kimi, bu işdə böyük bir yer erkən orta əsr yaşayış məskənləri və maddi mədəniyyət qalıqlarının təsviri və təhlili, habelə Sumbatzadəyə görə əhəmiyyəti olduqca böyük olan alban yazılarıdır.[7] Z.N.Bədəlova “Qafqaz Albaniyasında bəzi iplik alətləri haqqında” məqaləsində yazır ki, Vahidovun “Mingəçevir III- VIII əsrlərdə” əsərində qiymətli faktiki material və toxuculuq istehsal vasitələri haqqında məlumatları ehtiva edir.[8].

Arxeoloqlar İdeal Nərimanov və Zelik Yampolski Vahidov, Aslanov və İonanın "Qədim Mingəçevir (eneolit ​​və tunc dövrü)" adlı birgə əsərinə rəy verərkən qeyd edirlər ki, bu kitabda Mingəçevir arxeoloji kompleksinin ən qədim hissəsi ilə əlaqəli faktlar və ümumiləşdirmələr mövcuddur. Mingəçevirdə tapılmış Eneolit ​​və Tunc dövrünə aid nəhəng material ümumiləşdirilmiş, sistemləşdirilmiş və təhlil edilmişdir. Tənqidçilərjn fikrinə görə, bu kitab Azərbaycan və bütün Qafqaz arxeologiyası üçün böyük elmi əhəmiyyət daşıyır.[9].

Xatirəsi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Rəhim Vahidovun xatirəsinə qızı Xumar Vahidovanın “Ordubad şəhərinin tarixi - XIX əsr - XX əsrin əvvəlləri” kitabı həsr edilmişdir (Bakı, 2007).[10].

Elmi işləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Средневековый храм в Мингечауре // Материальная культура Азербайджана . II. 1951.
  • Археологические работы в Мингечауре в 1950 году // Краткие сообщения Института истории материальной культуры (46). 1952.
  • Раннесредневековое городище Судагылан // Краткие сообщения Института истории материальной культуры (54). 1954.
  • Mingəçevir abidələrinin epiqrafik xarakteristikası // B (4). 1958.
  • Фрагмент глиняного подсвечника с албанской надписью // Известия Академии наук Азербайджанской ССР (4). Б. 1958.
  • Древний Мингечаур: (Эпоха энеолита и бронзы). Б. 1959.(в соавторстве с Г. М. Аслановым и Г. И. Ионе)
  • III—VIII əsrlərdə Mingəçevir. (arxeoloji materiallar əsasında). B. 1961.
  • Gavurqalada arxeoloji qazıntılar // Azərbaycanın maddi mədəniyyəti . IV. 1965.
  • Torpaqqalada arxeoloji tədqiqatların yekunları // Azərbaycanın maddi mədəniyyəti . VI. B. 1965.
  • Великий Октябрь и развитие археологической науки в Советском Азербайджане // Известия Академии наук Азербайджанской ССР. Б. 1967.
  • Развитие археологической науки в Советском Азербайджане // Советская археология (4). 1967.
  • Новый памятник архитектуры Кавказской Албании // Археологические открытия 1971 г. М. 1972.
  • Городище Таузское Торпаггала // Итоги полевых археологических и этнографических исследований 1972 г. в Азербайджане. Б. 1973.
  • Видный учёный [К 70-летию со дня рождения и 40-летию науч. деятельности И. М. Джафарзаде] // Материальная культура Азербайджана . VII. 1973.
  • Развитие археологической науки в Азербайджане в 1945—1965 гг. // Материальная культура Азербайджана . VII. 1973.
  • Новые находки каменных баб в Азербайджане // Археологические открытия 1973 г. М. 1974.
  • О тождестве городища Торпаггала и города Хунана // Археологические памятники феодальной Грузии . II. Тб. 1974.
  • Работы Таузского отряда // Археологические открытия 1976 г. М. 1977.
  • Раскопки на участке III городища Торпаггала // Археологические открытия 1977 г. М. 1978.
  • Археологические работы Таузского отряда в 1975 г. // Археологические и этнографические изыскания в Азербайджане (1975). Б. 1978.
  • Раскопки на городище Торпаккала // Археологические открытия 1978 г. М. 1979.
  • Керамические печи Торпаккала // Материальная культура Азербайджана. Б. 1980.
  • Эпиграфические памятники Кавказской Албании. Б. 1985.
  • Раскопки в долине р. Пирсаат // Археологические открытия 1984 г. М. 1986.
  • Работа Пирсаатчайского отряда // Археологические открытия 1985 г. М. 1987.
  • Шемахинская экспедиция // Археологические открытия 1986 г. М. 1988.

Mənbə

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 Mahmudova, Vahidova, 2014
  2. ↑ "Представление на награждение Рагима Ваидова медалью «За оборону Кавказа» от 17 октября 1944 года". www.podvignaroda.ru. 2010-04-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-10-08.
  3. ↑ 1 2 Мамедов Т. М. Кавказская Албания в IV-VII вв. Б.: Маариф. 1993. 61.
  4. ↑ Ваидов Р. М., Нариманов И. Г. Развитие археологической науки в Советском Азербайджане. (4). Советская археология. 1967. 59.
  5. ↑ Халилов Д. А. Первая сессия по археологии Азербайджана // Советская археология (3). 1964. 346.
  6. ↑ Кавказская Албания в IV-VII вв. Б.: Маариф. 1993. 6.
  7. ↑ Сумбатзаде А. С. Азербайджанская историография XIX—XX вв. Б.: Элм. 1987. 177.
  8. ↑ Бадалова З. Н. О некоторых орудиях прядения в Кавказской Албании. (1). Известия Академии наук Азербайджанской ССР. 1987. 57.
  9. ↑ Нариманов И. Г., Ямпольский З. И. Г. М. Асланов, Р. М. Ваидов, Г. И. Ионе. Древний Мингечаур // Советская археология (3). 1962. 318—319.
  10. ↑ Ваидова Х. Р. История города Ордубад в XIX — начале ХХ вв. Б.: Nurlan. 2007. səh. 3.

Ədəbiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Mahmudova H., Vahidova X. Albanşünas alim Rəhim Vahidov. . 17 (1). Azərbaycan Arxeologiyası. 2014. 85—89.