Süni intellektdə irəliləyiş

Süni intellekt
Əsas hədəflər
Yanaşmalar
Fəlsəfəsi
Tarixi
Texnologiya
Lüğət

Süni intellektdə irəliləyiş (ing. Progress in artificial intelligence) — zamanla süni intellekt sahəsində əldə edilən nailiyyətlərə, mərhələlərə və irəliləyişlərə aiddir.[1] Süni intellekt, adətən insan zəkasını tələb edən tapşırıqları yerinə yetirə bilən maşın və sistemlər yaratmağı hədəfləyən kompüter elminin fənlərarası bir sahəsidir.[2][3]

Süni intellekt tətbiqləri tibbi diaqnostika, iqtisadi və maliyyə tətbiqləri, robot nəzarəti, hüquq, elmi kəşf, video oyunlar və oyuncaqlar da daxil olmaqla geniş sahələrdə istifadə olunur.[4]

Əsas irəliləyişlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Süni intellekt (Sİ) sahəsində son irəliləyişlər sürətlə artır və çox yönlü texnologiyaların inkişafına səbəb olur. Əsas irəliləyişlərdən bəziləri bunlardır:[5]

  1. Dərin öyrənmə (ing. Deep Learning) və transformer modelləri — dərin öyrənmə üsulları, xüsusilə transformer modelləri (məsələn, GPT-4, BERT) böyük miqyasda dil modellərinin inkişafında istifadə olunur.[6] Bu modellər təbii dil emalı sahəsində ciddi irəliləyişlərə yol açıb, insanla əlaqə yaratma, tərcümə, mətn yaradılması və cavablandırma kimi müxtəlif sahələrdə çox effektiv nəticələr verirlər.
  2. Süni sadalayıcı və generativ Sİ modelləri — sadalayıcı və generativ modellər təsvirlər, musiqilər,[7] videolar və hətta oyunlar yaratmaq üçün geniş istifadə olunur. DALL-E, Midjourney, Stable Diffusion kimi sistemlər görsəl materialların yaradılmasında böyük bir irəliləyiş təqdim edir.[8]
  3. Avtonom sistemlər və robotlar — sürücüsüz avtomobillər, pilotsuz uçan aparatlar və digər robot sistemləri üçün Sİ texnologiyaları inkişaf edir. Bu irəliləyişlər nəqliyyat, logistika, səhiyyə və kənd təsərrüfatı sahələrində avtonom qərar qəbul etməyə imkan verir.
  4. Etik və tənzimləmə aspektləri — Sİ-nin inkişafı ilə etik problemlər[9] və tənzimləmə ehtiyacları da gündəmə gəlib. Bir çox ölkələr və təşkilatlar süni intellektin istifadəsinə dair qanunlar və qaydalar hazırlayır. Məqsəd Sİ-nin təhlükəsiz, ədalətli və şəffaf istifadəsini təmin etməkdir.[10]
  5. Məsuliyyətli Sİ və şəffaflıq — Sİ-nin izah edilə bilməsi, şəffaflığı və məsuliyyəti də önə çıxan trendlərdəndir. Alqoritmik qərarların anlaşılması üçün izah edilə bilən Sİ modelləri inkişaf etdirilir ki, bu da etimadın artırılması və Sİ-nin daha təhlükəsiz istifadəsi üçün vacibdir.[11]

Bu irəliləyişlər göstərir ki, süni intellekt texnologiyaları bir çox sahədə insanların həyatını dəyişdirməyə davam edir.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Biever, Celeste. "ChatGPT broke the Turing test — the race is on for new ways to assess AI". Nature. 25 July 2023. 26 July 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 July 2023.
  2. ↑ AI set to exceed human brain power Arxiv surəti 19 fevral 2008 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib 2008-02-19 at the Wayback Machine CNN.com (July 26, 2006)
  3. ↑ Kaplan, Andreas; Haenlein, Michael. "Siri, Siri, in my hand: Who's the fairest in the land? On the interpretations, illustrations, and implications of artificial intelligence". Business Horizons. 62. 2019: 15–25. doi:10.1016/j.bushor.2018.08.004.
  4. ↑ National Research Council, Developments in Artificial Intelligence // Funding a Revolution: Government Support for Computing Research, National Academy Press, 1999, ISBN 978-0-309-06278-7, OCLC 246584055 under "Artificial Intelligence in the 90s"
  5. ↑ van den Herik, H.Jaap; Uiterwijk, Jos W.H.M.; van Rijswijck, Jack. "Games solved: Now and in the future". Artificial Intelligence. 134 (1–2). January 2002: 277–311. doi:10.1016/S0004-3702(01)00152-7.
  6. ↑ Brynjolfsson, Erik; Mitchell, Tom. "What can machine learning do? Workforce implications". Science (ingilis). 358 (6370). 22 December 2017: 1530–1534. Bibcode:2017Sci...358.1530B. doi:10.1126/science.aap8062. PMID 29269459. 29 September 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 May 2018.
  7. ↑ "Facebook Quietly Enters StarCraft War for AI Bots, and Loses". WIRED. 2017. 7 May 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 May 2018.
  8. ↑ "www.othello-club.de". berg.earthlingz.de. 2018-07-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-15.
  9. ↑ Sample, Ian. "AI becomes grandmaster in 'fiendishly complex' StarCraft II". The Guardian. 30 October 2019. 29 December 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 February 2020.
  10. ↑ Madrigal, Alexis C. "How Checkers Was Solved". The Atlantic. 2017. 6 May 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 May 2018.
  11. ↑ "Shogi prodigy breathes new life into the game | The Japan Times". The Japan Times (ingilis). 2018-07-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-15.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]