Səfəvilərin Gürcüstan hakimlərinin siyahısı

Səfəvilərin Gürcüstan hakimlərinin siyahısıSəfəvi imperiyasına tabe olan Gürcüstan torpaqlarını idarə edən Səfəvi canişinlərinin, hakimlərinin vassal xanlarının siyahısı. Bu siyahıda Səfəvi Gürcüstanının fərdi hakimləri göstərilmişdir. Bu əyalət iki şərqi Gürcüstan çarlığına bölünürdü — Kartli və Kaxetiya çarlığı. Bura həmçinin, Samtsxe knyazlığının da bir hissəsi daxil idi. Tiflis Səfəvi hakimiyyətinin mərkəzi idi. Bura həmçinin Kartlinin paytaxtı və Səfəvi zərbxanasının yerləşdiyi şəhər idi.

Bölgədəki Səfəvi hakimiyyəti gürcü Baqrationi sülaləsindən hakimlərin təyin edilməsi vasitəsiylə həyata keçirilirdi. Bu hakimlər bəzən islamın şiə məzhəbinə keçirilirdi. Tiflisdə I Şah İsmayılın hakimiyyətinin əvvəlindən Səfəvi qarnizonu cəmləşdirilmişdi. Davud xan (XI David) Səfəvi tərəfindən təyin edilən ilk Səfəvi hökmdarıdır. O, 1562-ci ildə Kartli taxtına çıxmışdır. Bu Gürcüstanda iki əsr davam edəcək Səfəvi hakimiyyətinin başlanğıcı oldu.

Səfəvi valiləri, xanları və vassalları

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Dövr Vali, xan, vassal Notes
1505–1524 X David
1534–1562 I LuarsabI Simon
1562–1578 Davud xan
1578–1599 Şahnavaz xan
1599–1606 X Georgi
1606–1614 III Luarsab
1614–1619 Birbaşa Səfəvi hakimiyyəti
1619–1630/1631 Birbaşa Səfəvi hakimiyyəti
1633–1658 I Rüstəm
1658–1675 I Şahnəvaz xan
1676–1688 II Şahnəvaz xan
1688–1703 Nəzərəli xan
1703–1709 II Şahnəvaz xan
1709–1711 Keyxosrov
1711/12–1714 --
1714–1716 Əliqulu xan
1716–1719 III Bakar
1719–1723 Hüseynqulu xan
1723 Mahmudqulu xan
1723/24–1735 Osmanlı hakimiyyəti
1735–1736 Birbaşa Səfəvi hakimiyyəti
Dövr Vali, xan, vassal Notes
1476–1511 [1]
1518/1520–1574
1574–1602
1602
1602–1605
1605
1605–1614
1614–1615 Birbaşa Səfəvi hakimiyyəti
1615 Birbaşa Səfəvi hakimiyyəti
1616–1625 Birbaşa Səfəvi hakimiyyəti
1625–1633 I Teymuraz (II dövr)
1633 Birbaşa Səfəvi hakimiyyəti
1634–1648 I Teymuraz (III dövr)
1648–1664 Birbaşa Səfəvi hakimiyyəti 1659-cu ildə Baxtrioni üsyanı baş vermişdir.
1664–1675 Şahnəzər xan II Abbas tərəfindən təyin edilmişdir. Arçil olaraqda tanınır.
1675–1703 Birbaşa Səfəvi hakimiyyəti Hakimlər Abbasqulu xan və Kəlbəli xan olmuşdur.
1703–1709 Nəzərəli xan Sultan Hüseyn tərəfindən təyin edilmişdir. O isfahanda Səfəvi sarayında şahın şəxsi mühafizə qvardiyasının başçısı kimi xidmət edərkən Gürcüstanı əslində onun oğlu II Teymuraqz idarə etmişdir. İsfahanda vəfat etmiş və həmçinin, I İrakli, I Herakl və Eereqli xan olaraq da tanınır.
1709–1722 İmamqulu xan Sultan Hüseyn tərəfindən təyin edilmişdir. 1709–1715-ci illərdə İmamqulu xanın İsfahanda olmasına görə, hakimliyi onun kiçik qardaşı II Teymuraz və sonradan onun anası etmişdir. Qumda dəfn edilmişdir. Həmçinin, II David olaraqda tanınır.
1722–1723 Mahmudqulu xan Sultan Hüseyn tərəfindən təyin edilmişdir. İsfahanda anadan olmuş və böyümüşdür. O, Səfəvi dövlətində xeyli sayda vəzifə tutmuşdur. Nadir xanın 1732-ci ildə regionda Səfəvi hakimiyyətini bərpa etməsi zamanı Osmanlı tərəfindən qətlə yetirilmişdir. II Konstantin olaraq da tanınır.
1724–1735 Osmanlı hakimiyyəti Mahmudqulu xan uzun müddət üsyan qaldırsa da, 1730-cu ildən tabe oldu və vergi ödəməyə razı oldu.
1735–1736 Birbaşa Səfəvi hakimiyyəti Səfəvi hakimiyyəti Nadir xan tərəfindən bərpa edildi.

Samtsxe-Mesxeti

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Dövr Vali, xan, vassal Notes
1551–1573 II Keyxosrov Davamlı Osmanlı hücumlarına görə 1570-ci ildən Səfəvi sarayına köçmüşdür.
?–1579 Mənuçöhr ibn Qriqori Ahalsıx və otrafı onun irsi mülkü olmuşdur.
1579–1622 Osmanlı hakimiyyəti II Manuçarın Səfəvi sarayına keçməsindən sonra onun oğlu III Manuçar I Abbas tərəfindən 1607-ci ildə onun yerinə təyin edilmişdir.
1623–1639 Birbaşa Səfəvi hakimiyyəti Bu dövrdə Səlim xan Şəmsəddinli, Şəmsi xan Qazaxlar, Səlim xan Şəmsəddinli və İmamqulu bəy hakim olmuşdurlar.
1639 onwards Osmanlı hakimiyyəti Qəsri-Şirin sülh müqaviləsinə görə Samtsxe-Mesxetinin bir hissəsi Səfəvi imperiyasına verildi. Bundan sonra bölgə Osmanlı hakimiyyətində qaldı.
  1. Rayfield, 2012. səh. 164