Sənaye dizayn hüququ

Əqli mülkiyyət
Əlaqəli mövzular
Yuxarı kateqoriyalar:
Mülkiyyət və Mülkiyyət hüququ

Sənaye dizayn hüququ (ing. Industrial design right) — məhsulun görünüşü ilə bağlı hüquqlardır və bir məhsulun xarici görünüşünü qorumaq üçün verilir.[1] Sənaye dizayn hüququ məhsulun estetik xüsusiyyətlərini, dizaynını, formalarını, rənglərini, teksturalarını və ya ornamentlərini qoruyur. Sənaye dizaynı bir məhsulun görünüşünü digər məhsullardan fərqləndirən əsas amillərdən biridir və istehlakçılar tərəfindən məhsulun seçilməsində mühüm rol oynayır.[2]

Əsas xüsusiyyətləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. Müddət
    • Sənaye dizayn hüququ adətən müəyyən müddət üçün verilir. Azərbaycanda bu müddət adətən 5 il olur və daha sonra müəyyən şərtlər altında uzadıla bilər. Ümumi olaraq bu müddət 25 ilə qədər uzadıla bilər.[3]
  2. Mühafizə olunan elementlər
    • Sənaye dizayn hüququ məhsulun yalnız vizual elementlərini qoruyur, funksional və ya texniki aspektlərini deyil. Yəni, əgər bir məhsulun formasının və ya görünüşünün müəyyən bir texniki funksiyası varsa, bu hüquq bu funksiyanı deyil, yalnız görünüşü qoruyur.[4]
  3. Qeydiyyat prosesi
    • Sənaye dizaynlarının qorunması üçün adətən milli və ya beynəlxalq səviyyədə qeydiyyat tələb olunur. Bu hüquq ancaq qeydiyyatdan sonra qüvvəyə minir və müəyyən bir ölkədə hüquqi qüvvəyə malik olur.[5]
  4. Qoruma sahəsi
    • Qeydiyyat olunan ölkədə məhsulun dizaynını üçüncü tərəflərin icazəsiz istifadəsindən qoruyur. Bu, məhsulun dizaynının surətinin çıxarılmasının və ya bənzər dizaynın istifadə olunmasının qarşısını almağa kömək edir.[6]

Sənaye dizayn hüququ, dizaynerlərin və şirkətlərin məhsullarının estetik dəyərini qorumaq və rəqiblərin bu dizaynları təkrar istifadə etməsini məhdudlaşdırmaq məqsədi daşıyır.[7]

Dizayn hüquqlarının müddəti

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Yurisdiksiyadan asılı olaraq,[8] qeydə alınmış dizayn hüquqları 15 ildən 50 ilə qədər davam edir. ÜƏMT Haaqa Sisteminin üzvləri dizayn hüquqlarının qorunması üçün maksimum müddəti dərc etməlidirlər.[9] Qeyd olunan müddətlər aşağıdakı cədvəldə təqdim olunur. Aşağıdakı yurisdiksiyalardan bəziləri Afrika Əqli Mülkiyyət Təşkilatı, Avropa Birliyi və Benilüks kimi birliklər və ya birgə dizayn qeydiyyat idarələridir.[10]

Ölkə və ya birlik Dizayn hüquqlarının maksimum müddəti
Afrika Əqli Mülkiyyət Təşkilatı 15 il
Albaniya 15 il
Ermənistan 15 il
Azərbaycan 15 il
Belize 15 il
Benilüks 25 il
Benin 15 il
Bosniya və Herseqovina 25 il
Botsvana 15 il
Bruney Darüssəlam 15 il
Bolqarıstan 25 il
Kamboca 15 il
Fil Dişi Sahili 15 il
Xorvatiya 25 il
Danimarka 25 il

(ehtiyat hissələri istisna olmaqla, 15 il)

Koreya Xalq Demokratik Respublikası 15 il
Misir 15 il
Estoniya 25 il
Avropa Birliyi 25 il
Finlandiya 25 il (ehtiyat hissələri istisna olmaqla, 15 il)
Fransa 25 il
Qabon 15 il
Gürcüstan 25 il
Almaniya 25 il
Qana 15 il
Yunanıstan 25 il
Macarıstan 25 il
İslandiya 25 il
İtaliya 25 il
Yaponiya 20 il
Qırğızıstan 15 il
Latviya 25 il
Lixtenşteyn 25 il
Litva 25 il
Mali 15 il
Monako 50 il
Monqolustan 15 il
Monteneqro 25 il
Mərakeş 50 il
Namibiya 15 il
Nepal 25 il
Niger 15 il
Norveç 25 il
Oman 15 il
Polşa 25 il
Koreya Respublikası 20 il
Moldova Respublikası 25 il
Rumıniya 25 il
Rusiya Federasiyası 25 il
San-Tome və Prinsipi 15 il
Seneqal 15 il
Serbiya 25 il
Sinqapur 15 il
Sloveniya 25 il
İspaniya 25 il
İsveç 25 il (ehtiyat hissələri istisna olmaqla, 15 il)
İsveçrə 25 il
Suriya Ərəb Respublikası 15 il
Tacikistan 15 il
Şri Lanka 15 il
Keçmiş Yuqoslaviya Respublikası Makedoniya 25 il
Tunis 15 il
Türkiyə 25 il
Ukrayna 15 il
Birləşmiş Krallıq 25 il
Amerika Birləşmiş Ştatları 15 il

Sənaye dizayn tətbiqləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
1883-2022-ci illər, beş ən böyük sənədləşdirmə ofisində sənaye dizaynı sənədlərinin tendensiyaları.
2012 və 2022-ci illərdə regionlar üzrə tətbiq layihələrinin sayı. WIPI 2023.

1883-cü ildən 1950-ci illərin əvvəlləri arasında Yaponiya və Amerika Birləşmiş Ştatlarının ofisləri orta hesabla oxşar sayda dizayn ərizələri təqdim etmişlər, nadir hallarda 1950-ci illərdən 1990-cı illərin sonuna qədər Yaponiya Ofisi hər il ən çox müraciət qəbul etmişdir. zirvəsində təxminən 50,000 illik müraciətlərə çatır. 1985-ci ildə ilk müraciətləri qəbul etməyə başladığı zaman 640 müraciət qəbul edən Çin ofisi, 2021-ci ildə 805,710 müraciətə çataraq, görünməmiş bir artım gördü. Koreya Respublikasının Ofisi 2004-cü ildə Yaponiyanı qabaqlayıb və o vaxtdan bəri ikinci yerdə qalıb. 2012-ci ildə ABŞ agentliyi Yaponiyanı geridə qoyaraq dünyada üçüncü oldu. EUIPO 2003-cü ildə müraciətləri qəbul etməyə başladı və 2019-cu ildə dördüncü yerə yüksəldi. Qeyd olunan beş aparıcı sahə arasında EUIPO çox dizayn sisteminə malik yeganə qurumdur. 2022-ci ildə Avropa Əqli Mülkiyyət Ofisinə təqdim edilən ərizələrdə 109 132 dizayn mövcud idi.[11]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ "Making Design Registration Cheaper and Easier". WIPO.
  2. ↑ Trinder, Barrie. design registration // The Blackwell Encyclopedia of Industrial Archaeology. Blackwell Publishers. 1992. 207–8. ISBN 0631142169.
  3. ↑ "The Design Act, 2000 (16 of 2000)". patentoficce.nic.in. 2010-05-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
  4. ↑ André Thériault; Christopher N. Hunter. "Hen's tooth found: Federal Court decides industrial design infringement case". Norton Rose Fulbright. November 2012. 2014-01-16 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
  5. ↑ The Design Act of Indonesia, 2000 (31 of 2000) Industrial Design Attorney in Indonesia
  6. ↑ Alain Provost. "Recent Guidance on the Criteria for Originality in Canadian Industrial Designs". Robic Newsletter. ROBIC LLP. 16 (2). 2012. 2014-01-16 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-01-14., discussing Re Victor Stanley Inc., 2012 CarswellNat 885
  7. ↑ "Industrial Design Act (R.S.C., 1985, c. I-9)". 5 November 2018.
  8. ↑ "Industrial Design Act, s. 11". 5 November 2018.
  9. ↑ This is the range of contracting parties of the WIPO Hague system
  10. ↑ "Industrial Design Act, s. 2". 5 November 2018.
  11. ↑ "World Intellectual Property Indicators (WIPI) - 2023". www.wipo.int (ingilis). İstifadə tarixi: 2023-12-11.Şablon:Cc-notice

Biblioqrafiya

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Brian W. Gray & Effie Bouzalas, editors, Industrial Design Rights: An International Perspective (Kluwer Law International: The Hague, 2001) ISBN 90-411-9684-6

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]