Sadəlövh realizm

Sadəlövh realizm — fəlsəfədə və gündəlik şüurda qnoseoloji mövqe, ona görə normal insanın normal şəraitdə qavradığı və ümumi qəbul edilmiş və faktlara uyğun gələn dildə təsvir etdiyi hər şey realdır^[1]. Sadəlövh realistin nöqteyi-nəzərindən reallıq onun duyğularının köməyi ilə şəxsən qavradıqları, eləcə də hissiyyatla qavranılan dünya haqqında düşündükləri və bildikləridir. Gündəlik həyatda sadəlövh realizm sağlam idrak psixologiyasına ziyan vurur, elmdə isə nəzəri anlayışların doqmatizminə və tənqidi olmayan hipostazına gətirib çıxarır^[2]. Sadəlövh elmi realizmə görə, elmi ictimaiyyət tərəfindən qəbul edilmiş nəzəriyyə tam həqiqətə malikdir, yəni təsvir olunan obyektlər sisteminin tam və dəqiq təsvirini verir^[3]. Sadəlövh realizmin alternativi hər hansı elmi nəzəriyyəni yalnız nümunəvi mənada doğru hesab edən və bilik subyektinin yaradıcı fəaliyyətini vurğulayan tənqidi realizmdir.

Sadəlövh realizm nəzəriyyəsini beş inancın qəbulu kimi xarakterizə etmək olar^[4]:

1. Maddi obyektlər dünyası var.
2. Bu obyektlər haqqında deyilənlərin həqiqəti hiss təcrübəsinin köməyi ilə yoxlanıla bilər.
3. Bu cisimlər təkcə qavranılan zaman deyil, həm də dərk edilmədiyi zaman da mövcuddur. Bu qavranılan obyektlər qavrayışdan müstəqildir.
4. Bu cisimlər qavranılan zaman, hətta qavranılmayanda da müşahidə etdiyimiz keyfiyyətləri özündə saxlaya bilir. Onların keyfiyyətləri qavrayışdan asılı deyil.
5. Hisslərimizin köməyi ilə biz dünyanı birbaşa və həqiqətən olduğu kimi dərk edirik. Əksər hallarda dünyanı bilmək iddialarımız haqlıdır.

Sadəlövh realistlərin davranışı aşağıdakı xüsusiyyətlərlə xarakterizə olunur^[5]:

1. Obyektləri və hadisələri olduğu kimi öz qavrayışına inam; mövcud məlumatları və ya məlumatları başa düşməkdə qərəzsizliyinə və qərəzsizliyinə inam.
2. Digər rasional müşahidəçilərdən özü ilə eyni reaksiyaları, hərəkətləri və fikirləri gözləmək, bir şərtlə ki, onlar üçün eyni məlumat var idi.
3. Hər hansı bir şəxs və ya qrup tərəfindən öz nöqteyi-nəzərini üç səbəbə görə rədd etməsinin izahı: a) bu şəxsə və ya bu qrupa başqa məlumatlar verilmişdir (bu halda qarşı tərəfin rasional və neytral olması şərti ilə məlumat mübadiləsi; və ya onun birləşməsi konsensusa gətirib çıxarmalıdır), b) bu ​​fərd və ya bu qrup tənbəl, irrasionaldır və ya obyektiv məlumatlara əsaslanaraq ağlabatan nəticələrə gələ bilmirsə, c) bu fərd və ya bu qrup faktların şərhində qərəzli olmağa meyllidir. və ya ideologiyanın, eqoizmin və ya digər təhrifedici şəxsi amilin təsiri nəticəsində nəticə çıxarmaqda.

• Ahlstrom, Sydney E. The Scottish Philosophy and American Theology // Church History. 1955. — Vol. 24, no. 3 (Sep.). — P. 257—272. — JSTOR https://www.jstor.org/stable/3162115.
• The Cambridge companion to Thomas Reid / ed. by Terence Cuneo and René van Woudenberg. — 2004.
• Gibson, J. J. A Theory of Direct Visual Perception // The Psychology of Knowing. New York: Gordon & Breach. ed. by J. Royce, W. Rozenboom. 1972.
• Graham, Gordon. Scottish Philosophy in the 19th Century // Stanford Encyclopedia of Philosophy. — 2009.
• Marsden, George M. Fundamentalism and American Culture. — 2006.
• Grave S. A. Common Sense // The Encyclopedia of Philosophy / ed. by Paul Edwards. — Collier Macmillan, 1967.
• King, Peter J. One Hundred Philosophers. — New York: Barron’s Educational Books, 2004. — ISBN 0-7641-2791-8.
• Selections from the Scottish Philosophy of Common Sense / Thomas Reid, Adam Ferguson, James Beattie, Dugald Stewart; ed. by G. A. Johnston. — 1915.
• Edwards D., Wilcox S. Some Gibsonian perspectives on the ways that psychologists use physics (PDF). 52 (Act. Psychologia). David Edwards and Steven Wilcox. 1982. 147–163.
• Fowler C. A. An event approach to the study of speech perception from a direct-realist perspective. 14 (Journal of Phonetics). 1986. 3–28.
• Gibson, James J. The Ecological Approach to Visual Perception. — Lawrence Erlbaum Associates, 1987. — ISBN 0-89-859959-8.
• Michaels C. F., Carello C. Direct Perception / Claire F. Michaels and Claudia Carello. — Prentice-Hall, 1981. — ISBN 0-13-214791-2.
• Reed, Edward S. Encountering the World. — Oxford University Press, 2003. — ISBN 0-19-507301-0.
• Shaw R. E., Turvey M. T., Mace, W. M. Ecological psychology. The consequence of a commitment to realism // Cognition and the symbolic processes / ed. by W. Weimer & D. Palermo. — 1982. — Vol. 2. — Hillsdale; NJ: Lawrence Erlbaum Associates, Inc. — P. 159—226.
• Turvey M. T., Carello C. The ecological approach to perceiving-acting a pictorial essay. 63 (Acta Psychologica). 1986. 133–155.
• Wolterstorff N. Thomas Reid and the Story of Epistemology / Nicholas Wolterstorff. — Cambridge University Press, 2006. — ISBN 0-52-153930-7.
• Nelson, Quee. The Slightest Philosophy. — Dog’s Ear Publishing, 2007. — ISBN 978-1598583786.

• James Feiser, «A Bibliography of Scottish Common Sense Philosophy»
• Theory of knowledge: Naïve Realism
• Naïve Realism and the Argument from Illusion
• The Function of Conscious ExperienceArxivləşdirilib 2015-10-21 at the Wayback Machine
• Representationalism
• Naïve Realism in Contemporary Philosophy
• The Science and Philosophy of Consciousness
• Stanford Encyclopedia of Philosophy: Epistemological Problems of Perception
• Physics and Commonsense: Reassessing the connection in the light of quantum theory
• Quantum Theory: Concepts and Methods
• Nature Journal: Physicists bid farewell to reality?
• Quantum Enigma: Physics Encounters Consciousness
• Virtual Realism
• The reality of virtual reality
• IEEE Symposium on Research Frontiers in Virtual Reality: Understanding Synthetic Experience Must Begin with the Analysis of Ordinary Perceptual Experience
• Realism, article form the Stanford Encyclopedia of Philosophy.
• Sense Data, article from the Stanford Encyclopedia of Philosophy.
• Skepticism and the Veil of Perception, book defending direct realism.
• Pierre Le Morvan, «Arguments against direct realism and how to counter them», American Philosophical Quarterly 41, no. 3 (2004): 221—234. (pdf)
• Steven Lehar, «Gestalt Isomorphism»Arxivləşdirilib 2011-07-19 at the Wayback Machine (2003), paper criticizing direct realism.
• A Direct Realist Account of Perceptual Awareness, dissertation on direct realism.
• Epistemological debate on PSYCHE-D mailing list
• A Cartoon Epistemology