Solmaz Rüstəmova-Tohidi

Solmaz Əli qızı Rüstəmova-Tohidi (20 fevral 1953, Bakı, Azərbaycan SSR) — Azərbaycan alimi, tarix elmləri doktoru, professor, AMEA-nın akademik Ziya Bünyadov adına Şərqşünaslıq İnstitutunun əməkdaşı, İranın tarixi və iqtisadiyyatı şöbəsinin aparıcı elmi işçisi.^[1] Azərbaycan Respublikasının əməkdar elm xadimi (2018).^[2]

Solmaz Rüstəmova-Tohidi
Doğum tarixi	20 fevral 1953(1953-02-20) (71 yaş)
Doğum yeri	Bakı, Azərbaycan SSR
İş yeri	AMEA Şərqşünaslıq İnstitutu
Təhsili	Bakı Dövlət Universiteti
Üzvlüyü	Beynəlxalq Sosial Tarix İnstitutunun (Hollandiya) Qafqaz və Orta Asiya Respublikaları üzrə nümayəndəsi[1]
Mükafatları	2018

Solmaz Rüstəmova-Tohidi 1953-cü ildə Bakı şəhərində anadan olmuşdur. Atası, 1918-ci ildə, Ərdəbilin Meşkin mahalı, Noqdı kəndində anadan olmuş, İran Xalq partiyasının (Tudə), daha sonra Azərbaycan Demokrat Firqəsinin üzvü, Seyid Cəfər Pişəvərinin yaxın sirdaşlarından biri olan Əli Tohidi-Rüstəmov, anası Xanımbacı Sahib qızı Hadıyeva olub.^[3] Azərbaycan Dövlət Universitetini bitirmişdir. 1985-ci ildə farsca "İran kommunist mətbuatı mühacirətdə" (fars. مطبوعات کمونیست ایران در مهاجرت‎) mövzusunda namizədlik, 2001-ci ildə "Kominternin Şərq siyasəti və İran" mövzusunda doktorluq dissertasiyaları müdafiə edib. 1995-ci ildən Niderlandın Sosial Tarix İnstitutunun Qafqaz üzrə, 2010-cu ildən Qafqaz və Orta Asiya üzrə nümayəndəsidir.^[1]

Elmi tədqiqat istiqamətləri: XX əsrin birinci yarısında Qafqazın, Azərbaycanın, İranın və Türkiyənin siyasi tarixi, bu ölkələrdə nəşr tarixi, ideologiya tarixi, Komintern tarixi, milli-azadlıq hərəkatlarının tarixi, Qafqazda repressiya, deportasiya tarixi və onun nəzəri aspektləri, miqrasiya tarixi, İran cəmiyyəti tarixi.

Elmi işləri Azərbaycanda, Rusiyada, İranda, Türkiyədə, İngiltərədə, Niderlandda, Avstriyada, Gürcüstanda, Özbəkistanda, Qazaxıstanda müxtəlif dillərdə: Azərbaycan, rus, ingilis, türk, fars dillərində nəşr edilmişdir. Son 10 ildə 21 beynəlxalq konfransda iştirak etmişdir.

27 noyabr 2018-ci ildə Azərbaycan tarixinin tədqiqi sahəsində uzunmüddətli səmərəli fəaliyyətinə görə "Əməkdar elm xadimi" fəxri adı ilə təltif edilib."^[2]

Əsas elmi naliyyətləri: Beynəlxalq kominternşünaslıq və iranşünaslıq sahəsində Fundamental monoqrafiya və digər tədqiqatlar Azərbaycan kitabxana və arxivlərində saxlanılan dövrü mətbuatı (ərəb əlifbasında, 18 dildə, 1050 adda).

Ümumi Kataloqları – 3 kitab (Bakıda, Londonda və Tehranda nəşr olunmuşdur).

1918-ci il azərbaycanlıların soyqırımını əks etdirən "Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının sənədləri" silsiləsindən sənədlər toplularının ilk dəfə nəşri (14 kitab) və təhqiqatı (3 monoqrafiya).^[1]

6 kitabın, 50 məqalə və 100-dən çox elmi nəşrlərin (referat, rəy və s.) müəllifidir. 7 kitabın elmi redaktoru, 4 sənəd kolleksiyasının və dövrü nəşrin tərtibatçısıdır.^[1]

• Azərbaycan dövri mətbuatı (1875-1990). Tərtibçi S. Rüstəmova-Tohidi. Bakı: Azərnəşr, 1993;
• Nə qədər gec deyil. Bakı: Yazıçı, 1997;
• Kominternin şərq siyasəti və İran. Bakı: Xəzər Universitəsi, 2001;
• Quba. Aprel-May 1918-ci il. Müsəlman qırğınları sənədlərdə. Bakı: Heydər Əliyev Fondu, 2013;
• 1918. Azərbaycan qırğınları şəkil və sənədlərdə (kitab-albom). Bakı: ALF group DESİGN, 2013;
• Cümhuriyyətin "Azərbaycan" adlandırılması və onun tarixi əhəmiyyəti. Bakı: Elm və təhsil, 2018;
• 31 mart. Tariximizin faciəli səhifəsi. Bakı: Elm və təhsil, 2019;
• Müstəqqiliyin çətin yolu (məqalələr toplusu). Bakı: ADU, 2019;
• Cümhuriyyətin "Azərbaycan" adlandırılması və onun tarixi əhəmiyyəti. Bakı: Təhsil, 2021 (ikinci nəşri);

• Март 1918 г. Баку. Азербайджанские погромы в документах. Баку: Индиго-пресс, 2009;
• Куба. Апрель-май 1918. Мусульманские погромы в документах. Баку: [б. и.], 2010;
• 1918. Азербайджанские погромы в фотографиях и документах (книга-альбом). Баку: Гисмет, 2012;
• Куба. Апрель-май 1918 г. Мусульманские погромы в документах. Баку: Центр Гейдара Алиева (Чашыоглы), 2013;
• Баку. Март 1918 г. Азербайджанские погромы в документах. Баку: Центр Гейдара Алиева, 2013;
• Шемаха. Март-июль 1918 г. Азербайджанские погромы в документах. Том I. Город Шемаха. Баку: ПИЦ Гл. Упр. Материально-Технического Обеспечения М-ва Нац. Безопасности Азерб. Респ., 2013;
• Шемаха. Март-июль 1918 г. Азербайджанские погромы в документах. Том II. Селения Шемахинского уезда. Баку: ПИЦ Гл. Упр. Материально-Технического Обеспечения М-ва Нац. Безопасности Азерб. Респ., 2013;
• 1918. Азербайджанские погромы в фотографиях и документах (книга-альбом). Баку: Центр Гейдара Алиева, 2013;
• Азербайджанские погромы в Шемахе. 1918 год (на основе документов Чрезвычайной Следственной Комиссии Азербайджанской Демократической Республики). Москва: Столица, 2016;
• Алимардан бек Топчибашев. Армянский фактор в Бакинских событиях 1905-1906 и 1918 гг. (документы из Парижского архива). Баку: Aspoliqraf, 2018;
• Карабах-Зангезур. 1918 г. Азербайджанские погромы в документах. Баку: Təhsil, 2023;

• Baku Documents : Union Catalogue of Persian, Azerbaijani, Ottoman Turkish and Arabic Serials and Newspapers in the Libraries of the Republic of Azerbaijan. London: Tauris Academic Studies, 1995 (T. Atabaki ilə);^[4]
• Union Catalogue of Persian, Arabic, Ottoman Turkish, Kurdish an Azerbaijan Serials and Newspapers in the Libraries of the Republic of Azerbaijan and the Republic of Georgia (fars. فهرستگان قفقاز: فهرستگان روزنامه‌ها و نشریات ادواری فارسی، عربی، ترکی عثمانی، کردی و آذربایجانی، ترکی عثمانی...‎). Tehran: Centre for Media Studies and Researches, 2006 (T. Atabaki, G. Beradze, G. Sanikidze ilə);^[5]
• 1918. Azerbaijani massacres in photos and documents. Baku: Gismet, 2012.

• Mart 1918-ci il. Bakı. Azərbaycanlıların soyqırımı sənədlərdə (kitab)

• RÜSTƏMOVA-TOHİDİ Solmaz Əli qızı
• Şuşa … Tarixi sükut nələr danışır — Solmaz Rüstəmova-Tohidi yazır
• Solmaz Rüstəmova-Tohidi: "Hökumət heç kimi məcbur etmir ki, apar uşağını rusdilli məktəbdə oxut. Bu, sanki bir dəbdir"
• KİŞİ QEYRƏTLİ XANIM- PROFESSOR SOLMAZ RÜSTƏMOVA- TOHİDİ