Stilistika (linqvistika)

	Dilçilik
	Dünya dilləri
	Nəzəri linqvistika
	Fonologiya Morfologiya Sintaksis Semantika Praqmatika Koqnitiv dilçilik Generativ linqvistika
	Deskriptiv linqvistika
	Antropoloji linqvistika Təkamül linqvistikası (müqayisəli-tarixi; dilçilik, etimologiya) Fonetika Sosiolinqvistika
	Tətbiqi dilçilik
	Kompüter dilçiliyi Kriminalistika Dilin mənimsənilməsi Dil qiymətləndirməsi Dil inkişafı Preskriptivizm Antropoloji linqvistika Neyrolinqvistika Psixolinqvistika Stilistika
	Digərləri
	Ədəbiyyat Oxuma Linqvistik tipologiya Linqvistikanın tarixi Dilçilərin siyahısı Dünya dilləri Həll olunmamış problemlər
	Portal:Linqvistika
	b; m; r;

Stilistika (linqvistika) — dilin üslubunu və onun müxtəlif kontekstlərdə necə istifadə edildiyini öyrənən dilçilik sahəsi. O, yazılı və şifahi mətndə üslubun müxtəlif aspektlərini təhlil edir, o cümlədən dilin hansı məqsədlə və necə istifadə olunduğunu, fərqli yazı və nitq üslublarının məna yaratmaq üçün hansı yollarla istifadə edildiyini araşdırır. Stilistika həm dilin strukturunu (qrammatika, sintaksis), həm də onun bədii (ədəbi), elmi və gündəlik ünsiyyətdə necə formalaşdığını təhlil edir.^[1]

Stilistikanın əsas aspektləri

Stilistika, üslubun mətnin təbiəti, məqsədi və konteksti ilə necə əlaqəli olduğunu öyrənir. Üslub bir yazıçının və ya natiqin özünü ifadə etmək üçün istifadə etdiyi dil vasitələrinin (leksika, sintaksis, qrammatika, məcazlar və s.) seçimi ilə müəyyən olunur. Hər bir dil vahidi müəyyən bir üslub elementi kimi çıxış edə bilər. Stilistika bu üslub elementlərini (məsələn, cümlələrin uzunluğu, söz seçimləri, metaforaların istifadəsi, nitqin dinamikliyi) təhlil edir və onların necə məna yaratdığını araşdırır.^[2] Stilistika yalnız dilin mənalı vahidlərini deyil, həm də səs səviyyəsində (fonetik) və morfoloji səviyyədə (söz formaları) olan üslub fərqlərini təhlil edir. Məsələn, səsli və ya səsdən qənaət edilmiş ifadələr, xüsusi fonetik effektlər üsluba təsir edir. Stilistika müxtəlif diskurs (mətn) növlərinin spesifik üslub qaydalarını öyrənir: Bədii ədəbiyyatın dilini və üslubunu təhlil edir. Ədəbi əsərlərdə müəlliflərin dil vasitəsilə yaratdığı təsir və emosiyaları necə çatdırdığına diqqət yetirir. Elmi mətnlərin dilini, obyektivliyi və məlumat ötürmə məqsədini araşdırır. Mətbuat və xəbər dilində üslubun necə qurulduğunu təhlil edir. Rəsmi yazışmalarda və hüquqi mətnlərdə üslubun dəqiqlik, obyektivlik və standartlıq tələblərinə uyğun olması məsələlərinə diqqət yetirir. Stilistika dilin fərqli situasiyalarda necə dəyişdiyini və uyğunlaşdırıldığını öyrənir. Üslub fərqli sosial və ya mədəni kontekstlərə görə dəyişir. Məsələn, rəsmi danışıq qeyri-rəsmi ünsiyyətdən fərqli üslub tələbləri daşıyır.^[3] Stilistika, metaforalar, alleqoriyalar, təkrir və digər bədii ifadə vasitələrini necə və niyə istifadə edildiyini öyrənir. Bu vasitələr, müəllifin mətndə müəyyən hiss və ya mənalar yaratmaq üçün necə işlədiyini başa düşməkdə kömək edir. Ədəbiyyatda dil və üslubun işlənməsini təhlil edir. Yazıçıların məcazi ifadələrdən necə istifadə etdikləri və onların üslubu ilə oxuculara necə təsir göstərdikləri əsas diqqət mərkəzindədir. Bura şeir, nəsr, dramaturgiya kimi ədəbi janrlar daxildir. Üslubun təbii dildə necə formalaşdığını və hansı dil elementlərinin seçildiyini analiz edir. Fərqli kontekstlərdə dilin necə dəyişdiyini və müxtəlif diskurslarda hansı formaların üstünlük təşkil etdiyini öyrənir. Dilin müxtəlif funksional sahələrdə necə istifadə olunduğunu, məsələn, elmi, publisistik, bədii və gündəlik nitqin üslubunu öyrənir. Bu yanaşma dilin kontekstdən asılı olaraq necə dəyişdiyini anlamağa kömək edir.^[4]

Stilistikanın əhəmiyyəti

Stilistika dilin ifadə vasitələrinin müxtəlifliyini və onların necə işlədiyini göstərir, bu da dilin incəliklərini başa düşməkdə və daha təsirli ünsiyyət qurmaqda kömək edir. Ədəbi stilistika oxuculara mətnin dərin mənasını və yazıçının üslub vasitəsilə nəyi çatdırmaq istədiyini anlamağa kömək edir. Müxtəlif situasiyalarda dilin necə uyğunlaşdırıldığını göstərir. Stilistika gündəlik və ya rəsmi danışıqda hansı dil formalarının daha uyğun olduğunu başa düşməyə imkan verir. Stilistika dilin istifadə tərzini və üslubunun müxtəlif kontekstlərdə necə dəyişdiyini təhlil edən sahədir. O, yazılı və şifahi mətnlərin tərkibində olan üslubi fərqləri, bədii təsir vasitələrini və dilin funksional istifadəsini başa düşməyə imkan verir.^[5]

İstinadlar

↑ Nikolas Coupland, Style: Language Variation and Identity, Cambridge University Press, 2007, p 10. ISBN 0-521-85303-6
↑ Raman Selden, The Cambridge History of Literary Criticism: From Formalism to Poststructuralism, Cambridge University Press, 1989, p83. ISBN 0-521-30013-4
↑ Helen Leckie-Tarry, Language and Context: a Functional Linguistic Theory of Register, Continuum International Publishing Group, 1995, p6. ISBN 1-85567-272-3
↑ Nicholas Copeland, "Stil: Dil Variasiyası və Kimlik", Cambridge University Press, 2007, s. ISBN 0-521-85303-6
↑ Christopher S. Butler, Struktur və Funksiya: Üç Əsas Struktur-Funksional Nəzəriyyələr üçün Bələdçi, John Benjamins Nəşriyyat Şirkəti, 2003, p 373. ISBN 1-58811-361-2

[1] Nikolas Coupland, Style: Language Variation and Identity, Cambridge University Press, 2007, p 10. ISBN 0-521-85303-6

[2] Raman Selden, The Cambridge History of Literary Criticism: From Formalism to Poststructuralism, Cambridge University Press, 1989, p83. ISBN 0-521-30013-4

[3] Helen Leckie-Tarry, Language and Context: a Functional Linguistic Theory of Register, Continuum International Publishing Group, 1995, p6. ISBN 1-85567-272-3

[4] Nicholas Copeland, "Stil: Dil Variasiyası və Kimlik", Cambridge University Press, 2007, s. ISBN 0-521-85303-6

[5] Christopher S. Butler, Struktur və Funksiya: Üç Əsas Struktur-Funksional Nəzəriyyələr üçün Bələdçi, John Benjamins Nəşriyyat Şirkəti, 2003, p 373. ISBN 1-58811-361-2

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]