Tintin Tibetdə (qrafik roman)

Tintin Tibetdə (fr. Tintin au Tibet) — belçikalı Erjenin komiksi Tintin macəralarının 20-ci hissəsi. 1958-ci ilin sentyabrından 1959-cu ilin noyabrına qədər Tintin jurnalında həftəlik seriyası çıxmışdır. 1960-cı ildə isə kitabı çap olunmuşdur. Erje bu seriyanı Tintinin macəralarının ən sevdiyi hissəsi hesab edir. Çünki bu hissəni travmatik kabuslardan və arvadını başqa qadın üçün tərk etdiyində yaranan konfliktdən əziyyət çəkdiyi vaxt yazmışdır. Seriyanın mövzusuna görə gənc reportyor Tintin təyyarə qəzasında öldüyü bildirilən dostu Çanq Çonq-Çeni axtarır. Çanqın yaşadığına inanan Tintin Himalay dağları boyunca Tibetə qədər Yeti ilə belə qarşılaşaraq axtarışlarını aparır.

Tintin Tibetdə
fr. Tintin au Tibet
İngilis nəşrinin üzü
Nəşriyyatçı Kasterman
Seriyalar Tintin macəraları
Yaradıcıları Erje
Nəşr tarixi Tintin jurnalında
(17 sentyabr 1958 -
25 noyabr 1959)
kitab şəklində 1960
Dil fransız
Əvvəlki Anbardakı kömür, 1958
Sonrakı Kastafiorenin zinət əşyaları, 1959

Anbardaki kömür və onun çox sayda obrazlarını izləyən Tintin Tibetdə yalnız bir neçə tanınan obrazı işlətməklə və Tintinin mənfi personajlara qarşı mübarizəsinin mövzu olmadığı tək Erje macərası olmaqla Anbardaki kömürdən fərqlənir. Erjenin hekayəsinin temalarına telepatiya, Tibet buddizmi və dostluğu daxildir. 32 dilə tərcümə edilən və tənqidçilərin diqqətini çəkən Tintin Tibetdə Dalay Lama tərəfindən tərifləndi və Dalay Lama əsəri Həqiqət İşığı Mükafatına layiq gördü. Hekayə kommersiya uğuru qazandı və yekunundan sonra Kasterman tərəfindən kitab şəklində çap edildi. Seriya özü Franko-Belçika komiks ənənəsinin bir hissəsi oldu. Tintin Tibetdə televiziya, radio, sənədli film, teatr və videooyun kimi hazırlandı və muzey sərgisinə mövzu oldu.

İcmal

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Xəbərdarlıq Xəbərdarlıq: Yazının davamı əsərin məzmunu haqqında məlumat ehtiva edir.
Personajlar

Ümumi personajlar

Spesifik personajlar

  • Çhanq Çonq-Çen — itkin düşmüş çinli oğlan[q 1]
  • Tahki — Şerpa xalqından yükdaşıyan[q 2]
  • Xeyir-dualı Şimşək — tibetli buddist keşişi
  • Böyük Abbat
  • Yeti

Tintin Milu, Kapitan Haddok və Professor Turnosolla birlikdə Fransa Alplarında kurortda olarkən Tibetin Himalayındakı Qosain Than silsiləsində baş verən təyyarə qəzası haqqında oxuyur. Daha sonra o, dostu Çanq Çonq-Çeni pis yaralanmış və qəzaya uğrayan təyyarənin qalıqlarından kömək istəyən xəyalını görür. Tintin, Milu və hər şeydən şübhələnən Kapitan Haddokla birlikdə Katmanduya uçur. Onlar Şerpa əsilli Tahkini kirayələyirlər və yükdaşıyanların müşayiəti ilə Nepaldan qəza ərazisinə tərəf piyada səyahət edirlər.[1]

Yükdaşıyanlar Yetinin ayaq izlərini gördükdən sonra qorxaraq qrupdan imtina edirlər. Ancaq Tintin, Haddok və Tahki səyahətə davam edirlər və qəza ərazisinə çatırlar. Tintin Milu ilə birlikdə Çanqın izlərini tapmaq üçün gəzintiyə çıxır və qar çovğununda insan siluetini gördükdən sonra Çanqın divarında adını yazdığı mağaranı tapır. Tahki Tintinin Yetini gördüyünə inanır və ərazi axtarmaq üçün çox böyük olduğundan onu dostunun axtarışından vaz keçməyə və Nepala qayıtmağa inandırmağa çalışır. Tintin Çanqın yaxında olduğunu fikirləşərək şərfini qayaya bağlayır və Kapitanla yoluna davam edir. Onlar yuxarıya dırmaşmağa çalışanda Haddok sürüşür və qayanı parçalayaraq ona bağlı olan Tintini də təhlükəyə məruz qoyur. Haddok Tintindən ipi kəsməsini istədikdə Tintin imtina edir. Haddok özü ipi kəsməyə çalışarkən bıçağı salır və vaxtında gəlib çatan Tahkini ayıq salır. Onlar gecə üçün çadır qurmağa çalışırlar. Ancaq çadırlarını itirdiklərinə görə gecə donmamaq üçün yatmadan irəli getməli olurlar. Onlar əldən düşməzdən əvvəl Khor-Biyonqun buddist monastırını tapırlar.[2]

Monastırda keşiş olan Xeyir-dualı Şimşək Tintin, Milu, Haddok və Tahkini təhlükə içərisində görür. Tintin isə özünə gəlir və özünə kömək edə bilmədiyi üçün Miluya aparması üçün məktub verir. Milu monastıra qaçır və Xeyir-dualı Şimşəyin öncədən görməsindəki it olaraq rahiblər tərəfindən tanınır. Tintin, Haddok və Tahki monastırda ayılırlar. Abbat Tintindən arzusundan vaz keçməsini istəyir. Ancaq Xeyir-dualı Şimşək Çanqı Yak buynuzundakı dağ mağarasının içərisində sağ şəkildə görür və həm də Yetini orda görür. Tintin və Haddok Yak buynuzuna gedirlər.[3]

Yeti ilə Tintinin qarşılaşması

Onlar mağaraya gəlirlər. Tintin mağaranın içinə daxil olur və Çanqı narahat və qorxmuş vəziyyətdə görür. Meymunabənzər insan şəklində ortaya çıxan Yeti Tintinə Çanqı oradan apardığına qəzəblənir. Tintin kamerasını yandırır və bunu görən Yeti qorxaraq qaçmağa başlayır. Çanq Tintini başa salır ki, qəzadan sonra onun həyatını Yeti xilas edib. Böyük Abbat Tintini dostu Çanqı xilas etməsində göstərdiyi qəhrəmanlığa görə ipək şərflə mükafatlandırır. Qonaqlar evlərinə qayıdırlar. Çanq isə fikirləşir ki, Yeti vəhşi heyvan deyil və onun insan ruhu var. Yeti onları gedişinə uzaqdan kədərlə baxır.[4]

Xəbərdarlıq Xəbərdarlığın sonu.

Tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Arxa plan və ilk ideyalar

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1957-ci ilin oktyabrında Erje onun çap şirkəti Kastermana Tintin macəralarının tamamlanmış 19-cu hekayəsi olan Anbardakı kömürün üz səhifəsini göndərdi və daha sonra həftələr boyunca yeni hekayəsi üçün ssenari ideyaları üzərində işlədi.[5] Öz Skautinq günlərini yada salan yazıçı üçüncü hissə olan Tintin Amerikada kitabında olduğu kimi Tintini Amerikanın yerli əhalisinin torpağını böyük korporasiyanın neft axtarmaq istəyindən qorumaq üçün Amerika Birləşmiş Ştatlarına göndərmək istəyirdi. Ancaq Erje belə bir fikrə gəldi ki, "köhnə torpağı qazmaq" geriyə atılmış bir addım olacaq.[6] Başqa fikrə görə isə Tintin Hadokun qulluqçusu olan Nestorun köhnə işçilər — Börd qardaşlar tərəfindən törədilmiş cinayətlə günahlandırılmasını sübut etməyə çalışır. Ancaq o, bu fikirdən də daşındı[7] və macəranı silahsız və şiddət səhnələri olmadan qurdu. Bu Tintin macəralarının mənfi xarakter olmayan tək hekayəsi oldu.[8][q 3] Üçüncü fikir Tintin və Professor Turnosolu tədqiqatçıların Turnosol tərəfindən qida zəhərlənməsindən qorunması üçün qarla örtülmüş qütb regionuna göndərirdi. Ancaq o, bundan da vaz keçdi və qarlı ətraf mühiti saxlayaraq və Professor Turnosola yox, Tintinə köklənərək ssenarini yazdı.[9]

Erjenin əməkdaşı Cakvis Van Melkebeke 1954-cü ildə böyük ehtimalla Cənab Bullokun itməsi (M. Boullock a disparu) əsərindən təsirlənərək hekayəyə məkan olaraq Tibetin seçilməsini təklif etdi.[10] "Hədəf Ay" və "Aya ayaq basıldı" hissələri üçün Erjeyə aya ekspedisiya haqqında təsəvvür aşılayan kriptozoologist Bernald Heuvelmans 1955-ci ildə Naməlum heyvanların izində (Sur la piste des bêtes ignorées) adlı kitabının nüsxəsini Erjeyə verdi[11] və içərisində bir gün Tintinin Yeti ilə qarşılaşmasına aid təklif yazdı.[12] Erje 1958-ci ilə qədər qərar verdi ki, Tibet Tintinin yeni macərasının ətraf mühiti ola bilər. Başlıq üçün başlanğıc fikirlər İnəyin burnu (Le museau de la vache), Ayının burnu (Le museau de l'ours) və Yakın burnu (Le museau du yak) idi və hamısı əsərin ikinci hissəsindəki dağa görə verilmişdi.[13] Bütün bunlara baxmayaraq, market araşdırması Tintin Tibetdə adını seçdi və təklif edildi ki, əgər Tintinin adı başlıqda işlədilsə, satışlar daha yaxşı olacaq. Əyləncə prodüseri və müəllif Harri Thompson təklif etdi ki, "başlıq Tintin müəssisəsinin solo təbiətini əks etdirir".[14]

Erjenin psixoloji vəziyyəti

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Erje

Erje "Tintin Tibetdə" komiksi üzərində işlədiyi zaman həyatının travmatik bir mərhələsində idi və depressiyadan əziyyət çəkirdi. 1956-cı ildə o, başa düşdü ki, 1932-ci ildən evli olduğu arvadı Germaineni artıq sevmir və 1958-ci ilə qədər Erje "Studios Erje"də kolorist işləyən Fanni Vlaminklə birlikdə yaxınlıq yaşamışdı.[15] Onların məhkəməsi başladı: Erjenin yeni yoldaşı onun əhval-ruhiyyəsini qaldırdı və onunla eyni maraqları paylaşırdı.[16] Germanie iki sevgili arasındakı eşqbazlığa mane olmağa çalışdı və bu da Erjenin iki qadınla da münasibəti saxlamaq istəyini etiraf etməyə məcbur etdi.[17] Erje ikisindən birini razı sala bilməyəndə Germaineni boşayaraq Fanni ilə evlənmək istədi.[18] Ancaq katolik tərbiyəsi və Skaut oğlanı etikası onu özünü günahkar hiss eləməyə vadar etdi.[19] Daha sonra o, jurnalist Numa Sadoula dedi:

" Bu bütün dəyərləri alt-üst etmək demək idi — necə bir şok! Bu ciddi əxlaq böhranı idi: Mən evliyəm və başqa birini sevirəm; həyat arvadımla mümkünsüz görünürdü, ancaq başqa bir cəhətdən sözümü axıra qədər tutmaq kimi skaut ideyam var idi. Bu fəlakət idi. Mən tamamilə kədər içində idim.[20] "

Bu müddət ərzində Erje təkrarlanan kabuslar görürdü və bu yuxularda o, "ağın gözəlliyi və qəddarlığı" kimi təsvir etdiyi şəkillərlə qarşılaşırdı: onun izah edə bilmədiyi ağ görüntü və qar.[20][21] Daha sonra Erje Sadoula dedi:

" Həmin vaxtlar mən real böhran içərisində idim və mənim yuxularım təqribən adətən ağ yuxular idi. Və onlar dəhşətli dərəcədə kədərləndirici idi. Mən onların qeydini götürdüm və bir dəfə mən ardıcıl birləşmiş maillərdən ibarət qalada idim. Solğun yarpaqlar düşürdü və hər şeyi örtürdü. Birdən tamamilə ağ bir oyuqda məni tutmağa çalışan bir ağ skelet ortaya çıxdı. Və dərhal sonra mənim ətrafımdakı hər şey ağ oldu.[20] "

Keçmiş redaktoru Raymond de Bekerin məsləhəti ilə Erje onu narahat edən yuxularının şərh edilməsi üçün Karl Canqın şagirdi isveçrəli psixoanalist Franz Riklinin qəbuluna düşmək məqsədi ilə Sürixə getdi.[22] Riklin Erjenin yuxularında və "Tintin Tibetdə"də görünən saflıq axtarışını başa düşdü.[23] O, yazıçıya dedi ki, o, mütləq beynindəki saflıq iblisini mümkün olduğu qədər tez öldürməlidir: "Mən sizi ruhdan salmaq istəmirəm. Ancaq siz heç bir zaman öz işinizin məqsədinə çata bilməyəcəksiz. Siz ya buna, ya da ona gedə bilərsiz: Siz bu böhranı həll etməlisiz və ya işinizə davam etməlisiz. Ancaq mən sizin yerinizdə olsa idim, mən dərhal dayandırardım."[24] Riklinin təklifi ilə Tintindən imtina etməyə Erjenin həvəsi artdı və əvəzində o, mücərrəd incəsənətə özünü həsr etdi. Ancaq o, bunu etməyin müvəffəqiyyətsizliyini qəbul etmək olduğunu hiss etdi.[25] Axırda o, Fanni Vlaminklə evlənmək üçün arvadını tərk etdi və kitabı tamamlamağın onu ələ keçirən iblisləri qovacağına inanaraq[26] "Tintin Tibetdə" üzərində işləməyə davam etdi.[25] "Bu cəsur bir qərar idi və yaxşı idi."- reportyor və britaniyalı Tintin eksperti Mikael Farr dedi. "Psixoloji problemlər daxil olmaqla kiçik problemlər onların başlı-başına buraxılması ilə həll edildi."[24] Tomson qeyd etdi: "Bu ironik idi, ancaq bəlkə də gözlənilməz deyildi. Riklin tərəfindən yaradılan vicdan dilemması ilə qarşılaşan Erje Tintinə verdiyi Skaut şərəf sözünü tutdu, Germanieyə yox."[27] Belçikalı Tintin eksperti Filip Qoddin yekunlaşdırdı: "Erje itirilmiş bərabərliyi yenidən qazanmağı axtarırdı. O, saflığı tapmaq arzusunu qəhramanına yeridirdi … Tintin üçün dosta görə kədər və tənhalıq təcrübəsindən keçməyi vacib hesab edərək … və özünü kəşf edərək."[28]

Erjəyə kitabın hazırlanması zamanı təsir edən amillər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Kitabda təsvir edilən buddist monastırına oxşar Tibetin Himalay dağlarındakı Driqunq monastırı

"Tintin Tibetdə"ni yazanda Erjeyə bir çox amillər təsir etdi. Seriyanın arxa planının qarla örtülü mühitdə — Himalay dağlarında qurulması onun təkrarlanan bəyaz yuxularını və "günahın ağlığından" "qorunmanın solo səyahəti" olmalı olan macəra yaratma ehtiyacını izlədi.[29] Solo səyahət ideyası Tintinin ancaq onların bələdçiləri Milu və kontrapunktu və yumoru yaradan həvəssiz Haddok tərəfindən müşayiət edilməsinə səbəb oldu.[30]

Çanqın xarakteri haqqında fikirləşərkən Erje 20 il görmədiyi çinli artist dostu Zhanq Çonqreni nəzərə aldı.[31] Erje və Zhanq Erje Mavi Lotus üzərində işləyərkən Çin mədəniyyəti haqqında daha çox öyrəndiyi vaxt hər bazar gününü birlikdə keçirirdilər.[32] Daha sonra Zhanq vətəninə geri qayıtdı və Erje 1937-ci ildə Yaponiyanın Çini işğal etməsindən sonra dostu ilə əlaqəni itirdi.[33] Erje fikirləşdi ki, Tintin və Çanq mütləq birləşməlidirlər. Çünki o da bir gün dostunu təzədən görəcəyinə ümid edirdi.[34][q 4]

Erje bu proyekt üçün Tibet haqqında müxtəlif kitablar oxudu: Fosko Maraininin "Sirr Tibet" kitabı, Heinriç Harrerin "Tibetdə 7 il" kitabı, Tsevanq Pembanın "Tibet mənim vətənim" kitabı, Maurike Herzogun "Annapurna" kitabı, Lobsanq Rampanın "Üçüncü göz" kitabı, Belçikalı tədqiqatçı və spiritualist Aleksandra David-Neelin kitabları.[35] Erje Himalay şəkil kolleksiyasına baxmaq üçün Belçika Alpine Cəmiyyətini ziyarət etdi və onlar Riçard Lannoyun Hindistandakı işini ona göndərdilər.[36] Musiqi alətləri olan keşişlər, arxa çantaları ilə Şerpa əsilli insanlar və təyyarə qalıntısı kimi fiqurlar National Geographic jurnalı kimi mənbələrdən toplanan parçalardan gəlir.[37] Studiya üzvləri ona başqa mənbə materialı toplamağa kömək etdi: məsələn, onun əməkdaşı Cakvis Martin araşdırma etdi və hekayənin kostyumlarını hazırladı.[38]

Xeyirxah məxluq kimi təsvir etdiyi Yeti haqqında öyrənmək üçün Erje dostu "Naməlum heyvanların izində" kitabının müəllifi Bernard Heuvelmans ilə əlaqə qurdu.[39] Heuvelmansın Yeti təsvirini oxuduqdan sonra Erje mövcudluğu müzakirəli olan məxluqlar haqqında mümkün qədər daha çox araşdırma etdi.[40] Erje Annapurnada qaya dikinin ətəyində olmuş nəhəng ikiayaqlının izlərini görən Herzoq daxil olmaqla bir çox alpinistlə danışdı.[41] Hətta məxluqun aclıq çəkən Çanqa qayğısı oxşar vəziyyətdəki bir kiçik qızın da Yeti tərəfindən xilas edilməsi haqqında bir Şerpa əsilli adamın dediyi açıqlamadan gəlir.[42] Hekayədə Erjeni də valeh edən[43] görkəmli səhnələr — Tibet buddizminin telepatiyası və mistisizmi bunlarla maraqlanan Fanni Vlaminkdən gəlir.[44]

Çapı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Erje studiyası Tintin jurnalında 1958-ci ilin sentyabrından 1959-cu ilin noyabrına qədər hər həftə iki səhifə olaraq "Tintin Tibetdə"ni seriallaşdırdı.[45] Erje dəqiqlik üçün təyyarənin qalıntısına Hindistan Hava Yollarının loqosunu əlavə etdi. Hindistan Hava Yollarının nümayəndəsi şirkət ziyan görəcəyinə görə mənfi reklam haqqında Erjeyə şikayətləndi və fikrini də belə əsaslandırdı: "Bu rüsvayçıdır. Bizim təyyarələrin heç biri qəzaya uğramayıb. Siz bizi əhəmiyyətli dərəcədə səhv göstərdiniz." Hindistan Hava Yolları Erjeyə Hindistan və Nepal, xüsusilə Dehli və Katmandu haqqında oxumaq üçün materialını, müasir şəkilllərini və film səhnələrini təmin edərək ona araşdırmasında kömək etdi.[13][q 5] Qəzaya uğramış təyyarənin quyruq nömrəsi Hindistan təyyarəsi üçün ölkə kodu olan "VT" olaraq qalsa da, Erje çap variantında hava yollarının loqosunu uydurma Sari Hava Yollarına çevirməyə razı oldu və qeyd etdi ki, burada bir çox Hindistan Hava Yolları şirkəti var və Sari Hava Yolları həqiqətən də mövcud ola bilər.[46]

Hekayəni inkişaf etdirərkən studiya üzvləri Erjeni "Tintin Tibetdə"nin elementləri ilə bağlı narahatlıqlarla üzləşdirdilər. Bob de Moor qorxdu ki, Haddokun stupaya qəza nəticəsində girdiyi səhnə buddistlərə hörmətsizlik olacaq.[47] Cakvis Van Melkebeke təklif etdi ki, Yeti müəmma hissiyatı yaradılması üçün təsvir edilməsin; Erje bunun uşaq oxucularını ruhdan salacağına inanaraq razılaşmadı.[47]

Serial qurtarandan sonra Erje işini kitab şəklində çap etdirmək üçün öz çap şirkəti Kastermanla işlədi. Erjenin üz qabığı üçün orijinal dizaynı Tintin və onun ekspedisiyanı saf bəyaz zəmində təsvir edirdi.[48] Kasterman bunu həddindən artıq mücərrəd hesab etdi və beləliklə, Erje üz qabığının yuxarısına dağ silsiləsi əlavə etdi; bioqrafiyaçı Benua Pitir ifadə etdi ki, bu edilərkən şəkil gücünün və orijinallığının bir hissəsindən məhrum edildi.[49]

İstehsal zamanı Erje Tibetdəki itaətsiz siyasi inkişafla ayaqlaşırdı.[44] 1959-cu ilin martında Tibetin ən önəmli siyasi və dini liderlərindən biri XIV Dalay Lama Çini idarə edən Kommunist Partiyası ilə arasında olan narazılıqlara görə regiondan Hindistanda özünün təyin etdiyi sürgün yerinə qaçdı.[50][51] 2001-ci ilin mayında "Tintin Tibetdə" adı dövlət rəsmiləri tərəfindən "Tintin Çin Tibetində" olaraq dəyişdirərək Çin Xalq Respublikasında çap edildi. Kasterman və Erje təşkilatı buna narazılığını bildirəndə səlahiyyətli nümayəndələr kitabın orijinal adını bərpa etdilər.[52][53]

İctimaiyyət tərəfindən qəbulu

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Erje "Tintin Tibetdə"ni Tintin macəralarının özü üçün ən favorit cildi hesab edir.[54] O, əsəri "möhkəmlik və dostluğun ikiqat imzası altında" bəstələnmiş dostluğa tərif hesab edir. "Bu dostluğun hekayəsidir" — Erje öz kitabı haqqında illər sonra dedi,- "insanların "Bu eşq hekayəsidir" — deməsi ilə eyni yollla."[55]

Tənqid analizi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Tintin Tibetdə komikslərdən və ədəbi sahələrdən olan tənqidçilər tərəfindən yaxşı qəbul edildi. Farr əsəri "bir çox cəhətdən istisna, digər 23 kitab arasında kənarda dayanan … dostluq bağlarının sadiq dəyərinin təsdiqi" adlandırdı.[24] Cin-Marc Loffisier və Randi Loffisier onu "hekayəsində və karıxdırıcı incəsənətində əvvəlkilərlə və sonrakılarla nadir hallarda bərabər olan möhtəşəmlik dərəcəsi"nə çatan "əsas Tintin kitabı" kimi və "mübahisəli şəkildə seriyalar içərisində ən yaxşı kitab" kimi təriflədi.[56] Onlar hekayənin bir çox emosional anlarının təfərrüatını verdilər: Haddokun Tintinin həyatını qorumaq üçün öz həyatını qurban vermək istəyi, Tahkinin qayıtması, Tintin və onun aclıq çəkən dostu Çanqın emosional qovuşması, Böyük Abbotun və keşişlərin Tintinə göstərdiyi hörmət, Yetinin tək dostunun gedişini izləyərkən qəmginliyi. "Komiks kitabı üçün belə güclü emosiyaları idarə etmək, onları oxuculara çatdırmaq və xarakterlərinin hiss etdiyi kimi oxucuları hiss etdirmək nadir və qiymətli nailiyyətdir."[57] Thompson "hekayənin çox güclü şəxsi təbiəti onu Erjenin ən sevimli Tintin macərası etdi" — deyərək onu bitib-tükənməyən ağlıq və saflıq kitabı adlandırdı və əlavə etdi ki, əgər oxucular maraqlanırlarsa necə böyük yük Erjenin çiyinlərindən götürülüb, bu, relaksasiyanın ustalıq əsəri — onun növbəti kitabı olan Kastafiorenin zinət əşyalarında görülə bilər.[58] Tintin Tibetdə 32 dilə tərcümə ediləndə buddist və Tibet tədqiqləri üzrə professor Donald Lopez onu "Tibet haqqında ən çox satılan kitab" adlandırdı.[59]

Ədəbiyyat tənqidçisi Cin-Mari Apostolides Tintin Tibetdənin psixioanalitik analizində müşahidə edir ki, Tintin digər macəralara baxmış daha çox süjeti kontrol edir. Apostolides qeyd edir ki, xarakter digər hissələrdə olmayan narahatlıq və emosiya nümayiş etdirir, elə bir şey ki, Tintin həyatda qarşılaşdığı problemləri həll edir.[60] Öz analizində o, Tintini "atılmış uşaq", onun dostu Çanqı isə "itirilmiş uşaq" və "Tintinin əkizi … qəhrəmanlar kainatın müvəqqətiliyindən və ümumi dəyərlərindən qaçmaq üçün böyük dərəcələrə qədər mübarizə aparmalıdırlar" kimi adlandırır.[61] O, "insan xarakterini mənimsəyən" Yetini Erjenin əvvəlki vəhşi xarakteri — "Qara ada"dakı Rankodan daha çox mürəkkəb görür.[62] "Canavar Tintinin dostuna qarşı olan sevgisi kimi qeyd-şərtsiz sevgi ilə Çanqı sevir."[63]

Habelə, Tom MakKartinin ədəbi analizi Tintinin axtarışını Erjenin şəxsi qorxusu və günahı üzərində qələbəsi ilə müqayisə edir və fikrini belə ifadə edir ki, bu təsiri az olan talesi, Erjenin ağ mifologiyasının moyrasıdır: Tintinin la Zambinellasına Sarasin olmaq. MakKarti təklif etdi ki, "Erjenin kabuslarının buzlu, ağ boşluqlarının onun şəxsi qəhrəmanının üzərində analoqu ola bilər", xüsusilə, ona görə ki, "Tintin yaxşılıq, saflıq, dürüstlüyün əlçatmaq məqsədini təmsil edir."[64]

Erjenin bioqrafiyaçısı Pyer Assulin rəy bildirir ki, iş Erjenin həyatında "dönüş nöqtəsindəki rəssamın portretidir."[65] O, inanır ki, bu əsər Tintin macəraları arasında mənfi xarakterlərin çatışmazlığına və az personaja görə ayrıca bir yerdədir və onu "mənəvi axtarış" olaraq təsvir edir, hardaki "tək konflikt insan və təbiət arasındadır… (Erje) özünün ən yaxşı işini Tintin Tibetdəyə qoydu."[65] Açıq-aydın hekayəsinə və hərtərəfli aydınlığına əsaslanaraq[66] Benua Pitir inanır ki, Tintin Tibetdə Mavi Lotusla yanaşı olaraq seriyalarının iki önəmli hissəsindən biridir, beləliklə, xüsusi bir fatı bildirir ki, Çanq ikisində də göstərilib.[66] O, həm də təklif edir ki, Erje Tintin macəralarının ikinci hissəsi — Tintin Konqoda komiksindəki "heyvanların qətliamının əvəzini çıxartmaq" üçün xeyirxah Yetini daxil edib və əsərin sonunda Yetinin qəmginliyi Erjenin Germaniedən ayrılması ilə bağlı hisslərini əks etdirir.[49] Benua Pitir belə yekunlaşdırdı ki, "hətta Art Şpigelmanın Mausundan daha çox bəlkə də Tintin Tibetdə komiks tarixində ən həssas kitabdır."[67]

Mükafatları

[redaktə | mənbəni redaktə et]
XIV Dalay Lama

1 iyun 2006-cı ildə Brüsseldə keçirilən mərasimdə Dalay Lama dini qlobal şəkildə tamaşaçılara təqdim etdiyi üçün Erje təşkilatına "Tibet üçün Beynəlxalq Hərəkat"ın "Həqiqət İşığı Mükafatı"nı təqdim etdi.[68]"Tibet üçün Beynəlxalq Hərəkat"ın lideri Tserinq Jampa dedi: "Çoxu üçün Erjenin Tibet təsviri Tibetin möhtəşəm mənzərəsinə və mədəniyyətinə girişdir."[68] Bu mərasim ərzində "Tintin Tibetdə"nin Esperanto dilindəki nüsxələri paylandı.[52] Təşkilatın adından mükafatı qəbul edən Erjenin ölümündən sonra dul qalmış Fanni Vlamink[q 6] dedi: "Biz heç vaxt fikirləşə bilməzdik ki, bu dostluq hekayəsi 40 ildən sonra belə rezonans yaradacaq."[52]

Kitab əsasında hazırlananlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Erjenin ölümündən 8 il sonra Fransa studiyası Ellipse və Kanada animasiya şirkəti Nelvana tərəfindən hazırlanan televiziya serialı — Tintin macəralarının (1991–1992) bir seriyası Tintin Tibetdə kitabına həsr edildi. Seriyanın rejissoru Stefan Bernaskonidir və Tintin obrazı Tyeri Vermut tərəfindən səsləndirildi.[69] Tintin Tibetdə həm də BBC Radio 4-ün serialı — Tintin macəralarının 1992-ci il epizodunun mövzusu idi və Tintin obrazını Riçard Pirs səsləndirmişdi.[70] 1995-ci ildə kitab PC və Game Boy üçün videooyun oldu.[71]

Danimarkalı Anders Hoqsbro Osterqard tərəfindən rejissorluğu edilən Tintin və Mən (2003) sənədli filmi Numa Sadoulun Herge ilə 1971-ci il intervyusuna əsaslanırdı və Sadoulun kitablarında Erje tərəfindən ağır şəkildə redaktə edilən və yenidən yazılan səmimi intervyunun bərpa edilmiş hissələri buna daxil idi.[72] Audio qeydlərin istifadə edilməsi ilə rejissor Erjenin "Tintin Tibetdə" kitabını yaradarkən şəxsi mübarizəsini tədqiq etdi və bütün bunlar Erjenin indi ən şəxsi macərası hesab edilən əsərinin yaradılmasına səbəb oldu.[72]

2007-ci ildə — Erjenin anadan olmasının 100 illiyində Tintin hələ də populyar olaraq qalırdı.[73] "Tintin Tibetdə" kitabına əsaslanaraq "Hergenin Tintin macəraları" adlı teatr muzikalı hazırlandı və bu muzikal 2005-ci ilin sonlarından 2006-cı ilin əvvəllərinə qədər Londonda Barbaikan İncəsənət Mərkəzində nümayiş etdirildi. Tamaşa Rufus Norris tərəfindən idarə edildi, Norris və David Qreiq tərəfindən uyğunlaşdırıldı və Tintin rolunu Rusel Tovey ifa etdi.[74][75][76] Muzikal 2007-ci ildə qastrola çıxmadan əvvəl Londonun Vest Endindəki Pleyhaus teatrında təzələndi.[77][78] 2010-cu ildə televiziya kanalı ARTE sənədli film şəkildə olan "Tintinin izində" (Sur les traces de Tintin) serialının bir seriyasını "Tintin Tibetdə"nin ilhamını və ətraf şəraitini tədqiq edərək Nepalın Himalay ərazisində çəkdi.[79] 2012-ci ildə maydan sentyabra qədər Louvain-la-Neuvedəki Erje muzeyi "Tintinlə Tibetə" adlı kitab haqqında sərgiyə ev sahibliyi etdi.[80]

Ədəbiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mənbə

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Çanq Çonq-Çen Mavi Lotusda və 25 il sonra Tintin Tibetdə kitabında görünmüşdür.
  2. ↑ Tahki personajının xarakteri 29 may 1953-cü ildə Everest zirvəsinə çıxan Şerpa xalqından Tensinq Norgeydən götürülmüş ola bilər.
  3. ↑ Hətta Farr qeyd edir ki, Kastafiorenin zinət əşyaları adlı seriyada hər şeyi səhv eləməyi sevən quş var idi.
  4. ↑ İllər sonra 1981-ci ildə Erjenin ölümündən (1983-cü il) bir az əvvəl Zhanq tapıldı və Brüsseldə Erje ilə görüşdü.
  5. ↑ Hindistan Hava Yolları hekayə süjetində qaldı; Hava yolları Tintin, Milu və Kapitan Haddoku Avropadan Dehliyə və Katmanduya uçurdu.
  6. ↑ Fanni Vlamink 1993-cü ildə Erje Studiyasının London satış müdiri və Kovent Garden Tintin dükanının sahibi olan Nik Rodvellə evləndi (17 yaş Fannidən balaca).

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Hergé. Tintin in Tibet. Leslie Lonsdale-Cooper and Michael Turner (translators). London: Egmont. 1960. ISBN 978-1-4052-0631-0. 2014-10-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04. pp. 1–27
  2. ↑ Hergé. Tintin in Tibet. Leslie Lonsdale-Cooper and Michael Turner (translators). London: Egmont. 1960. ISBN 978-1-4052-0631-0. 2014-10-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04. pp. 26–44.
  3. ↑ Hergé. Tintin in Tibet. Leslie Lonsdale-Cooper and Michael Turner (translators). London: Egmont. 1960. ISBN 978-1-4052-0631-0. 2014-10-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04. pp. 44–54.
  4. ↑ Hergé. Tintin in Tibet. Leslie Lonsdale-Cooper and Michael Turner (translators). London: Egmont. 1960. ISBN 978-1-4052-0631-0. 2014-10-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04. pp. 54–62.
  5. ↑ Goddin, Philippe. The Art of Hergé, Inventor of Tintin: Volume 3: 1950-1983. Michael Farr (translator). San Francisco: Last Gasp. 2011. ISBN 978-0-86719-763-1. 2022-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04. pp. 93–94 və Lofficier, Jean-Marc; Lofficier, Randy. The Pocket Essential Tintin. Harpenden, Hertfordshire: Pocket Essentials. 2002. ISBN 978-1-904048-17-6. 2022-03-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04. p. 72.
  6. ↑ Goddin, Philippe. The Art of Hergé, Inventor of Tintin: Volume 3: 1950-1983. Michael Farr (translator). San Francisco: Last Gasp. 2011. ISBN 978-0-86719-763-1. 2022-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04., p. 96; Assouline, Pierre. Hergé, the Man Who Created Tintin. Charles Ruas (translator). Oxford and New York: Oxford University Press. 2009 [1996]. ISBN 978-0-19-539759-8. 2022-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04., p. 187; Farr, Michael. Tintin: The Complete Companion. London: John Murray. 2001. ISBN 978-0-7195-5522-0. 2022-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04., p. 162; Thompson, Harry. Tintin: Hergé and his Creation. London: Hodder and Stoughton. 1991. ISBN 978-0-340-52393-3. 2022-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04., p. 171.
  7. ↑ Thompson, Harry. Tintin: Hergé and his Creation. London: Hodder and Stoughton. 1991. ISBN 978-0-340-52393-3. 2022-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04., p. 171; Lofficier, Jean-Marc; Lofficier, Randy. The Pocket Essential Tintin. Harpenden, Hertfordshire: Pocket Essentials. 2002. ISBN 978-1-904048-17-6. 2022-03-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04., pp. 72–73; Assouline, Pierre. Hergé, the Man Who Created Tintin. Charles Ruas (translator). Oxford and New York: Oxford University Press. 2009 [1996]. ISBN 978-0-19-539759-8. 2022-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04., p. 187; Goddin, Philippe. The Art of Hergé, Inventor of Tintin: Volume 3: 1950-1983. Michael Farr (translator). San Francisco: Last Gasp. 2011. ISBN 978-0-86719-763-1. 2022-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04., p. 94; Peeters, Benoît. Hergé: Son of Tintin. Tina A. Kover (translator). Baltimore, Maryland: Johns Hopkins University Press. 2012 [2002]. ISBN 978-1-4214-0454-7. 2022-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04., p. 270.
  8. ↑ Peeters, Benoît. Tintin and the World of Hergé. London: Methuen Children's Books. 1989. ISBN 978-0-416-14882-4. 2022-05-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04., p. 110
  9. ↑ Thompson, Harry. Tintin: Hergé and his Creation. London: Hodder and Stoughton. 1991. ISBN 978-0-340-52393-3. 2022-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04., pp. 171–172.
  10. ↑ Peeters, Benoît. Hergé: Son of Tintin. Tina A. Kover (translator). Baltimore, Maryland: Johns Hopkins University Press. 2012 [2002]. ISBN 978-1-4214-0454-7. 2022-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04., p. 271.
  11. ↑ Farr, Michael. Tintin: The Complete Companion. London: John Murray. 2001. ISBN 978-0-7195-5522-0. 2022-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04. , p. 165
  12. ↑ Goddin, Philippe. The Art of Hergé, Inventor of Tintin: Volume 3: 1950-1983. Michael Farr (translator). San Francisco: Last Gasp. 2011. ISBN 978-0-86719-763-1. 2022-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04., p. 96.
  13. ↑ 1 2 Farr, Michael. Tintin: The Complete Companion. London: John Murray. 2001. ISBN 978-0-7195-5522-0. 2022-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04. , p. 168
  14. ↑ Thompson, Harry. Tintin: Hergé and his Creation. London: Hodder and Stoughton. 1991. ISBN 978-0-340-52393-3. 2022-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04., p. 173.
  15. ↑ Goddin, Philippe. The Art of Hergé, Inventor of Tintin: Volume 3: 1950-1983. Michael Farr (translator). San Francisco: Last Gasp. 2011. ISBN 978-0-86719-763-1. 2022-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04. , p. 101
  16. ↑ Thompson, Harry. Tintin: Hergé and his Creation. London: Hodder and Stoughton. 1991. ISBN 978-0-340-52393-3. 2022-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04. , p. 168
  17. ↑ Peeters, Benoît. Hergé: Son of Tintin. Tina A. Kover (translator). Baltimore, Maryland: Johns Hopkins University Press. 2012 [2002]. ISBN 978-1-4214-0454-7. 2022-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04. , p. 280.
  18. ↑ Assouline, Pierre. Hergé, the Man Who Created Tintin. Charles Ruas (translator). Oxford and New York: Oxford University Press. 2009 [1996]. ISBN 978-0-19-539759-8. 2022-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04. , p. 186
  19. ↑ Farr, Michael. Tintin: The Complete Companion. London: John Murray. 2001. ISBN 978-0-7195-5522-0. 2022-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04. , p. 161.
  20. ↑ 1 2 3 Sadoul, Numa. Tintin et moi: entretiens avec Hergé (French). Tournai: Casterman. 1975. ISBN 978-2-08-080052-7. 2022-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04.
  21. ↑ Thompson, Harry. Tintin: Hergé and his Creation. London: Hodder and Stoughton. 1991. ISBN 978-0-340-52393-3. 2022-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04., p. 170
  22. ↑ McCarthy, Tom. Tintin and the Secret of Literature. London: Granta. 2006. ISBN 978-1-86207-831-4. 2022-04-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04. , p. 90
  23. ↑ Goddin, Philippe. The Art of Hergé, Inventor of Tintin: Volume 3: 1950-1983. Michael Farr (translator). San Francisco: Last Gasp. 2011. ISBN 978-0-86719-763-1. 2022-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04. , p. 108
  24. ↑ 1 2 3 Farr, Michael. Tintin: The Complete Companion. London: John Murray. 2001. ISBN 978-0-7195-5522-0. 2022-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04. , p. 161
  25. ↑ 1 2 Thompson, Harry. Tintin: Hergé and his Creation. London: Hodder and Stoughton. 1991. ISBN 978-0-340-52393-3. 2022-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04. , p. 171.
  26. ↑ Thompson, Harry. Tintin: Hergé and his Creation. London: Hodder and Stoughton. 1991. ISBN 978-0-340-52393-3. 2022-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04. , p. 172.
  27. ↑ Thompson, Harry. Tintin: Hergé and his Creation. London: Hodder and Stoughton. 1991. ISBN 978-0-340-52393-3. 2022-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04., p. 171
  28. ↑ Goddin, Philippe. The Art of Hergé, Inventor of Tintin: Volume 3: 1950-1983. Michael Farr (translator). San Francisco: Last Gasp. 2011. ISBN 978-0-86719-763-1. 2022-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04. , pp. 104, 107.
  29. ↑ Thompson, Harry. Tintin: Hergé and his Creation. London: Hodder and Stoughton. 1991. ISBN 978-0-340-52393-3. 2022-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04. , p. 172
  30. ↑ Peeters, Benoît. Tintin and the World of Hergé. London: Methuen Children's Books. 1989. ISBN 978-0-416-14882-4. 2022-05-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04. , p. 110
  31. ↑ McCarthy, Tom. Tintin and the Secret of Literature. London: Granta. 2006. ISBN 978-1-86207-831-4. 2022-04-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04. , pp. 47–48.
  32. ↑ Peeters, Benoît. Hergé: Son of Tintin. Tina A. Kover (translator). Baltimore, Maryland: Johns Hopkins University Press. 2012 [2002]. ISBN 978-1-4214-0454-7. 2022-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04. , pp. 74–76.
  33. ↑ Lopez, Jr., Donald. Prisoners of Shangri-La: Tibetan Buddhism and the West. Chicago: University of Chicago Press. 1999. ISBN 978-0-226-49311-4. 2014-10-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04. , p. 212
  34. ↑ Lofficier, Jean-Marc; Lofficier, Randy. The Pocket Essential Tintin. Harpenden, Hertfordshire: Pocket Essentials. 2002. ISBN 978-1-904048-17-6. 2022-03-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04. , p. 73.
  35. ↑ Lofficier, Jean-Marc; Lofficier, Randy. The Pocket Essential Tintin. Harpenden, Hertfordshire: Pocket Essentials. 2002. ISBN 978-1-904048-17-6. 2022-03-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04. , pp. 74–75.
  36. ↑ Assouline, Pierre. Hergé, the Man Who Created Tintin. Charles Ruas (translator). Oxford and New York: Oxford University Press. 2009 [1996]. ISBN 978-0-19-539759-8. 2022-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04. , p. 188.
  37. ↑ Farr, Michael. Tintin: The Complete Companion. London: John Murray. 2001. ISBN 978-0-7195-5522-0. 2022-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04. , pp. 166–168
  38. ↑ Thompson, Harry. Tintin: Hergé and his Creation. London: Hodder and Stoughton. 1991. ISBN 978-0-340-52393-3. 2022-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04. , pp. 172–173
  39. ↑ Peeters, Benoît. Hergé: Son of Tintin. Tina A. Kover (translator). Baltimore, Maryland: Johns Hopkins University Press. 2012 [2002]. ISBN 978-1-4214-0454-7. 2022-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04. , p. 272
  40. ↑ Goddin, Philippe. The Art of Hergé, Inventor of Tintin: Volume 3: 1950-1983. Michael Farr (translator). San Francisco: Last Gasp. 2011. ISBN 978-0-86719-763-1. 2022-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04. , p. 96.
  41. ↑ Peeters, Benoît. Hergé: Son of Tintin. Tina A. Kover (translator). Baltimore, Maryland: Johns Hopkins University Press. 2012 [2002]. ISBN 978-1-4214-0454-7. 2022-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04. , pp. 272–273
  42. ↑ Thompson, Harry. Tintin: Hergé and his Creation. London: Hodder and Stoughton. 1991. ISBN 978-0-340-52393-3. 2022-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04. , p. 173;
  43. ↑ Peeters, Benoît. Tintin and the World of Hergé. London: Methuen Children's Books. 1989. ISBN 978-0-416-14882-4. 2022-05-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04. , p. 112
  44. ↑ 1 2 Farr, Michael. Tintin: The Complete Companion. London: John Murray. 2001. ISBN 978-0-7195-5522-0. 2022-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04. , p. 162
  45. ↑ Lofficier, Jean-Marc; Lofficier, Randy. The Pocket Essential Tintin. Harpenden, Hertfordshire: Pocket Essentials. 2002. ISBN 978-1-904048-17-6. 2022-03-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04. , p. 72
  46. ↑ Peeters, Benoît. Hergé: Son of Tintin. Tina A. Kover (translator). Baltimore, Maryland: Johns Hopkins University Press. 2012 [2002]. ISBN 978-1-4214-0454-7. 2022-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04., p. 112
  47. ↑ 1 2 Peeters, Benoît. Hergé: Son of Tintin. Tina A. Kover (translator). Baltimore, Maryland: Johns Hopkins University Press. 2012 [2002]. ISBN 978-1-4214-0454-7. 2022-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04., p. 279.
  48. ↑ Goddin, Philippe. The Art of Hergé, Inventor of Tintin: Volume 3: 1950-1983. Michael Farr (translator). San Francisco: Last Gasp. 2011. ISBN 978-0-86719-763-1. 2022-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04., p. 116.
  49. ↑ 1 2 Peeters, Benoît. Hergé: Son of Tintin. Tina A. Kover (translator). Baltimore, Maryland: Johns Hopkins University Press. 2012 [2002]. ISBN 978-1-4214-0454-7. 2022-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04. , p. 279.
  50. ↑ French, Patrick. "The view from the roof of the world: It's 50 years since the Dalai Lama fled Tibet". The Guardian. London. 9 mart 2009. 6 September 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 31 may 2014. (#invalid_param_val)
  51. ↑ "Partis à la conquête du marché chinois, Tintin et Milou tombent sur un os" [Set Out to Conquer the Chinese Market, Tintin and Snowy Fall on a Bone]. Le Soir (French). Brussels. 23 may 2001. 5 August 2014 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 August 2014. (#invalid_param_val)
  52. ↑ 1 2 3 "Dalai Lama honours Tintin and Tutu". BBC News. London. 2 iyun 2006. 2006-06-09 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 dekabr 2012. (#invalid_param_val)
  53. ↑ "Partis à la conquête du marché chinois, Tintin et Milou tombent sur un os" [Set Out to Conquer the Chinese Market, Tintin and Snowy Fall on a Bone]. Le Soir (French). Brussels. 23 may 2001. 5 August 2014 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 avqust 2014. (#invalid_param_val)
  54. ↑ Assouline, Pierre. Hergé, the Man Who Created Tintin. Charles Ruas (translator). Oxford and New York: Oxford University Press. 2009 [1996]. ISBN 978-0-19-539759-8. 2022-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04. , p. 189
  55. ↑ Assouline, Pierre. Hergé, the Man Who Created Tintin. Charles Ruas (translator). Oxford and New York: Oxford University Press. 2009 [1996]. ISBN 978-0-19-539759-8. 2022-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04. , p. 192;
  56. ↑ Lofficier, Jean-Marc; Lofficier, Randy. The Pocket Essential Tintin. Harpenden, Hertfordshire: Pocket Essentials. 2002. ISBN 978-1-904048-17-6. 2022-03-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04. , p. 74.
  57. ↑ Lofficier, Jean-Marc; Lofficier, Randy. The Pocket Essential Tintin. Harpenden, Hertfordshire: Pocket Essentials. 2002. ISBN 978-1-904048-17-6. 2022-03-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04. , p. 75.
  58. ↑ Thompson, Harry. Tintin: Hergé and his Creation. London: Hodder and Stoughton. 1991. ISBN 978-0-340-52393-3. 2022-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04. , pp. 173–174.
  59. ↑ Lopez, Jr., Donald. Prisoners of Shangri-La: Tibetan Buddhism and the West. Chicago: University of Chicago Press. 1999. ISBN 978-0-226-49311-4. 2014-10-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04., p. 212.
  60. ↑ Apostolidès, Jean-Marie. The Metamorphoses of Tintin, or Tintin for Adults. Jocelyn Hoy (translator). Stanford: Stanford University Press. 2010 [2006]. ISBN 978-0-8047-6031-7. 2022-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04. , p. 203.
  61. ↑ Apostolidès, Jean-Marie. The Metamorphoses of Tintin, or Tintin for Adults. Jocelyn Hoy (translator). Stanford: Stanford University Press. 2010 [2006]. ISBN 978-0-8047-6031-7. 2022-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04., p. 214.
  62. ↑ Apostolidès, Jean-Marie. The Metamorphoses of Tintin, or Tintin for Adults. Jocelyn Hoy (translator). Stanford: Stanford University Press. 2010 [2006]. ISBN 978-0-8047-6031-7. 2022-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04., pp. 215–216.
  63. ↑ Apostolidès, Jean-Marie. The Metamorphoses of Tintin, or Tintin for Adults. Jocelyn Hoy (translator). Stanford: Stanford University Press. 2010 [2006]. ISBN 978-0-8047-6031-7. 2022-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04., p. 220.
  64. ↑ McCarthy, Tom. Tintin and the Secret of Literature. London: Granta. 2006. ISBN 978-1-86207-831-4. 2022-04-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04., pp. 160–161.
  65. ↑ 1 2 Assouline, Pierre. Hergé, the Man Who Created Tintin. Charles Ruas (translator). Oxford and New York: Oxford University Press. 2009 [1996]. ISBN 978-0-19-539759-8. 2022-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04., p. 191.
  66. ↑ 1 2 Peeters, Benoît. Hergé: Son of Tintin. Tina A. Kover (translator). Baltimore, Maryland: Johns Hopkins University Press. 2012 [2002]. ISBN 978-1-4214-0454-7. 2022-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04., p. 273.
  67. ↑ Peeters, Benoît. Hergé: Son of Tintin. Tina A. Kover (translator). Baltimore, Maryland: Johns Hopkins University Press. 2012 [2002]. ISBN 978-1-4214-0454-7. 2022-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04., p. 281.
  68. ↑ 1 2 "Tutu and Tintin to be honoured by Dalai Lama". Washington, D.C.: International Campaign for Tibet. 17 may 2006. 1 September 2006 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 mart 2011. (#invalid_param_val)
  69. ↑ Lofficier, Jean-Marc; Lofficier, Randy. The Pocket Essential Tintin. Harpenden, Hertfordshire: Pocket Essentials. 2002. ISBN 978-1-904048-17-6. 2022-03-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04. , p. 90
  70. ↑ "Hergé – The Adventures of Tintin: Tintin in Tibet". BBC Radio 4. 1993. 1 December 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 may 2014. (#invalid_param_val)
  71. ↑ "Tintin in Tibet (1995)". MobyGames. 1995. 2005-12-24 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 sentyabr 2013. (#invalid_param_val)
  72. ↑ 1 2 "Tintin and I: Film Description". PBS. 11 iyul 2006. 2010-04-26 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 iyul 2014. (#invalid_param_val)
  73. ↑ Pollard, Lawrence. "Belgium honours Tintin's creator". BBC News. London. 22 may 2007. 15 July 2007 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 iyun 2013. (#invalid_param_val)
  74. ↑ Billington, Michael. "Hergé's Adventures of Tintin". The Guardian. London. 15 dekabr 2005. 2013-12-24 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 31 iyul 2013. (#invalid_param_val)
  75. ↑ "Rufus Norris to direct World Premiere of Tintin". Young Vic. Noyabr 2005. 2006-11-09 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 sentyabr 2006. (#invalid_param_val)
  76. ↑ "Hergé's Adventures of Tintin: A Young Vic Production". Barbican Centre. 1 dekabr 2005. 2007-07-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 dekabr 2013. (#invalid_param_val)
  77. ↑ "Hergé's Adventures of Tintin (Musical)". Sonia Friedman Productions. Noyabr 2007. 2007-11-21 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 iyul 2013. (#invalid_param_val)
  78. ↑ Smurthwaite, Nick. "Hergé's Adventure of Tintin". The Stage. London. 13 dekabr 2007. 2007-05-03 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 iyun 2013. (#invalid_param_val)
  79. ↑ "Népal: Tintin au Tibet". Arte. Sur les traces de Tintin. 10 dekabr 2010. 2014-04-27 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 aprel 2014. (#invalid_param_val)
  80. ↑ "Musée Hergé Temporary exhibition: Into Tibet with Tintin". Musée Hergé. May 2012. 2012-06-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 aprel 2013. (#invalid_param_val)

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]