Xüsusi münasibətlər

Böyük Britaniyanın baş naziri Marqaret Tetçer və ABŞ prezidenti Ronald Reyqan . Onların güclü bağı XX əsrin sonlarında Böyük Britaniya-ABŞ münasibətlərini təcəssüm etdirirdi.
Böyük Britaniyanın Baş naziri Boris Conson (solda) və ABŞ Prezidenti Donald Tramp (sağda) 2019-cu ildə; Trampın seçilməsindən sonra Britaniya hökuməti Tramp administrasiyası ilə "yeni xüsusi münasibət" axtarmağa başladı

Xüsusi münasibətlər (ing. special relationship)[1] — Böyük Britaniya və ABŞ, yaxud onların siyasi liderləri arasında siyasi, sosial, diplomatik, mədəni, iqtisadi, hüquqi, ekoloji, dini, hərbi və tarixi əlaqələri təsvir etmək üçün istifadə olunan termindir. Termin ilk dəfə 1946-cı ildə Böyük Britaniyanın keçmiş baş naziri Uinston Çörçillin çıxışında istifadə edildikdən sonra məşhurlaşmışdır. Hər iki ölkə XX və XXI əsrlərdə I Dünya müharibəsi, II Dünya müharibəsi, Koreya müharibəsi, Soyuq müharibə, Körfəz müharibəsi və terrora qarşı müharibə də daxil olmaqla bir çox münaqişələr zamanı yaxın müttəfiq olublar.

Hər iki hökumətin bir çox digər dövlətlərlə də yaxın əlaqələri olmasına baxmayaraq, Böyük Britaniya və ABŞ arasında ticarət və kommersiya, hərbi planlaşdırma, hərbi əməliyyatların icrası, nüvə silahı texnologiyası və kəşfiyyat məlumatlarının mübadiləsi sahəsində əməkdaşlığın səviyyəsi böyük dünya gücləri arasında "analoqu olmayan" kimi təsvir edilmişdir. Marqaret Tetçer və Ronald Reyqan kimi Britaniya və Amerika hökumət başçıları, eləcə də Toni Bleyr, Bill Klinton və Corc Buş arasında sıx əlaqələr qeyd olunub.[2] Diplomatik səviyyədə xüsusiyyətlərə münasibətlərin "xüsusi", tez-tez və yüksək profilli siyasi səfərlər və diplomatik iş səviyyəsində geniş məlumat mübadiləsi kimi təkrarlanan ictimai təmsilçilik daxildir.[3]

Bəzi tənqidçilər "xüsusi münasibətlər"in mövcudluğunu inkar edir və bunu mif adlandırırlar.[4][5] 1956-cı il Süveyş böhranı zamanı ABŞ prezidenti D. Eyzenhauer İngiltərənin Misirə hücumu səbəbiylə funt sterlinqi müflis etməklə təhdid etmişdi. Tetçer 1983-cü ildə ABŞ-ın Qrenadaya hücumuna qarşı çıxmış və Reyqan əvvəlcə 1982-ci il Folklend müharibəsinə qarşı uğursuz təzyiq etmişdi .[2][6] ABŞ-ın keçmiş prezidenti Barak Obama Almaniya kansleri Angela Merkeli özünün "ən yaxın beynəlxalq partnyoru" hesab etmiş və bildirmişdi ki, Böyük Britaniya Avropa İttifaqından çıxacağı təqdirdə ABŞ-la istənilən ticarət sazişində "növbənin arxasında" olacaq. Həmçinin o, Baş nazir David Kameronu 2011-ci ildə Liviyaya hərbi müdaxilə zamanı "bir sıra başqa şeylərə diqqəti yayındırdığına" görə ittiham etmişdi.[2][7]

Donald Trampın ABŞ prezidenti seçilməsindən sonra baş nazirlər Tereza Mey və Boris Consonun[8] başçılıq etdiyi Britaniya hökuməti Tramp administrasiyası ilə "yeni xüsusi münasibətlər" qurmağa çalışdı. Tramp iddia etdi ki, Tereza Meylə onun münasibəti "ən yüksək səviyyəli xüsusi" münasibətdir.[9] Tramp Consonu da baş nazir kimi təriflədi və Consonla onun arasında aparılan müqayisələri qeyd etdi, 2019-cu il seçkiləri zamanı onu dəstəklədi və ona "Britaniyanın Trampı" kimi istinad etdi.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ [1] Arxivləşdirilib 2020-01-14 at the Wayback Machine.
  2. ↑ 1 2 3 Hewitt, Gavin. "Strains on a special relationship" (ingilis). 20 April 2016. 9 October 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 April 2019.
  3. ↑ "Special Relationships in World Politics: Inter-state Friendship and Diplomacy after the Second World War, 1st Edition (Hardback) - Routledge". Routledge.com (ingilis). 24 April 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 April 2019.
  4. ↑ "The UK and US: The myth of the special relationship". aljazeera.com. 2020-09-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-06-17.
  5. ↑ John Baylis, "The 'special Relationship' A Diverting British Myth?," in Cyril Buffet, Beatrice Heuser (eds.), Haunted by History: Myths in International Relations, ch. 10, Berghahn Books, 1998, ISBN 9781571819406
  6. ↑ Burns, John F. "Falklands War Caused Rare Friction for Thatcher and Reagan". The New York Times (ingilis). 28 December 2012. ISSN 0362-4331. 19 January 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 April 2019.
  7. ↑ Allen, Nick. "Barack Obama delivers parting snub to special relationship with Britain by naming Angela Merkel his 'closest partner'". The Daily Telegraph. 14 November 2016. 12 January 2022 tarixində arxivləşdirilib.
  8. ↑ "Boris and Donald: A very special relationship". POLITICO. 2020-06-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-06-17.
  9. ↑ Rigby, Beth. "Backpedalling Donald Trump tries to warm up a cooling special relationship". Sky News. 15 July 2018. 15 July 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 July 2018.