Yun Bon-qil

Yun Bon-qil (21 iyun 1908 – 19 dekabr 1932, Kanazava) — 1932-ci ildə Şanxayın Hongkew Parkında (indiki Lu Xun Parkı) bir neçə yapon görkəmli şəxsin ölümünə səbəb olan bombanı partlatmış Koreyalı müstəqillik fəalı idi. O, ölümündən sonra Koreya Respublikasının medalı ilə təltif edilib. 1962-ci ildə Cənubi Koreya hökumətinin Milli Fondu tərəfindən xidmətinə görə ordenlə təltif edilib.

Yun Bon-qil
kor. 윤봉길
Doğum tarixi 21 iyun 1908(1908-06-21)
Vəfat tarixi 19 dekabr 1932(1932-12-19) (24 yaşında)
Vəfat yeri
Vəfat səbəbi güllə yarası[d]
Fəaliyyəti siyasi fəal[d], müəllim, şair
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Yun Bon-qil abidələri Cənubi Koreyada (Seul), Çində (Şanxay), Yaponiyada (Kanazava) ucaldılıb.

Həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Yun Bon-qil 1908-ci ilin iyununda Koreya İmperiyası illərində Yesan mahalında anadan olub. 1918-ci ildə Deoksan İbtidai məktəbinə daxil oldu, lakin müstəmləkəçilik təhsilini rədd edərək növbəti il ​​məktəbi tərk etdi.[1] O, həmçinin Ochi Seosukda (Koreya və Çin dillərini öyrədən kənd məktəbi) oxuyub. Koreya 1905-ci ildə Yaponiya imperiyasının daxili altına alındığında, Yun problemli bir ölkədə böyüdü. 1910-cu ildə Koreyanın ilhaqı ilə yerli müqavimət əhəmiyyətli dərəcədə artdı. Bu, 1919-cu ildə Yaponiya hakimiyyəti tərəfindən aqressiv şəkildə əzilən 1 Mart Hərəkatı ilə yekunlaşdı (Yüzlərlə etirazçı Yapon polis qüvvələri və ordusu tərəfindən qətlə yetirildi).[2] Sonrakı amansız repressiya bir çox fəalın Çinə qaçmasına səbəb oldu. 1921-ci ildə Yun riyaziyyatı öyrənməyə başladı.

Fermer oxucuları üçün Yun tərəfindən yazılan kənd təhsili dərslik

1926-cı ildə Yun müstəqillik fəalı oldu və kənd icmalarından olan insanların bu mövzularda maarifləndirilməsinə kömək etmək üçün məmləkətində axşam dərslərinə başladı. 20 yaşında mütaliə klubu yaratdı və müxtəlif kitabçalar nəşr etdi.[3] 1928-ci ildə "Fermerlərin maarifləndirilməsi və mütaliə cəmiyyətləri" kimi tanınan bir neçə kənd ictimai hərəkatında iştirak etdi. Yun "Fermerler oxuyur" adlı dərslik yazıb. Kənd yerlərində məktəbə gedə bilməyən kasıb gənclərə savad öyrətmək üçün axşam dərslərində bu dərslikdən istifadə olunurdu. O, həmçinin əkinçilik kəndlərinin dirçəlişini təşviq etmək üçün "Dirçəliş" adlı qrup yaradıb. O, "Dovşan və tülkü" adlı kitabını nümayiş etdirdiyi, çox sayda iştirakçı olan kənd mədəniyyət festivalını uğurla təşkil etdikdən sonra Koreyadakı Yapon Gizli polisi Tokubetsu Kotō Keisatsunun diqqətini çəkdi. Bu, Yaponiya İmperiyasını təhdid edə bilərdi. Nəzarətə baxmayaraq, Yun fəaliyyətini davam etdirdi və Fermerlər Assosiasiyasının sədri təyin edildi. O, fermerlərin sağlamlığını yaxşılaşdırmaq üçün Suam İdman Şurası vasitəsilə irəli çəkildi, həmçinin kəndlərin inkişafı və milli müstəqillik ruhunun olması üçün sağlam ağıl və bədənə sahib olmaqla əldə edilə biləcəyinə inandığı üçün kənd idman klublarını qurdu.[4] 1930-cu illərdə Yun ciddi şəkildə müstəqillik hərəkatına girməyə qərar verdi və Mançuriyaya köçdü. Əvvəlcə müstəqil orduya çevrilməyə çalışdı, lakin o zaman Mancuriyanın müstəqillik qüvvələri bir neçə qola ayrıldı və durğunluq dövrü yaşandı. Buna cavab olaraq Yun Koreya Respublikasının Müvəqqəti Hökumətinin yerləşdiyi Şanxaya getdi.[5]

Çin

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Qısa müddət həbsdə saxlanıldıqdan sonra Yun Mançuriyaya qaçdı. Geridə qoyub getdiyi məktubda "Vətən üçün ölməli və böyük bir iş edəcək olduğuma inanaraq evə diri qayıtmayacağam" yazmışdı. Çində o, Koreya müstəqillik hərəkatının həmkarları Kim Tae-Sik və Han İl-jin ilə görüşdü. Yalnız birbaşa Koreya Respublikasının Müvəqqəti Hökumətinə getdiyi təqdirdə uğurlu bir müstəqillik hərəkatı üçün təkan verə biləcəyini düşünən Yun Şanxaya yollandı. O, Liaodong yarımadasının cənubundakı Şandun əyalətinin Qingdao şəhərinə tək səyahət etdi və burada koreyalı iş adamı Park Jinin idarə etdiyi fabrikdə pula qənaət etmək üçün bir müddət çalışdı. 1931-ci ilin avqustunda o, nəhayət Şanxaya gəldi və An Jung-Geunun Fransız məhəlləsindəki evində qaldı. Yun həmçinin Şanxay İngilis Məktəbində ingilis dilini də öyrənib. O, Koreyanın müstəqilliyi üçün çalışacağına söz verən mühacirətdə olan Koreya hökumətinin lideri Kim Quya (1876–1976) baş çəkdi.[6]

Honq Kew Parkının bombalanması

[redaktə | mənbəni redaktə et]
.Yun Bong-Gil Koreya Vətənpərvər Korpusuna verdiyi vəddə yazılmışdı: "Koreya Vətənpərvərlər Assosiasiyasının üzvü kimi ölkəmizin müstəqilliyini və azadlığını xilas etmək üçün Koreyanı işğal edən düşmənin hərbi rəhbərlərini öldürmək üçün bu andı içirəm".

29 aprel 1932-ci ildə Yapon İmperator Ordusu (IJA) tərəfindən Şanxaydakı Hongkew Parkında İmperator Hirohitonun ad günü şərəfinə təşkil edilən şənlikdə Yun su şüşəsi kimi maskalanmış bomba aldı (müasir xəbərlərdə Yun qumbara atdığı bildirilir)amma onun hadisə yerində öldürüldüyünü də deyirlər[7]). Bomba Şanxaydakı Yapon naziri Kawabata Sadajini (河端貞次) öldürdü və 26 may 1932-ci ildə aldığı xəsarətlərdən general Yoşinori Şirakavanı da öldü .[8] Ağır yaralananlar arasında Yaponiya İmperator Ordusunun 9-cu diviziyasının komandiri general-leytenant Kenkiçi Ueda və hər iki ayağını itirmiş Yaponiyanın Şanxaydakı səfiri Mamoru Şigemitsu və bir gözünü itirmiş İJN admiralı Kichisaburo Nomura da var idi. Yaponiyanın Şanxaydakı baş konsulu Kuramatsu Murai (村井倉松) başından və bədənindən ağır yaralandı.[9]

Hong Kew Parkı 29 aprel 1932-ci il bombardmanından sonra.

Yun daha sonra zibil qutusunda gizlədilən ikinci bombanı partlatmaqla özünü öldürməyə də çalışıb. Lakin bomba partlamadı və hadisə yerində həbs olundu. Bu barədə The Illustrated London News məlumat yayıb: Gənclər irəli addım ataraq, podiumun qarşısına silindr qoyaraq, sonra isə geriyə gedən zaman Yaponiyanın Dövlət Himni səsləndirilirdi. Tezliklə bir partlayış oldu, lakin o qədər az diqqət çəkdi ki, musiqi çalmağa davam etdi. […] digərləri yaralı və qan içində yerə yıxılarkən, əsgərlər gənci tutub döydülər. Daha sonra kürsü yaxınlığında eyni modeldən başqa bir bomba partlamamış vəziyyətdə tapıldı"[10]. O, mayın 25-də Şanxayda Yaponiya hərbi məhkəməsi tərəfindən hökm çıxarıldıqdan sonra noyabrın 18-də Osaka həbsxanasına köçürülüb. Daha sonra İJA-nın 9-cu Diviziyasının qərargahı olan Kanazava, Ishikawa şəhərinə köçürüldü. Yun dekabrın 19-da güllələnərək edam edildi.[11] Onun cəsədi Kanazavadakı Nodayama qəbiristanlığında dəfn edilib. Çin Respublikasının o zamankı prezidenti, Kuomintang Çan Kay-şek Yun-un hərəkətlərini yüksək qiymətləndirdi və qeyd etdi ki, o, "on minlərlə Çin əsgərinin edə bilmədiyi bir işə nail olmuş gənc Koreyalı vətənpərvərdir"[12][13][14] Bununla belə, Cənubi Koreyanın gələcək prezidenti Sinqman Rhi bu hadisəni və Kim Koonun öldürülməsi strategiyasını müstəqillik əldə etmək yolu kimi qəbul etmədi, çünki yaponlar Koreyadakı repressiyalarına haqq qazandırmaq üçün bu cür hücumlardan istifadə edə bilərdilər.[15]

İrs

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Dəfn və şərəf

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Çində (yuxarıda), Cənubi Koreyada (ortada) və Yaponiyada (aşağıda) Yun Bong-Gilin abidələri

1946-cı ilin mayında Yaponiyadakı koreyalı sakinlər Yun-un qalıqlarını Nodayama qəbiristanlığından çıxardılar. Seula aparıldıqdan sonra Koreyalı dəfn edildi və Koreya Milli Qəbiristanlığında yenidən dəfn edildi.

1962-ci il martın 1-də Cənubi Koreya hökuməti onu ölümündən sonra Koreya Respublikasının Milli Fonda etdiyi xidmətə görə orden ilə təltif etdi (ən yüksək mükafat).

27 mart 1968-ci ildə Tayvanda sürgündə olan Çin Respublikasının prezidenti Çan Kay-şek Yun-un bioqrafının xahişi ilə Yun-un hərəkətini alqışlamaq üçün nəsr yazdı, lakin bu, 18 dekabr 2013-cü ilə qədər görünmədi.[16]

Abidələr

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Yun Bong-Gil Memorial Hall onun ölümünün 55-ci ildönümünü qeyd etmək üçün tikilmişdir.[17] Yangjae Vətəndaş Meşəsi Yangjaedong, Seocho-gu, Seul-də yerləşir. Yangjae Vətəndaş Meşəsisinin orta adı ləqəbindən irəli gələn 'Maeheon'dur.

Bombanın baş verdiyi Şanxaydakı Lu Xun parkında Plum Pavilion adlı xatirə zalı da var.[18]

Yapon İmperator Ordusu tərəfindən edam edilən Yun Bong-Gilin dəfn edildiyi Yaponiyanın Kanazava əyalətinin İşikava şəhərində abidə ucaldılıb.

Müasir yenidən qiymətləndirmə

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Yun-un 1932-ci ildə Cənubi Koreyada törətdiyi partlayışın müasir kontekstdə terror hesab edilib-edilməməsi bu gün müzakirə ediləcək həssas mövzudur. 2007-ci ildə London Universitetinin SOAS-dan qonaq olan isveçli alim Anders Karlsson Koreya tarixinə dair mühazirəsində Yun Bong-Gil və Kim Qu-nu terrorçularla müqayisə etdi. Onun yazısı JoongAng Ilbo qəzetinin sərt tənqidinə səbəb olub. Müsahibə JoongAng Ilbo, Prof. Jeong Byeong-jun Karlssonun "Qərb baxışı" kimi tərifini rədd etdi.[19] O, daha sonra izah etdi ki, məqsədi "terrorizmin" təsirlərinin ötən əsrdə necə dəyişdiyini" vurğulamaqdır.[20] 2013-cü ildə Britaniya tarixçisi və Avstraliya Milli Universitetinin professoru Tessa Morris-Suzuki Karlssonun izahı ilə razılaşdı və akademik məqaləsində yazırdı: Yoo açıq-aşkar terrorçu idi."[21] Digər tərəfdən, 29 aprel 2002-ci ildə Şanxayda keçirilən "Yun Bong-Gil və Lee Bong-chang-ın Vətənpərvərlik Aktlarının 70-ci ildönümünü qeyd edən Beynəlxalq Tədqiqat Konfransı"nda iştirak edən bəzi alimlər qeyd etdilər ki, Yun-un vətənpərvərlik hərəkətləri arasında fərqlər var idi(Mülki insanları hədəf alan müasir terrorizmdən). Yun yalnız tədbirdə iştirak edən yüksək rütbəli yapon hərbi və siyasi rəsmilərinə hücum edib və bombardmandan başqa heç bir mülki şəxs zərər çəkməyib. Mülki insanları qorumaq üçün Yun bütün diplomatların hadisə yerini tərk etməsini gözlədi.[22]

Populyar mədəniyyətdə

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Yun 2019-cu ildə "Different Dreams" televiziya dramında Li Kang-min tərəfindən canlandırılır.[23][24]

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ "윤봉길". terms.naver.com (in Korean). Retrieved 22 may 2021.
  2. ↑ "March First Movement". Britannica Online Encyclopedia. Retrieved 2 June 2015.
  3. ↑ "In memory of Yun Bong-gil and His Bombing in Shanghai". Ministry of Patriots & Veterans Affairs. 29 April 2008.
  4. ↑ "윤봉길" (in Korean). Retrieved 16 June 2018.
  5. ↑ "윤봉길". terms.naver.com (in Korean). Retrieved 30 may 2021.
  6. ↑ "윤봉길" (in Korean). Retrieved 16 June 2018.
  7. ↑ "BOMB THROWN in Shanghai". The Sydney Morning Herald. 30 April 1932. Retrieved 2 June 2015.
  8. ↑ "Yun Bong-gil". World War II Database. Retrieved 2 June 2015.
  9. ↑ Lee, Bong (2003). The Unfinished War: Korea. Algora Publishing. p. 13.
  10. ↑ "The Bombing of Japanese Leaders at Shanghai". The Illustrated London News. 28 may 1932.
  11. ↑ "In memory of Yun Bong-gil and His Bombing in Shanghai". Ministry of Patriots & Veterans Affairs. 29 April 2008.
  12. ↑ "韩国临时政府在华二十六年". Beijing Digest. 14 December 2017. Archived from the original on 2 August 2018.
  13. ↑ ""尹奉吉之伟业永垂不朽" 蒋介石献诗被公开". 中央日报. 19 December 2013. Archived from the original on 6 August 2018. Retrieved 6 August 2018.
  14. ↑ "The emotional ties that bind forever". chinadailyasia.com. 27 may 2014.
  15. ↑ Lee, Bong (2003). The Unfinished War: Korea. Algora Publishing. p. 13.
  16. ↑ 백성호 (19 December 2013). ""윤봉길 길이 빛나리" 장제스 헌시 공개". Joongang Ilbo.
  17. ↑ "About Yun Bong-gil".
  18. ↑ "Naver Knowledge encyclopedia" (in Korean).
  19. ↑ "Foreign Professor Calls Kim Gu, Yun Bong-gil 'Terrorists': Report". rjkoehler.com. Archived from the original on 30 may 2015. Retrieved 20 may 2015.
  20. ↑ Tessa Morris-Suzuki (2013). "Heroes collaborators and survivors: Korean kamikaze pilots and the ghosts of wars in Japan and Korea". ANU Research Publications. hdl:1885/49976.
  21. ↑ Tessa Morris-Suzuki (2013). "Heroes collaborators and survivors: Korean kamikaze pilots and the ghosts of wars in Japan and Korea". ANU Research Publications. hdl:1885/49976.
  22. ↑ 崔志鹰 (2002). "上海召开"纪念尹奉吉、李奉昌义举70周年国际学术会议"". Contemporary Korea (《当代韩国》) (in Chinese). 02. 尹奉吉的义举不能与当代被世人所谴责的恐怖活动相提并论。现代的恐怖活动是伤害无辜的平民百姓, 制造恐怖的气氛。而尹奉吉的刺杀行动是针对日本侵略者的头目, 是反抗侵略和压迫的正义行动, 他没有伤及任何一个无辜的平民百姓。当时, 尹奉吉为了不伤害无辜, 他冒着被发现的危险, 等到各国外交人员全部离开之后,才扔出炸弹。……义烈斗争并非简单的个人的恐怖行动, 它是韩国独立运动的一种方略, 在当时的历史条件下,是唯一能选择的斗争方式。
  23. ↑ Lee, Mi-young (22 June 2019). "'이몽', 윤봉길 의사 등장…일왕에 폭탄 투척 "뜨거운 하이라이트"". inews24 (in Korean). Retrieved 1 September 2021.
  24. ↑ Yoo, Jung-hee (24 June 2019). "'이몽', 윤봉길 의사 투탄 의거 재조명…묵직한 울림". Korea Economic Daily (in Korean). Retrieved 1 September 2021.