Lüğətlərdə axtarış.

Avtojir — fırlanan qanadlı və ya pərli bir aviavasitə. Önə hərəkət etmək üçün bir pəri və şaquli hərəkət (daşıma) üçün mühərriksiz və sərbəst fırlanan bir rotoru olur. Helikopterin atalarından olan avtojirlər İkinci Dünya müharibəsidən sonra yerini əsasən daha effektli olan helikopterlərə vermiş olsa belə hələ də əyləncə, kəşfiyyat və helikopter təlimi kimi məqsədlər üçün geniş bir şəkildə istifadə edilir. Avtoplaner isə motoru olmayan bir avtojirdir və havada süzməzdən öncə başqa bir aviavasitə ilə hərəkətə gətirilməsi lazımdır. == Tarix == Motorlu uçuşun başlaması ilə bərabər havada kifayət qədər sürətini azalda bilən və şaquli eniş etməyi bacaran bir aviavasitə icad etməyə çalışan ixtiraçıların yaratmış olduğu bir çox prototip, idarə edilmələri çətin olduğu üçün uğursuz olmuşdur. 1923-cü ildə İspan Juan de la Cierva rotor qəddarələrini aksin mərkəzinə (hub) aerodinamika və sentrifuqa qüvvələrinə fərqli bir şəkildə reaksiya verəcək bir şəkildə yerləşdirməyi bacarmışdı. Bu kəşf avtojir uçuşunu və gələcəkdə də helikopterin icad edilməsini mümkün etmişdir. Avtojirin havaya qalxa bilməsi üçün qabağa doğru hərəkət etməsi lazımdır. Helikopterin isə motorlu rotoru ona həm şaquli qalxma, həm də şaquli enmə həyata keçirməyə imkan verir.

Avtoliz və ya autoliz — bioloji hüceyrənin öz enzimlərinin istifadə edərək özü-özünü həzm etmə prosesi. == Hüceyrə həzminin biokimyəvi mexanizmləri == Otoliz, canlı yetkin orqanizmlərdə nadirdir və ümumiyyətlə nekrotik toxumada olur, çünki fermentlər normal olaraq substrat kimi xidmət etməyən hüceyrə komponentlərinə təsir göstərir. Bu fermentlər hüceyrədəki sağlam, canlı toxumada substrat təmin edən aktiv proseslərin dayandırılması səbəbindən sərbəst buraxılır; avtoliz özü aktiv bir proses deyil. Başqa sözlə, avtoliz canlı hüceyrələr tərəfindən qidaların həzm edilməsinin aktiv prosesinə bənzəsə də, ölü hüceyrələr, özlərini aktiv şəkildə həzm etmirlər. Tənəffüs çatışmazlığı və oksidləşdirici fosforilasiyanın sonrakı dəyərsizləşməsi avtolitik proses üçün stimullaşdırıcıdır. Hüceyrə bütövlüyünü qorumaq və homeostazı qorumaq üçün lazım olan yüksək enerji molekullarının azaldılması və hüceyrə biokimyəvi funksiyasında əhəmiyyətli dəyişikliklərə səbəb olur. Molekulyar oksigen, nəticədə termodinamik cəhətdən əlverişsiz hüceyrə prosesləri üçün əsas enerji mənbəyi olan adenozin trifosfatın sintezindən məsul olan oksidləşdirici fosforilasiya kimi tanınan bir sıra biokimyəvi reaksiyalarda son elektron qəbuledici rolunu oynayır. Molekulyar oksigenin hüceyrələrə çatdırılmaması, adenozin trifosfat əmələ gəlməsinin təsirsiz bir vasitəsi kimi qlükozanın piruvata çevrildiyi anaerob qlikolizə metabolik bir keçidə səbəb olur . Qlikoliz oksidləşdirici fosforilasiyaya nisbətən daha az ATP məhsuldarlığına malikdir və hüceyrənin pH-nı aşağı salan asidik yan məhsullar yaradır və bu da otolizdə iştirak edən bir çox fermentativ prosesin işə qəbul edilməsinə imkan verir. Adenozin trifosfatın məhdud sintezi, ion və molekulları hüceyrə membranı boyunca daşıyan enerjili cəhətdən əlverişsiz prosesləri sitimullaşdırmaq üçün ATP istifadə edən bir çox hüceyrə nəqliyyat mexanizmini pozur.