Aydıntəpə (Bayburt)
Aydıntəpə (türk. Aydıntepe) — Bayburt ilinin ilçəsi.
== Tarixi ==
Aydıntəpə və ətraf ərazilərdə qədim dövrlərdən yaşayış məskənlərinin izlərini görmək mümkündür. İlçədən 5 km şimal-qərbdə yerləşən "Çovrang Yaylası qəsəbəsi"ndə orta əsrlər və müasir əsrlərin yerüstü tədqiqatları tapılmışdır. Aydıntəpə mərkəzinin cənub-qərbində yerləşən və əsasən qəbiristanlıq olaraq istifadə edilən kurqandakı keramika xarabalıqları Köhnə Tunc, Dəmir dövrü və Roma dövrünə aid yaşayış yerini göstərir. Məhz ilçənin altındakı yer - Tufa yatağını oyaraq tikilmiş və orta əsrlərə aid olan Aydıntəpə yeraltı şəhəri adlanır. Eramızdan əvvəl 3000-2500 illərində Aydıntəpə və ətrafı Hittilərin hakimiyyəti altında idi. Sonralar urartular, skiflər, romalılar, farslar və Bizanslıların hakimiyyəti altında qalmışdır. Malazgird döyüşündən sonra, 1072-1202 illəri arasında Türklər hakim olmuş, bəzən Saluklu və bəzən Danişmendli'nin hakim olduğu. Səlcuqlular 1202-ci ildə Saltuklu dövlətini qurtaranda ətrafları ilə yanaşı Bayburt və Aydıntepe də hakim oldu.
Bayburt ili
Bayburt ili — Türkiyədə il. Şəhər əhalisi 90.154 nəfərdir. Əhalinin 68,1%-i şəhərlərdə yaşayır. İlin sahəsi 3.746 m²-dir və hər km²-a 24 nəfər düşür. Şəhər mərkəzinin dənizdən hündürlüyü 1555 metrdir. 2016-cı ildə TÜİK məlumatlarına görə bu bələdiyyələrdə ümumilikdə 3 rayon, 5 bələdiyyə, 28 məhəllə və 170 kənd var.
== Tarixçə ==
Bayburt şəhərinin adı Köhnə Qafqaz dillərindən biri olan Urartuluların bölgədə hakimiyyətdə olduqları dövrdə xalq arasında hind-Avropa dilli Mitanni mühacirlərinin sızması nəticəsində yaranmışdır. Bagbartu sözü, bölgəyə Xaltlar arasında məskunlaşmaq üçün gələn qruplar tərəfindən deyildiyi kimi Mitannis-dən gəlir. Bayburt tarixinin məlum tarixi Anadolu, Azzi və Hayasaların tanınmış tayfaları ilə başlayır. Onu Hatti, Hittite və Urartu izləyir.
Bayburt qalası
Bayburt qalası və ya Çinimaçin qalası - Türkiyənin Bayburt ilində yerləşən qala.
== Haqqında ==
Bayburt şəhərinin şimalında qayalar üzərində tikilən qalanin kimlər tərəfindən tikildiyi dəqiq bilinmir. Baqrat sülaləsi (885-1044) dövründə varlığından söz açılan qalanın eramızdan əvvəl də tikildiyi istisna olunmur.
Qala türklərin əlinə keçməmişdən qabaq Bizansın, ermənilərin hakimiyyəti altında olub. Mənbələrdə bir çox dəfə təmir olunduğu qeyd olunub.
Xalq arasında Çinimaçin qalası kimi də tanınan qalanın adı "Kitabi Dədə Qorqud" dastanında çəkilir.
Osmanlı dövründə qalanın rəsmi adı da Çinimaçin olub. Qalanın şərqində XIV-XVIII əsrlərdə tikilən kilsə qalıqları var. Qərb tərəfində isə mağara yerləşir.
