Ekspansiya
Ekspansionizm hərbi imperiya qurmaq və ya müstəmləkəçilik yolu ilə daha çox ərazi əldə edən dövlətlərə aiddir.
== Nəzəriyyələr ==
İbn Xəldun yazırdı ki, yeni qurulan sülalələr, ictimai birliyə və ya Əsabiyyəyə sahib olduqları üçün "müəyyən həddə qədər ekspansiya" axtara bilirlər.Sovet iqtisadçısı Nikolay Kondratyev kapitalizmin texnoloji innovasiyalar hesabına 50 illik genişlənmə/durğunluq dövrlərində irəlilədiyini nəzəriyyələşdirmişdir. Böyük Britaniya, Almaniya, ABŞ, Yaponiya və indi Çin ardıcıl dalğaların ön sıralarındadır.
Kreyn Brinton “İnqilabın anatomiyası” əsərində inqilabı, məsələn, Stalinist Rusiyada, ABŞ-da və Napoleon İmperiyasında ekspansionizmin sürücüsü kimi görürdü.
Kristofer Buker hesab edirdi ki, xəyalpərəstlik Avropa İttifaqında olduğu kimi qısamüddətli və etibarsız olan ekspansionizmin "xəyal mərhələsini" yarada bilər.
== Nümunələr ==
Dünyanın hər yerində ekspansionizm yaşanıb. İslamın dini imperializmi və müstəmləkəçiliyi ilk müsəlman fəthləri ilə başlamış, daha sonra dini Xilafət ekspansionizmləri ilə başlamış və Osmanlı İmperiyasının parçalanması ilə sona çatmışdır. 15-16-cı əsrlərdə Osmanlı İmperatorluğu ekspansiya dövrünə qədəm qoymuşdu. Osmanlılar 1453-cü ildə Fateh Mehmed tərəfindən Konstantinopolun fəthi ilə Şərqi Roma İmperiyasına son qoydular.
Rus çarı I Nikolayın (1825-1855) militarist və millətçi hakimiyyəti İrana (1826-1828) və Türkiyəyə (1828-1829) qarşı işğalçılıq müharibələrinə səbəb oldu.
Nasist Almaniyasının ərazi-siyasi ekspansiyası
Nasist Almaniyasının ərazi və siyasi ekspansiyası faşist Almaniyasının dünya hökmranlığını əldə etməyə və bununla əlaqədar olaraq Almaniya ərazisinin maksimum dərəcədə genişləndirilməsinə yönəlmiş ekspansionist siyasi kursunun həyata keçirilməsi prosesidir.
Nasist rəhbərliyi fəth edilmiş torpaqları suverenlikdən məhrum etməklə, ağır iqtisadi istismar və xalqları məhv etməklə etnik almanlar üçün "yaşayış sahəsi" (Lebensraum) əldə etmək məqsədi ilə bu siyasəti əsaslandırdı. Hələ hakimiyyətə gəlməzdən əvvəl, 1932-ci ilin yayında Hitler öz həmfikirlərinin toplantısında Avropaya və dünyaya hakim olmaq üçün nəzərdə tutulmuş Alman "irqi imperiyası" yaratmaq planını açıqladı. "İnkişafımızın mərkəzində 80 və ya 100 milyon almandan ibarət güclü, polad kimi möhkəm bir nüvə yaradılmasa, biz heç vaxt dünya hökmranlığına nail ola bilməyəcəyik" dedi. Bu "nüvəyə"a Almaniyadan başqa, Avstriya, Çexoslovakiya və Polşanın bir hissəsi daxil idi. Bu "böyük Almaniyanın təməli" ətrafında kiçik və orta vassal dövlətlərin qurşağı olmalı idi. Bu qurşağa Baltikyanı ölkələr, Polşa, Finlandiya, Macarıstan, Serbiya, Xorvatiya, Rumıniya, Ukrayna, bir sıra Cənubi Rusiya və Qafqaz dövlətləri daxil olmalı idi.
İkinci Dünya Müharibəsini başlatdıqdan sonra faşist Almaniyasının rəhbərliyi fəth edilmiş ərazilərin bir hissəsini birbaşa Almaniyaya daxil etmiş, qalan ərazilərdə isə general-qubernatorluq, reyx protektoratı, reyxskommissarlıqları, koloniyaları və kukla dövlətləri yaradılmış və ya yaradılması planlaşdırılırdı. Britaniya uğrundan döyüşün, Şimali Afrika kampaniyasının, Atlantika uğrunda döyüşün və Barbarossa planının uğursuzluğu nəticədə Reyxin ərazi və siyasi genişlənməsi onun sıxılması və sonrakı məğlubiyyəti ilə əvəz edilməsinə səbəb oldu. 1945–1946-cı illərdə baş vermiş Nürnberq məhkəmələrində bütün dünyaya qarşı açılmış təcavüzkar müharibə, müharibə cinayətləri, sülh və insanlığa qarşı cinayətlərə qiymət verildi.