Поиск по словарям.

Kanada — Şimali Amerikada yerləşən ölkə. == Etimologiya == Kanada sözünün etimologiyası haqqında indiyə qədər bir çox fərziyyələr irəli sürülüb, amma rəsmi olaraq qəbul edilən fərziyyəyə görə, kanada sözü Müqəddəs Lavrentiya İrokezlərinin (Kanadanın yerli əhalisi) dilindəki bir söz olan "kanata" sözündən əmələ gəlib. Bu söz kənd və ya qəsəbə mənasını verir. 1791-ci ildə bu ərazi Yuxarı Kanada və Aşağı Kanada adlanan iki Britaniya koloniyası halına gəldi və "kanadalılar" adlandırıldı. 1867-ci ildə London konfransında bu ölkənin rəsmi ünvanı "Kanada hökmranlığı" (ing. Dominion of Canada) olaraq qəbul edildi. 1982-ci ildə Kanada konstitusiyasının qəbulu ilə Dominion sözü Kanadanın qarşısından yığışdırıldı və sadəcə "Kanada" olaraq qaldı. == Tarixi == Kanadanın avropalılar tərəfindən işğalınadək burada eskimoslar və hindular yaşayırdı. 1605-ci ildə fransızlar, 1623-cü ildə isə ingilislər Kanada ərazisində ilk yaşayış məntəqələrinin əsasını qoydular. XVIII yüzilin ortalarında (1756–1763) Fransa və Böyük Britaniya arasında yeddi illik müharibədə britaniyalıların qələbəsi nəticəsində Kanada Britaniyanın müstəmləkəsinə çevrilmiş və yalnız 1931-ci ildə müstəqillik əldə etmişdir.

Kanal (lat. canalis – boru) — Hidrotexnikada suyun basqınsız hərəkəti üçün çəkilən düzgün formalı süni məcra (su yolu), təyinatdan asılı olaraq gəmiçilik kanalı, energetika kanalı, suvarma kanalı və s. növləri var. Gəmiçilik kanalı dəniz, göl və gəmi üzən çayları birləşdirmək, gəmi hərəkətini asanlaşdırmaq, su yollarını qısaltmaq və s. məqsədlərlə çəkilir. Energetika (derivasiya) kanalları su elektrik stansiyaları komplekslərinə daxildir. Suvarma kanalları əkin yerlərinin suvarılması üçündür, məs. Samur-Abşeron kanalı, Yuxarı Qarabağ kanalı, Yuxarı Şirvan kanalı. Kanalların en kəsiyi düzbucaqlı trapesiya, üçbucaqlı, yarımdairə və s. şəklində olur.

Abşeron kanalı — Abşeron yarımadasında suvarma kanalı. Samur-Abşeron kanalının davamı olaraq Ceyranbatan su anbarında başlayaraq Gürgan qəsəbəsi ərazisində Xəzərə tökülür. Kanalın uzunluğu 72 km təşkil edir. Təsərrüfat daxili hissələrdə su borulardan istifadə etməklə ötürülür. Su magistral kanaldan və onun açıq qollarından nasoslar vastəsi ilə təsərüfat daxili şəbəkəyə vurulur. Basqılı boru kəmərinin ümumi uzunluğu 1056 km, açıq qolarının uzunluğu isə 37 km-dir. Abşeron yarımadasında şəhər ətrafı kənd təsərrüfatının inkişafında və yaşıllıqların artırılmasında böyük əhəmiyyəti vardır.

Alxançurt kanalı — Şimali Qafqazda suvarma və nizamlayıcı kanal. Kanal Alxançurt vadisindən keçməklə Şimali Osetiya, İnquşetiya və Çeçenistan ərazilərinə aiddir. Kanal Alxançurt rayonlar arası suvarma və nizamlama sisteminin əsas kanalıdır. Kanalın əsas su götürmə mənbəyi — Terek çayıdır. Axançurt kanalı əsas iki qola bölünür. Qərb və Şərq kanalları. Bu qolların ayrılma nöqtəsinə kimi kanalın uzunluğu 66,4 km-dir. Qolları ilə birlikdə kanalın ümumi uzunluğu — 182,4 km-dir. Kanal inşasından sonra Açaluk çayıda kanala tökülməyə başlamış. Dövlət su reyestrində obyekt kodu — 07020000222308200003054.

Avqustov Kanalı (pol. Kanał Augustowski) - XIX Polşanın şimal-şərqində Podlasie Voyvodeşip və şimal-qərbi Belarusun Qrodno vilayətində qurulmuş bir transsərhəd kanaldır. İlk qurulduğu vaxtdan etibarən kanallar, mütəxəssislər tərəfindən texnoloji bir möcüzə olaraq təsvir edilmişdir və çox sayda şlüzlə estetik cəhətdən cəlb edicidir. Visla və Neman çaylarını birləşdirir. YUNESKO-nun xüsusi mühafizə olunan ərazisində yerləşən hidrotexniki memarlıq abidəsidir. Uzunluğu 101,2 km, o cümlədən Belarus ərazisində 22 km, Polşada isə 79 km. Bir sıra şlüz və hərəkətli körpülər daxildir. Oqinski kanalı, Dauqava, Berezina, Dnepr çayları vasitəsilə Qara dənizlə əlaqəsi var. Avqustov Kanalının qurulmasının səbəbləri həm siyasi, həm də iqtisadi idi. 1821-ci ildə Prussiya, Polşanın və Litvanın mallarının öz ərazisi ilə tranzit etməsi üçün yüksək vergi güzəştlərini tətbiq etdi və bu, Polşalı tacirlərin Visla çayından Baltik dənizinə çıxmasına mane oldu.

Aşağı Kanada (fr. Province du Bas-Kanada, ing. Province of Lower Canada (Aşağı Kanada əyaləti)) — Müqəddəs Lavrentiya çayının aşağı hissəsi ilə Müqəddəs Lavrentiya körfəzi boyunca uzanan bir ingilis koloniyasıdır. 1791 ilə 1841 arasında mövcud olan koloniya bu günkü Kvebekin cənubunda idi. Fransız mənşəli Kanadalıların məskunlaşdığı Yeni Fransa torpaqlarının bir hissəsi də Aşağı Kanadaya birləşdirilmişdir.

Boztəpəarx kanalı - 1924-cü ildə İmişli rayonu ərazisində tikilmiş suvarma kanalı. == Tikilmə tarixi == 1924-cü ildə İmişli rayonu ərazisində tikilmişdir. Araz çayından su öz axını ilə çayda mexaniki tənzimləmə işləri aparmaqla Boztəpəarx kanalına verilir. Başlanğıcında suyun sərfi 8 m³/san olmaqla torpaq məcrada inşa edilmişdir. İmişli və Beyləqan rayonlarının ərazisində 11 min hektar əkin sahəsini suvarma suyu ilə təmin edir. Ümumi uzunluğu 45 km-dir.

Eri Kanalı, Eri gölü ilə Hudson çayını birbirinə bağlayır. 584 km uzunluğa, 12 metr genişliyə və 1,20 metr dərinliyə sahibdir. Şimali Amerikanın böyük beş gölünü Nyu-Yorkdan Atlantik okeana bağlayır.Birinci dəfə 1699-cu ildə tövsiyə edilən kanalın yaradılmasına 1817-ci ildə başlanılmış və 26 oktyabr 1825-ci ildə açılmışdır.

Fironlar kanalı (dörd çarın kanalı, sonralar Trayan çayı) — Qırmızı dənizin Süveyş körfəzini Nil çayı ilə birləşdirən qədim hidrotexniki qurğunun şərti adı. Kanal e.ə. VIII əsrə qədər mövcud olmuş və Süveyş kanalı onun müasiri hesab olunur. == Fars işğalına qədər və Əhəmənilər dövlətinin tərkibindəki dövr == Qırmızı dənizlə Aralıq dənizini birləşdirmək ideyyası hələ qədim dövrlərdən mövcud olmuşdur. Aristotel məlumat verir ki, kanalın ilk qurucusu Sesostris olmuşdur. Sesostris - əslində Qədim Misir fironlarının ümumiləşdirilmiş obrazıdır. Daha çox bu obrazda II Ramzes və III Senusert göstərilirdi. Aristotelə görə kanalın tikintisi yarımçıq qalmış, səbəb isə dəniz səviyyəsinin çay səviyyəsindən yüksəkdə olması idi. Strabon qeyd edir ki, məhs misirlilər çay suyuna dəniz suyunu qarışdırıb xarab etməkdən çəkinmişlər. Firon I Setinin dövründən bizlərə Nil çayı ilə Böyük və Kiçik Acılı gölləri birləşdirən kanalların rəsmi gəlib çatmışdır.

Hamilton — Kanadanın Ontario əyalətində, Ontario gölünün cənub-qərb sahilində yerləşən şəhər. 662.401 əhalisi olan şəhər Ontarionun ən böyük üçüncü, Kanadanın isə ən böyük doqquzuncu şəhəridir. Ənənəvi olaraq polad və ağır sənaye üzərinə inkişaf edən şəhər iqtisadiyyatı son dövrdə səhiyyə və elm sektorları üzərinə çevrilməktədir. Hamilton televiziya və film sənayesinin sıxlaşdığı, bir çox səsyazma studiyasına və sənət qalereyasına sahib şəhərdir. Şəhərdə Makmaster Universiteti (McMaster University) yerləşir.

Kaledon kanalı — (ing. Caledonian Canal) Şotlandiya ərazisində yerləşən gəmiçilik kanalı. Kanalın ümumi uzunluğu 96 km olsa da, bunun 32 km-i süni kanaldır. == Ümumi məlumat == Kanal tektonik sınma zonasında formalaşmış Qlen-Mor vadisində yerləşir. Kaledon kanalı ölkənin Şimal dənizi sahillərini, Atlantik okeanın suları ilə birləşdirir. Kanal 29 şlüz, 4 akveduk və 10 körpüdən ibarətdir. Kanal özündə Lox Ness, Lox Loki və Lok Oix göllərini birləşdirir. Hal-hazırda kanalın gəmiçilik əhəmiyyəti o qədərdə böyük deyil. Daha çox turistləri cəlb edən bu yol mart ayından oktyabra ayına qədər səyahətə gələnlər üçün açıq olur. == Tikilmə tarixi == Kaledon kanalı əslində ən qədim fəaliyyət göstərən kanallardan biri hesab olunur.

Kamala Harris (ing. Kamala Harris; 20 oktyabr 1964[…]) — Amerikalı Demokrat partiyasından siyasətçi, Kaliforniya ştatının senatoru və Amerika Birləşmiş Ştatlarının ilk qadın və ilk asiya-amerikalı 49-ci vitse-prezidenti. == Həyatı == Kamala Harris 20 oktyabr 1964-cü ildə ABŞ-nin Oklend şəhərində mühacir ailəsində dünyaya gəlmişdir. Anası Hindistandan ABŞ-yə tələbə olaraq gələn bioloq, atası isə Yamaykadan ABŞ-yə təhsil almaq üçün gələn qaradərili iqtisad professorudur. Kamala Harris siyasətə ilk addımını 2010-cu ildə atıb. O, Kaliforniya Baş Prokurorluğuna namizədliyini verərək əyalət tarixində seçilən ilk qaradərili və ilk qadın olub. 2014-cü ildə ikinci dövr əyalət prokurorluğuna yenidən seçilən Harris 2016-cı ildə keçirilən prezident seçkilərində Kaliforniyadan Konqresə girən ilk Cənubi Asiya mənşəli və ikinci qaradərili senator olmuşdur. === Şəxsi həyatı === 2014-cü ildə vəkil Douglas Emhoff-la ailə həyatı qurmuşdur.

Kanada Günü (İngilis dili: Canada Day, Fransız dili: Fête du Canada) Kanadada milli bayram olaraq qeyd olunan gündür. Bu gün Kanadadakı əksər dövlət qurumları, məktəb və şirkətlər tətildədirlər. 1 iyul günü 1867 Konstitusiya Aktı ilə Kanadanın özəyi olan dörd əyalətdən formalaşmış federasiyaya yerli idarəetmə hüququ verilmişdir. 1982-ci ilə qədər Dominion Günü kimi qeyd olunan gün 27 oktyabr 1982-ci ildə qəbul edilmiş qərarla “Kanada Günü” adını aldı və daha millətçi bir quruluş qazandı.

Kanada Konfederasiyası (ing. Canadian Confederation, fr. Confédération canadienne) — Britaniya Şimali Amerikasının əyalətlərinin, müstəmləkələrinin və ərazilərinin yeni federal dövləti, Britaniya İmperiyası, Kanada hökmranlığı yaratmaq üçün müttəfiq olduqları 1 iyul 1867-ci ildə sona çatan proses. İndi Kanadanı mücərrəd şəkildə təsvir etmək üçün "konfederasiya" sözü tez-tez istifadə olunur və "Konfederasiya ataları" ifadəsi bu istifadəyə nümunədir. Bu arada, daha spesifik olaraq, ifadə ümumiyyətlə ölkənin siyasi quruluşuna deyil, 1860-cı illərdə müstəmləkələri birləşdirən siyasi prosesə aiddir. Kanada tarixini iki dövrə bölmək üçün də istifadə olunur: "Konfederasiya öncəsi" və "Konfederasiya sonrası" (sonuncusu bu günə qədər davam edir). "Konfederasiya" ifadəsi tez-tez Kanadaya istinad etmək üçün istifadə olunsa da, Kanada daha çox federasiya təşkil edir. Konfederasiyanın yaranmasına səbəb olan 1860-cı illərdə baş tutan konfransların bütün iştirakçıları Konfederasiyanın Ataları hesab olunurlar. Lakin 1867-ci ildə hökmranın ərazi bölgüsü müasir Kanada xəritəsindən xeyli dərəcədə fərqlənir. Konfederasiya qurulduqdan sonra (XIX əsrin sonlarından XXI əsrin əvvəllərinə qədər) sərhədlərin və Kanada federalizminin formalaşmasında iştirak edən siyasətçilər onun qurucuları hesab olunurlar.

Kanada akvilegiyası (lat. Aquilegia canadensis) — bitkilər aləminin qaymaqçiçəklilər dəstəsinin qaymaqçiçəyikimilər fəsiləsinin akvilegiya cinsinə aid bitki növü.

Kanada azərbaycanlıları — tarixi Azərbaycandan kənarda yaşayan Azərbaycan diasporunun Kanadada yaşayan etnik azərbaycanlıların təşkil etdiyi hissəsinin adı. Azərbaycandan, İrandan, Şərqi Avropadan və Türkiyədən gələrək Kanadada məskunlaşmışdırlar. Azərbaycan diasporasının məlumatına görə Kanadada 275 min azərbaycanlı yaşamaqdadır, onlardan 100 mini İran azərbaycanlıları, 50 mini Kanadada anadan olmuş azərbaycanlılar, təqribən 125 mini isə başqa ölkələrdən gəlmiş azərbaycanlılardır. == Tarixi == Kanadada məskunlaşmış ilk azərbaycanlılar 1930-cu illərdən ərazidə məskunlaşmış İran azərbaycanlılarıdır. Azərbaycan mühacirlərinin ikinci dalğası isə 1950-ci illərə təsadüf edir. İmmiqrasiyanın üçüncü dalğası soyuq müharibə dövrünə, Kanadaya çox sayda SSRİ-dən immiqrantın, o cümlədən azərbaycanlıların gəldiyi dövrə təsadüf edir. Dördüncü dalğa1979-cu ildən sonraya, İran inqilabı baş verdiyi dövrə təsadüf edir. Bu zaman çox sayda etnik iranlılar, o cümlədən azərbaycanlılar Kanadaya mühacir etdilər. Beşinci dalğa isə SSRİ-nin dağıldıqdan sonrakı dövrə təsdüf edir. == Statistika == (Mənbə: Kanada 2006 rəsmi əhali sayıları) Azərbaycan diasporasının məlumatına görə azərbaycanlılar əsasən Ontario vilayətində yaşayırlar.

Kanada bayrağı — Kanadanın Dövlət bayrağı Kanadanın Milli bayrağı, həmçinin Maple Leaf (Ağcaqayın yarpağı) kimi tanınır. Ağcaqayın yarpaqları uzun müddət Kanada simvolu olmuşdur.

Kanada buzlağı — Antarktidanın cənubunda, Viktoriya Torpağıda yerləşək kiçik buz kütləsi. == Coğrafiyası == Buzlaq 77º37' cənub paraleli və 162º59' şərq meridianı aralığında yerləşir. Kanada buzlağı Kommanvelz və Loftus buzlağlarının da başladığı McLennan dağının zirvəsinin altında, 1900 m yüksəklikdə başlayır. Şimal qərb istiqamətindən gələrək Friksel gölünün qərbindən Teylor vadisinə axaraq dəniz səviyyəsinə bir neçə metr qalmış sona çatır. Kiçik Hore gölünün şərq sərhədini təşkil edir. == Kəşfi == Kanada buzlağının, cənab Robert Falkon Skottun rəhbərliyi altında ingilis Terra Nova elmi gəzintisi sırasında (1910–1913) xəritəsi hazırlanmışdır. Buzlağın adı, bu qrupun üzvü olan və bu bölgəni araşdıran Kanadalı fizikaçı Çarles Raytın irəli sürdüyü təklifdən sonra qoyulub.

Kanada dolları — Kanadanın pul vahidi. Kanada dolları ABŞ dollarından, avrodan, Yapon yenindən, funt sterlinqdən sonra dünyada ən çox rezerv olunan beşinci valyutadır və dünya rezervlərinin təxminən 2%-ni təşkil edir. Kanadanın stabil hüquqi və siyasi sitemi, güclü suveren vəziyyəti və iqtisadiyyatı Kanada dollarını mərkəzi banklar arasında məşhur edir.

Kanada erməniləri – Kanadada yaşayan ermənilərə verilən ümumi ad.

Kanada hinduları— Kanadada yaşayan yerli xalq. == Tarixi == Amerika mədəniyyəti haqqında ilkin təsəvvürlər adətən müasir mədəni nailiyyətlərlə əlaqədar olsa da bu ölkənin qədim və orta əsrlərini əhatə edən bir sivilizasiya mövcud olmuşdur. 28-30 min il əvvəl ilk dəfə olaraq müasir tipli insanlar Alyaska və Çukotka arasındakı Beringiya adlanan quru körpüdə məskunlaşmışlar. Məhz bu dövrdən Amerika mədəniyyətinin tarixi başlayır. Müasir elm hesab edir ki, bu qitənin ilk sakinləri genetik cəhətlərinə görə protomonqoloid, yaxud protoasiya qrupuna mənsub olmuş Altay, fin-uqor, Tibet xalqlarına daha yaxındırlar. Özünün təsdiqini tapmış bu fikirlər linqvistik və antropoloji əlamətlərə əsaslandırılmaqdadır. Avropalılar tərəfindən Amerika qitəsinin kəşfi və işğalı digər çoxsaylı xalqların həmin ərazidə məskunlaşması ilə nəticələndi. Bunların ümumi sayı təxminən 15-20 milyona bərabər idi. İlk dəniz səyyahlarının səhvən Hindistan torpağı kimi başa düşdükləri bu qitənin sakinləri XVI əsrdən «hindular» adlandırılmağa başladı. Bu dövrdə qitənin müxtəlif hissələrində məskunlaşmış sakinlərin inkişaf səviyyəsi bir-birindən fərqli idi.

Kanada ingiliscəsi (CanE, CE, en-CA) — Kanadada danışılan ingilis dili növü. İngilis dili Kanadalıların təxminən 24 milyonunun ilk dili və ya "ana dili"dir (77%) və 28 milyondan çox şəxs (86%) bu dili mükəmməl bilir. Kvebek xaricində olan Kanadalıların 82% yerli olaraq ingilis dilində danışırlar, lakin Kvebek daxilində bu rəqəm yalnız 7,7%-ə düşüb və əksər sakinlərin ana dili Kvebek fransızcasıdır.

Kanada iqtisadiyyatı yüksək inkişaf etmiş bazar iqtisadiyyatıdır. == Birinci Dünya Müharibəsi illərində Kanada İqtisadiyyatı == === Ümumi məlumat === Birinci Dünya müharibəsi, şübhəsiz, bir çox digər ölkədə olduğu kimi, Kanada tarixində də əhəmiyyətli bir hadisə idi. Kanada üçün, digər bir çox ölkədə olduğu kimi, ölkənin inkişafında da bir qırılma nöqtəsi işarələmək üçün bu məşhur bir şəkildə qəbul edildi. Kanadanın döyüşlə necə mübarizə etdiyinə dair detalların bir çoxu təsvir olunsa da, ancaq döyüşün Kanada iqtisadiyyatına faydası varmı yoxsa ciddi bir bahalı bir təcrübə olub olmadığı mövzusunda dəqiq bir görüş birliyi yoxdur.Bu tarixi qiymətləndirmədən çox daha açıqlayıcıdır. Az sistematik makroiqtisadi analiz var.Gerçək adam başına düşən gəlir baxımından Kanadanın döyüşdən və sonrasında şiddətli bir zərbə aldığı açıqdır. Adam başına düşən real gəlirin döyüş əvvəli səviyyəsini təkrar qazanmaq üçün Kanada iqtisadiyyatını bir neçə il aldı. Ümidimiz, Birinci Dünya Müharibəsinin Kanada üçün nəticələrinin bir şərh və yenidən şərhini təqdim etməkdir. Vəzifə, tək bir məqalədə ələ alına biləcək dərəcədə daha geniş və əhatəlidir. Çatdırılacaq bəzi əhəmiyyətli mövzuların olduğunu düşünürük, ancaq bu məqalənin qəti bir deyim olmaqdan çox,bir araşdırma gündəmi xüsusiyyətində olduğunu anlayırıq. Kanada iqtisadiyyatının döyüşə iştirakı ilə necə başa çıxdığı xüsuslarının bir çoxu daha əvvəlki yazarlar tərəfindən çox yaxşı təyin olunmuşdu.Bu mövcud ədəbiyyatda qərarsız və dəqiq olmayan hallarda mühakimə edici suallar üzərindədir.

Kanada irqası (lat. Amelanchier canadensis) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin i̇rqa cinsinə aid bitki növü. == Təbii yayılması == Şimali Amerikada, Avropada, Asiyada təbii halda bitir. == Botaniki təsviri == Hündürlüyü təxminən 6 m, dərin olmayan, ancaq enli kökümsovlu ağac və ya iri, çoxgövdəli koldur. Enli, oval, seyrək çətiri nazik, sallaq budaqlarla formalaşmışdır. Gözəl zoğalarına görə bu kolun qışda çılpaq budaqları göyün fonunda zərif şəkil əmələ gətirir. Kolun cavan budaqları qırmızımtıl rənglidir. Yarpaqları sadə yumurtavari, enli 1–5,5 sm uzunluğunda, 1,8–2,8 sm enində, dairəvi gövdədədn çıxan dişli meyvəsi 8–15 mm uzunluğundadır. Erkən yazda bir az qırmızımtıl, yayda göyümtül, payızda tünd qırmızı, qızılı xallıdır. Çiçəkləri süpürgəçiçəkli olub, 4–10 çiçək bir yerdə toplaşır.