Bax: matah. Ay ağalar, gəlin sizə söyləyim, Yalquz daşdan olmaz divar deyərlər, Bəzirgansan, aç mətahın, xırd elə, Alanlar yükündə nə var, deyərlər
Tələb olunan, arzulanan, istənilən şey; arzu, istək. Flektivlik baxımından tələb sözü ilə eyniköklüdür
Mırıldanmaq. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
Dağın beli. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
1. Büllur şüşə. 2. Qızıl və gümüşdən olan bəzək şeylərinin üstünə çəkilən xüsusi təbəqə, incə və parlaq naxış
Bax: nimtənə. Alışan külk geysən ziba mintənə, Qızılgüllər ağ buxağa düzsənə. Gümüşdən aşırma, almasdan tənə, Başda Kişmir işi tirmə şal gərək
fars. mir + ərəb. qəzəb Cəllad. Əmr elədi ki, mirqəzəblər, qulamlar köç tədarükünü görsünlər. (“Dilsuz və Xəzangül”)
Bənzər, oxşar. Hüseynalı xan Qurbanini görəndə baxdı ki, vallah, bir gözəl oğlan gəlib onun yanında dayanıb ki, misli-manəndi dünyada yoxdu
1. Bel, kəmər. 2. Orta, aralıq, ara. Doymamışam şəkər kimi dilindən, Qorxum yoxdu mənim heç də ölümdən, Sarılıbsan incə miyan belimdən, Aman Kərəm, mə
Biz (I şəxs əvəzliyinin cəm forması). (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
1. Ölçü, meyar, tərəzi. 2. Qiyamətdə savab və günahları ölçmək üçün tərəzi. Mehdi görər qoşununun sanını, İnsan üçün qurar haqq mizanını, Bir gün alar
Miyoldamaq, pişiklərin çıxardığı səs, miyovultu. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
Sevən, aşiq, vurulmuş. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
Mülayim; azla kifayətlənən, aza qane olan. İgidlər xasısan, özün mötədil, İgidlər sözünə mən ollam qail
Dalğa, ləpə. Dastanlarda daha çox mövc vermək şəklində rast gəlinir.
Dalğalanmaq, ləpələnmək. Bir də gördü qabağı dəryadı, mövc verir. Qorxmayıb özünü suya vurdu. (“Şahzadə Əbülfəz”)
Allah, Yaradan. Yeddi oğlun biri Sayat, Çıx mövlaya et əmanət. Elə bilin yoxdu Sayat, Gedirəm, ana, gedirəm
Bu (işarə əvəzliyi). (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
Saç, tük, tel. Zülfüm muyi səndə qaldı nişana, Ayrılıq atəşi kar eylər cana, Deyərlər ki, sevən gedər sevənə, Yaxşısan, yaxşı sev, yaman istəmə!
Mətbəx, yemək evi, yemək bişirilən yer. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
Siçan. Ətə çatmayanda bir muşun əli, Qan sormasa zəli tez olar dəli. Olarmı şeytanın düzgün əməli? Lənət torbasına soxulub ölsün
Müjdəçi. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
Muştuluqlamaq. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
Muştuluqlayaraq, müjdələyərək. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
Bax: mu. Samı bənd elədi zülfü muyuncan, Sərv olmaz qamətincə, boyunca. (“Sam şahzadə”)
Bax: mücəvür.
Məscid, türbə xidmətçisi. Kərəm ilə Əslinin külünü sandığa yığdılar. Qırx gün, qırx gecə yas saxlayıb, külü bir qəbirdə basdırdılar, üstündə də bir gü
Dairə şəklində olan, kürə şəklində olan; dəyirmi. Cübbəsi müdəvvər bədritək bəyaz... (“Mahmudla Nigar”)
1. Ətirli, xoş qoxulu, gözəl iyli. 2. Ətirlənmiş. Alçalsın dağların, görünsün köçü, Cənnəti-məvadı qoynunun içi, Müəttər zülfləri, müsəlsəl saçı, Hərd
Alçaq, namərd, qorxaq. Lənət müxənnəsə, ara qatana, İnsan gərək yalan sözdən utana. Xəbər verin sınıx saxsı satana, Cürdəyini çox zindana çəkməsin
Müjə (kirpik) sözünün cəmidir; kirpiklər deməkdir. Hər baxanda canlar alıb, Saatda yüz qan eləmə. Od kimi müjganların Yarası öldürdü məni
Bax: müqərrər. O vaxt idi ki, Əbdülkəbir Xəzangülü Dərbənd şəhərinə aparmışdı, xidmətində müqərrar olmaq üçün səkkiz kəniz vermişdi
1. Qərarlaşdırılmış, qərar verilmiş. 2. İstifadə olunmuş. 3. Hazır. Ay ilə gün gərdiş eylər, ötüşər, İki sevgi peymanına bitişər, Ruzi müqərrərdi, gəl
1. Ölü, meyit. 2. Ölmüş. Ölüm eydir bu günlərə qalınca, Zindəykən mürdəyə mən mehman oldum. (“Dilsuz və Xəz
Qaş-daşla, cəvahiratla bəzədilmiş. O zəhri zülfləri köksündə çəprəs, Zər zərbab üstündən ətlası çərkəs, Yaxası mürəssə, çatqısı Gülgəz, Çarqatının ucu
Mürvət, adamlıq, kişilik, mərdlik, yaxşılıq. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
Quş. Dastanlarda bəzən mürğ quşu, mürğü quşu, murğu quşu şəklində də işlənir (uzundraz, qızıl-qırmızı kimi sözlərdə də belə təkrara rast gəlinir)
fars. əsli: mərğzar Çəmənlik, otluq. Mərğ “çəmən” deməkdir. Vardır seyrəngahın, xoş mürğüzarın, Düzülüb dəhana inci, mirvarın
Bax: mürvət.
Mürvətli, yaxşılıq edən, mərd, insaniyyətli. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
İnsaf; insanlıq; mərdlik. Mərd igidlər kəm olmazlar mürvətdən, Hər kəsdənin qisməti var nemətdən. Buğda verib çıxartdılar cənnətdən, Şeytan ol Adəmi t
Zəncir kimi bir-birinə bağlı; sonu görünməyən. Flektivlik baxımından silsilə sözü ilə eyniköklüdür. Müəttər zülfləri, müsəlsəl saçı, Hərdən şitab eylə
Bax: müstəcəb.
Arzusu, istədiyi qəbula keçmək, xahişi yerinə yetmək, arzusuna çatmaq.
Arzusu, istəyi qəbul olunan. Deyirlər, el duası müstəcəb olar. Bir qurban götür, gedək ocağa, orada nəzir paylayaq, qurban kəsək, verək yetim-yesirə,
Bax: müstəcəb. El duası müstəəccüb olar. (“Arzı-Qənbər”)
əsli ər. müşəmmə Su keçirməmək üçün bir və ya hər iki üzünə xüsusi maddə sürtülmüş parça.
Bax: müşəmmələmək. Müşənbələ, at dəryaya sandığım, Qoy aparsın görüm, sel mənə neylər?! (“Tahir və Zöhrə”)
Müşəmbə ilə örtmək, üzünə müşəmbə çəkmək. Mollanın kağızda yazdığı sözlər Qurbaniyə əyan oldu. Pəri xanım kağızı müşəmmələyib Qurbaniyə vermək istəyən
Şərəflənmiş, şərəfə nail, şərəfli. Müşərrəfəm, dilbər, sənin yolunda, Dünya şövkətinnən xalı san barı, Uğradıbsan məni Əyyub dərdinə, Dərmanım səndədi