[ yun. helios – günəş] Mürəkkəb sözlərin birinci tərkib hissəsi olub, günəşə, yaxud günəş şüalarına aidliyi bildirir; məs.: helioskop, heliofizika, helioterapiya, heliotexnika.
Dünyanın heliosentrik sistemi
Heliosentrik sistem — Yer və başqa planetlərin öz oxu ətrafında fırlanması və həmçinin Günəş ətrafında orbit üzrə hərəkət etməsi təlimidir. Təbiət elmlərinin inkişafında geniş rol oynamışdır. O dünyanın geosentrik sistemi təlimini ləğv etmişdir. Banisi polyak alimi Nikolay Kopernikdir. O, "Göy sferalarının fırlanması" (1543) əsərində Yerin hərəkətini riyazi əsaslandırmış, Yer və digər beş planetin (XVI əsrdə 6 planet məlum idi) Günəş ətrafında eyni zamanda dolandığını sübut etmişdir. Kopernik planetlərin yerləşmə ardıcıllığını təyin etmiş, Günəşdən nisbi məsafələri təxmini hesablamışdır. Təlimi Cordano Bruno və Qalileo Qaliley inkişaf etdirmişlər.
Erigeron heliographis
Erigeron heliographis (lat. Erigeron heliographis) — mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin xırdaləçək cinsinə aid bitki növü.
Euphorbia helioscopia
Günəbaxan südləyən (lat. Euphorbia helioscopia) — bitkilər aləminin malpigiyaçiçəklilər dəstəsinin südləyənkimilər fəsiləsinin südləyən cinsinə aid bitki növü.
== Sinonimləri ==
Euphorbia dominii Rohlena
Euphorbia helioscopia subsp. dominii (Rohlena) K.Malý
Euphorbia helioscopia subsp. helioscopia helioscopia
Euphorbia helioscopia subsp. helioscopioides (Loscos & J.Pardo) Nyman
Euphorbia helioscopia f. litoralis (Hurus.) Oudejans
Euphorbia helioscopia f. major (Mutel) Oudejans
Euphorbia helioscopia var. major Mutel
Euphorbia helioscopioides Loscos & J.Pardo
Euphorbion helioscopium (L.) St.-Lag.
Galarhoeus helioscopius (L.) Haw.
Euphorbia helioscopia subsp. dominii
Günəbaxan südləyən (lat. Euphorbia helioscopia) — bitkilər aləminin malpigiyaçiçəklilər dəstəsinin südləyənkimilər fəsiləsinin südləyən cinsinə aid bitki növü.
== Sinonimləri ==
Euphorbia dominii Rohlena
Euphorbia helioscopia subsp. dominii (Rohlena) K.Malý
Euphorbia helioscopia subsp. helioscopia helioscopia
Euphorbia helioscopia subsp. helioscopioides (Loscos & J.Pardo) Nyman
Euphorbia helioscopia f. litoralis (Hurus.) Oudejans
Euphorbia helioscopia f. major (Mutel) Oudejans
Euphorbia helioscopia var. major Mutel
Euphorbia helioscopioides Loscos & J.Pardo
Euphorbion helioscopium (L.) St.-Lag.
Galarhoeus helioscopius (L.) Haw.
Euphorbia helioscopia subsp. helioscopia
Günəbaxan südləyən (lat. Euphorbia helioscopia) — bitkilər aləminin malpigiyaçiçəklilər dəstəsinin südləyənkimilər fəsiləsinin südləyən cinsinə aid bitki növü.
== Sinonimləri ==
Euphorbia dominii Rohlena
Euphorbia helioscopia subsp. dominii (Rohlena) K.Malý
Euphorbia helioscopia subsp. helioscopia helioscopia
Euphorbia helioscopia subsp. helioscopioides (Loscos & J.Pardo) Nyman
Euphorbia helioscopia f. litoralis (Hurus.) Oudejans
Euphorbia helioscopia f. major (Mutel) Oudejans
Euphorbia helioscopia var. major Mutel
Euphorbia helioscopioides Loscos & J.Pardo
Euphorbion helioscopium (L.) St.-Lag.
Galarhoeus helioscopius (L.) Haw.
Euphorbia helioscopia subsp. helioscopioides
Günəbaxan südləyən (lat. Euphorbia helioscopia) — bitkilər aləminin malpigiyaçiçəklilər dəstəsinin südləyənkimilər fəsiləsinin südləyən cinsinə aid bitki növü.
== Sinonimləri ==
Euphorbia dominii Rohlena
Euphorbia helioscopia subsp. dominii (Rohlena) K.Malý
Euphorbia helioscopia subsp. helioscopia helioscopia
Euphorbia helioscopia subsp. helioscopioides (Loscos & J.Pardo) Nyman
Euphorbia helioscopia f. litoralis (Hurus.) Oudejans
Euphorbia helioscopia f. major (Mutel) Oudejans
Euphorbia helioscopia var. major Mutel
Euphorbia helioscopioides Loscos & J.Pardo
Euphorbion helioscopium (L.) St.-Lag.
Galarhoeus helioscopius (L.) Haw.
Euphorbia helioscopia var. major
Günəbaxan südləyən (lat. Euphorbia helioscopia) — bitkilər aləminin malpigiyaçiçəklilər dəstəsinin südləyənkimilər fəsiləsinin südləyən cinsinə aid bitki növü.
== Sinonimləri ==
Euphorbia dominii Rohlena
Euphorbia helioscopia subsp. dominii (Rohlena) K.Malý
Euphorbia helioscopia subsp. helioscopia helioscopia
Euphorbia helioscopia subsp. helioscopioides (Loscos & J.Pardo) Nyman
Euphorbia helioscopia f. litoralis (Hurus.) Oudejans
Euphorbia helioscopia f. major (Mutel) Oudejans
Euphorbia helioscopia var. major Mutel
Euphorbia helioscopioides Loscos & J.Pardo
Euphorbion helioscopium (L.) St.-Lag.
Galarhoeus helioscopius (L.) Haw.
Euphorbia helioscopioides
Günəbaxan südləyən (lat. Euphorbia helioscopia) — bitkilər aləminin malpigiyaçiçəklilər dəstəsinin südləyənkimilər fəsiləsinin südləyən cinsinə aid bitki növü.
== Sinonimləri ==
Euphorbia dominii Rohlena
Euphorbia helioscopia subsp. dominii (Rohlena) K.Malý
Euphorbia helioscopia subsp. helioscopia helioscopia
Euphorbia helioscopia subsp. helioscopioides (Loscos & J.Pardo) Nyman
Euphorbia helioscopia f. litoralis (Hurus.) Oudejans
Euphorbia helioscopia f. major (Mutel) Oudejans
Euphorbia helioscopia var. major Mutel
Euphorbia helioscopioides Loscos & J.Pardo
Euphorbion helioscopium (L.) St.-Lag.
Galarhoeus helioscopius (L.) Haw.
Euphorbion helioscopium
Günəbaxan südləyən (lat. Euphorbia helioscopia) — bitkilər aləminin malpigiyaçiçəklilər dəstəsinin südləyənkimilər fəsiləsinin südləyən cinsinə aid bitki növü.
== Sinonimləri ==
Euphorbia dominii Rohlena
Euphorbia helioscopia subsp. dominii (Rohlena) K.Malý
Euphorbia helioscopia subsp. helioscopia helioscopia
Euphorbia helioscopia subsp. helioscopioides (Loscos & J.Pardo) Nyman
Euphorbia helioscopia f. litoralis (Hurus.) Oudejans
Euphorbia helioscopia f. major (Mutel) Oudejans
Euphorbia helioscopia var. major Mutel
Euphorbia helioscopioides Loscos & J.Pardo
Euphorbion helioscopium (L.) St.-Lag.
Galarhoeus helioscopius (L.) Haw.
Galarhoeus helioscopius
Günəbaxan südləyən (lat. Euphorbia helioscopia) — bitkilər aləminin malpigiyaçiçəklilər dəstəsinin südləyənkimilər fəsiləsinin südləyən cinsinə aid bitki növü.
== Sinonimləri ==
Euphorbia dominii Rohlena
Euphorbia helioscopia subsp. dominii (Rohlena) K.Malý
Euphorbia helioscopia subsp. helioscopia helioscopia
Euphorbia helioscopia subsp. helioscopioides (Loscos & J.Pardo) Nyman
Euphorbia helioscopia f. litoralis (Hurus.) Oudejans
Euphorbia helioscopia f. major (Mutel) Oudejans
Euphorbia helioscopia var. major Mutel
Euphorbia helioscopioides Loscos & J.Pardo
Euphorbion helioscopium (L.) St.-Lag.
Galarhoeus helioscopius (L.) Haw.
Grevillea heliosperma
Grevillea heliosperma (lat. Grevillea heliosperma) — bitkilər aləminin proteyaçiçəklilər dəstəsinin proteyakimilər fəsiləsinin qrevilleya cinsinə aid bitki növü.
== Sinonimləri ==
=== Homotipik sinonimləri ===
Hakea heliosperma (R.Br.) Christenh.
Heliocauta
Heliocauta (lat. Heliocauta) — astraçiçəklilər sırasının mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.
== Növləri ==
Heliocauta atlantica (Litard. & Maire) Humphries
Sinonim
Anacyclus atlanticus Litard. & Maire
Heliocauta atlantica var. dasyphylla Humphries
Anacyclus atlanticus var. vestitus Humbert
Anacyclus atlanticus subsp. vestitus (Humbert) Emb.
Heliocauta atlantica
Heliocauta (lat. Heliocauta) — astraçiçəklilər sırasının mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.
== Növləri ==
Heliocauta atlantica (Litard. & Maire) Humphries
Sinonim
Anacyclus atlanticus Litard. & Maire
Heliocauta atlantica var. dasyphylla Humphries
Anacyclus atlanticus var. vestitus Humbert
Anacyclus atlanticus subsp. vestitus (Humbert) Emb.
Heliocauta atlantica var. dasyphylla
Heliocauta (lat. Heliocauta) — astraçiçəklilər sırasının mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.
== Növləri ==
Heliocauta atlantica (Litard. & Maire) Humphries
Sinonim
Anacyclus atlanticus Litard. & Maire
Heliocauta atlantica var. dasyphylla Humphries
Anacyclus atlanticus var. vestitus Humbert
Anacyclus atlanticus subsp. vestitus (Humbert) Emb.
Heliodorun məbəddən çıxarılması
Heliodorun məbəddən çıxarılması — İntibah dövrü İtaliya rəssamı Rafael Santinin yağlı boya ilə işlədiyi rəsm əsəri.
"Heliodorun məbəddən çıxarılması" əsəri hal-hazırda Vatikanda saxlanılır.
== Əsərin tarixi ==
Rafel əsəri 1511-1512-ci illərdə çəkmişdir.Əsər Rafael Santinin yaradıcılığının Roma dövrünə aid edilir.
Heliofitlər
İşıqsevən bitkilər və ya heliofitlər — açıq və günəşli yerlərdə bitən bitkilər.
İşıqsevən bitkilərin normal böyüməsi üçün intensiv Günəş radiasiyası, yaxud süni radiasiya tələb olunur. İşıqsevən bitkilər əsasən bitki örtüyü az olan işıqlı çöl və səhralarda bitir. Meşə zonasında bu bitkilərə az təsadüf edilir. İşıqsevən bitkilərə bağayarpağı, suzanbağı, günəbaxan, pambıq, qarğıdalı, kalış, qara şam, akasiya və s. aiddir. İşıqsevən bitkilər bir sıra anatomik, morfoloji və fizioloji xüsusiyyətlərə malikdir: nisbətən qalın yarpağının sütunlu və süngər parenximinin hüceyrələrində 50—300 xırda xloroplast olur. Fotosintezin və tənəffüs intensivliyinin yüksək olması işıqsevən bitkilərin xarakterik fizioloji xüsusiyyətlərindəndir.
Heliomeris
Heliomeris (lat. Heliomeris) — astraçiçəklilər sırasının mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.
== Növləri ==
Heliomeris hispidus (A.Gray) Cockerell
Heliomeris longifolia (B.L.Rob. & Greenm.) Cockerell
Heliomeris multiflora Nutt.
Heliopol
Heliopol (q.misir 𓉺𓏌𓊖; qibt. ⲱⲛ; ivr. Ἡλιούπολις) — qədim Misirin böyük şəhərlərindən biri. Aşağı Misirin 13-cü və ya Heliopolit nomunun paytaxtı və böyük dini mərkəz idi. Hazırda Qahirənin şimal-şərqində yerləşən Əyn-Şəmsdə yerləşir.
Heliopol tarix öncəsi dövrdən bəri qədim Misirin ən qədim şəhərlərindən biri idi. Qədim və Orta Krallıqlar dövründə çox genişləndi, lakin bu günə qədər onun yalnız dağıntıları gəlib çıxıb, məbədləri və digər binaları orta əsr Qahirəsinin tikintisi üçün təmizləndi. Qədim şəhər haqqında mövcud məlumatın əksəriyyəti qorunub saxlanmış qeydlərdən gəlir.
Heliopolun günümüzədək çatmış əsas qalığı XII sülalədən olan I Senusret tərəfindən ucaldılmış Ra-Atum Məbədinin obeliskidir. Hələ də orijinal mövqeyində, indi Qahirənin Əl-Matariya şəhərində Əl-Masalla daxilində dayanır.
Heliopsis
Heliopsis (lat. Heliopsis) — astraçiçəklilər sırasının mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.
Bitkinin adı yunancadan tərcümədə "günəşəoxşar" deməkdir. Bu çoxillik ot bitkisinin təxminən 12 növüməlumdur. Onların vətəni Şimali, Mərkəzi və Cənubi Amerikadır. Gülçülükdə 2 növündən istifadə edilir. Günəbaxan heliopsis (H.helianthoides) əvvəlki növdən çox çiçəkləməsi ilə fərqlənir. Heliopsis qələmlə çoxalır. Bunun üçün may ayında kəsilmiş baş zoğlar yararlıdır. Heliopsisin kolu payızda məhv olan ana bitkidən və torpaqda qışlayan cavan bitkilərdən ibarətdir.
Helioqabal
Helioqabal (lat. Marcus Aurelius Antoninus Augustus; 203, Emesa, Roma İmperiyası – 11 mart 222, Roma) — Roma imperatoru (218–222).
== Erkən həyatı və hakimiyyətə gəlişi ==
Helioqabal, 203-cü ildə Emesa şəhərində (indiki Humus, Suriya) anadan olmuşdur. Əsl adı Varius Avitus Bassianus idi. Anası Yuliya Soemiya, Roma imperatoru Karakallanın bacısı qızı idi. Helioqabal, Emesa şəhərindəki El-Gebal məbədində günəş tanrısı El-Gabalın baş kahini idi.
217-ci ildə Roma imperatoru Karakalla öldürüldükdən sonra, pretorian prefekt Makrinus hakimiyyəti ələ keçirdi. Lakin, Makrinusun hakimiyyəti qısa müddətli oldu. 218-ci ildə, Yuliya Soemiya və onun tərəfdarları, Helioqabalı Roma imperatoru elan etdilər. Makrinus, Antakya yaxınlığındakı döyüşdə məğlub oldu və öldürüldü.
Heliornithidae
Pəncəayaqlar (lat. Heliornithidae) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin durnakimilər dəstəsinə aid heyvan fəsiləsi.
Helios
Helios, Elios (yun. Ἥλιος, Ἠέλιος) yunan mifologiyasında günəş tanrısı. Titanlardan Hiperion ilə Teyanın oğludur, Eos və Selenanın qardaşı. Helios təsvirlərdə göylərdən okean sahillərinə enən dörd qanadlı at qoşulmuş cəng arabasında, başına işıq saçan çələng qoymuş, uzun gözqamaşdırıcı libasda, yaraşıqlı kişi obrazında göstərilir. Əfsanəyə görə, o hər şeydən xəbərdar olarmış və pis və yaxşı hadisələrin şahidinə çevilərmiş. Məhz Persefonanın qaçırdanı anası Demetraya o nişan vermişdir.
Heliosentrik sistem
Heliosentrik sistem — Yer və başqa planetlərin öz oxu ətrafında fırlanması və həmçinin Günəş ətrafında orbit üzrə hərəkət etməsi təlimidir. Təbiət elmlərinin inkişafında geniş rol oynamışdır. O dünyanın geosentrik sistemi təlimini ləğv etmişdir. Banisi polyak alimi Nikolay Kopernikdir. O, "Göy sferalarının fırlanması" (1543) əsərində Yerin hərəkətini riyazi əsaslandırmış, Yer və digər beş planetin (XVI əsrdə 6 planet məlum idi) Günəş ətrafında eyni zamanda dolandığını sübut etmişdir. Kopernik planetlərin yerləşmə ardıcıllığını təyin etmiş, Günəşdən nisbi məsafələri təxmini hesablamışdır. Təlimi Cordano Bruno və Qalileo Qaliley inkişaf etdirmişlər.
Heliosentrizm
Heliosentrik sistem — Yer və başqa planetlərin öz oxu ətrafında fırlanması və həmçinin Günəş ətrafında orbit üzrə hərəkət etməsi təlimidir. Təbiət elmlərinin inkişafında geniş rol oynamışdır. O dünyanın geosentrik sistemi təlimini ləğv etmişdir. Banisi polyak alimi Nikolay Kopernikdir. O, "Göy sferalarının fırlanması" (1543) əsərində Yerin hərəkətini riyazi əsaslandırmış, Yer və digər beş planetin (XVI əsrdə 6 planet məlum idi) Günəş ətrafında eyni zamanda dolandığını sübut etmişdir. Kopernik planetlərin yerləşmə ardıcıllığını təyin etmiş, Günəşdən nisbi məsafələri təxmini hesablamışdır. Təlimi Cordano Bruno və Qalileo Qaliley inkişaf etdirmişlər.