сущ. гнев (чувство сильного негодования, возмущения; состояние раздражения, озлобления), зло, злость, злоба. Hirsindən əsmək дрожать от злости, hirs onu boğurdu злость душила его, hirsindən demək сказать со зла, hirsindən ağlamaq плакать от гнева
◊ hirsi bağırsağını kəsmək сильно гневаться; испытывать сильное негодование; не помнить себя от гнева; hirsi başına (təpəsinə, beyninə) vurmaq взбеситься (прийти в ярость); hirs boğmaq задыхаться от гнева; hirsi tutmaq гневаться, разгневаться; злиться, разозлиться; сердиться, рассердиться; hirsindən dodaqlarını gəmirmək (çeynəmək), hirsindən zəncir (cilov) gəmirmək метать громы и молнии (говорить гневно, раздраженно, угрожать, обвинять в чём-л. и т.п. ); hirsini tökmək kimin üstünə давать, дать выход своему гневу, изливать, излить гнев, сорвать свой гнев на ком; hirsi yatmaq (soyumaq) сменить гнев на милость; hirsini basmaq (boğmaq), hirsini soyutmaq подавлять, подавить гнев; hirsini saxlamaq сдерживать, сдержать себя; hirsini saxlaya bilməmək не уметь сдерживать себя, не уметь держать себя на вожжах; hirsini gizlətmək затаивать, затаить злобу
Hirs
Hirs — bu və ya digər obyektin hərəkətləri nəticəsində insanda yaranan bəzi fenomen, qəzəb və ya qəzəbdən narazılıqda ifadə olunan mənfi duyğu və reaksiya, gərgin emosional cavab. Hirs qəbul edilən provokasiyaya, təhqirə və ya hədəyə güclü, narahat və qeyri-adekvat cavabı əhatə edir. Hirsli insan tez-tez ürək döyüntüsünün artması, qan təzyiqinin yüksəlməsi və adrenalin və norepinefrin səviyyələrinin artması kimi fiziki təsirlərlə üzləşir. Hirsin bir çox fiziki və zehni təsirləri ola bilər. Hirsin zahiri ifadəsi üz ifadələrində, bədən ifadələrində, fizioloji reaksiyalarda, bəzən isə ictimai aqressiv hərəkətlərdə müşahidə oluna bilər. Üz ifadələri qaşların içəriyə əyilməsindən tam qaşqabağa qədər dəyişə bilər. Müasir psixoloqlar hirsi, demək olar ki, bütün insanların zaman-zaman yaşadığı normal, təbii və yetkin bir duyğu və yaşamaq üçün funksional əhəmiyyəti olan bir şey kimi qiymətləndirirlər. Bununla belə, idarə olunmayan qəzəb şəxsi və ya sosial rifaha və başqalarına mənfi təsir göstərə bilər. Müasir cəmiyyətdə qəzəb tez-tez avtomobil idarə edərkən yaranır (“yol qəzəbi”).
Epilobium hirsutum
Tükcüklü yağıotu (lat. Epilobium hirsutum) — bitkilər aləminin mərsinçiçəklilər dəstəsinin yağıotukimilər fəsiləsinin yağıotu cinsinə aid bitki növü.
== Botaniki xarakteristikası ==
Hündürlüyü 50-150 sm, gövdəsi düz, çox budaqlanmış, aşağı hissədə az tilli, yuxarı hissədə dəyirmidir, uzun bizvari tüklərlə örtülü olan çoxillik ot bitkisidir. Payızda uzun, qalın, pulcuğabənzər yarpaqları olan lətli budaqlar əmələ gətirən qalın kökümsovu vardır. Yarpaqları (təpə yarpaqlarından başqa) qarşı-qarşıya düzülmüşdür, oturaqdır, uzunsov və ya uzunsov neştərvaridir, gövdənin həcmini artırandır, sivri dişlidir, dişcikləri qabağa əyilmişdir, hər iki tərəfdən uzun nazik tüklərlə örtülmüş və uzunluğu 3-12 sm, eni isə 1-3 smdir. Çiçəkləri təkdir, yuxarı yarpaqların qoltuğunda yerləşmişdir. Tac enli qıfşəkillidir, alqırmızı rəngdədir, iridir; ləçəkləri dəyirmi əksinə yumurtaşəkilli olub, iki bölümlüdür, uzunluğu 10-18 mm-dir, eni də eyni ölçüdədir. Qutucuq qismən tüklüdür, uzunluğu 4-8 (10) sm, eni 2 mm-ə qədərdir. Toxumları qonur rəngli olub, üzərində sıx məməciklər yerləşmiş, təpə hissədə dəyirmi, aşağıya doğru isə daralmış formadadır, uzunluğu 2,5 mm, eni 0,5 mm-dir. İyun-sentyabr aylarında çiçəkləyir, iyul-oktyabr aylarında meyvə verir.
Erodium hirsutum
Sikuta durnaotu (lat. Erodium cicutarium) — bitkilər aləminin ətirşahçiçəklilər dəstəsinin ətirşahkimilər fəsiləsinin durnaotu cinsinə aid bitki növü.
== Arealı ==
Aralıq dənizi sahili olan ölkələr və Şimali Amerikada yayılıb. Azərbaycanda Qobustan, Xaçmaz rayonu, Ceyrançöl və Naxçıvan Muxtar Respublikasının bəzi dağətəyi rayonlarında yayılıb.
Ficus hirsuta
Ficus hirsuta (lat. Ficus hirsuta) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin tutkimilər fəsiləsinin əncir cinsinə aid bitki növü.
Fissipes hirsuta
Gövdəsiz zöhəçiçəyi (lat. Cypripedium acaule) — bitkilər aləminin qulançarçiçəklilər dəstəsinin səhləbkimilər fəsiləsinin zöhrəçiçəyi cinsinə aid bitki növü.
== Sinonimləri ==
Fissipes acaulis (Aiton) Small, 1903
Cypripedium hirsutum Mill., 1768
Cypripedium humile Salisb., 1793
Cypripedium acaule f. albiflora E.L.Rand & Redfield, 1894
Calceolus hirsutus (Mill.) Nieuwl., 1913
Fissipes hirsuta (Mill.) Farw., 1917
Fissipes acaulis f. lancifolia House, 1920
Cypripedium acaule f. lancifolia House, 1924
Fissipes hirsuta f. albiflora (E.L.Rand & Redfield) Farw., 1938
Cypripedium acaule f.
Fissipes hirsuta f. albiflora
Gövdəsiz zöhəçiçəyi (lat. Cypripedium acaule) — bitkilər aləminin qulançarçiçəklilər dəstəsinin səhləbkimilər fəsiləsinin zöhrəçiçəyi cinsinə aid bitki növü.
== Sinonimləri ==
Fissipes acaulis (Aiton) Small, 1903
Cypripedium hirsutum Mill., 1768
Cypripedium humile Salisb., 1793
Cypripedium acaule f. albiflora E.L.Rand & Redfield, 1894
Calceolus hirsutus (Mill.) Nieuwl., 1913
Fissipes hirsuta (Mill.) Farw., 1917
Fissipes acaulis f. lancifolia House, 1920
Cypripedium acaule f. lancifolia House, 1924
Fissipes hirsuta f. albiflora (E.L.Rand & Redfield) Farw., 1938
Cypripedium acaule f.
Galinsoga hirsuta
Xırdaçiçək qalinsoqa (lat. Galinsoga parviflora) — bitkilər aləminin astraçiçəklilər dəstəsinin mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin qalinsoqa cinsinə aid bitki növü.
== Sinonimləri ==
Adventina parviflora (Cav.) Raf.
Baziasa microglossa Steud.
Galinsoga hirsuta Baker
Galinsoga laciniata Retz.
Galinsoga laciniata Retx.
Galinsoga parviflora var. adenophora Thell.
Galinsoga parviflora f. parceglandulosa Thell.
Galium boreale var. hirsutum
Şimal qatıqotu (lat. Galium boreale) — bitkilər aləminin acıçiçəklilər dəstəsinin boyaqotukimilər fəsiləsinin qatıqotu cinsinə aid bitki növü.
Geropogon hirsutum
Geropogon (lat. Geropogon) — astraçiçəklilər sırasının mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.
== Növləri ==
Geropogon hybridus (L.) Sch.Bip.
Sinonim
Tragopogon hybridus L.
Tragopogon glaber (L.) Hill
Tragopogon glaber (L.) DC.
Geropogon australe Spreng.
Geropogon glabrum L.
Geropogon hirsutum L.
Geropogon hirsutus L.
Geropogon australis Spreng.
Geropogon hirsutus
Geropogon (lat. Geropogon) — astraçiçəklilər sırasının mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.
== Növləri ==
Geropogon hybridus (L.) Sch.Bip.
Sinonim
Tragopogon hybridus L.
Tragopogon glaber (L.) Hill
Tragopogon glaber (L.) DC.
Geropogon australe Spreng.
Geropogon glabrum L.
Geropogon hirsutum L.
Geropogon hirsutus L.
Geropogon australis Spreng.
Ghinia hirsuta
Kələkötür ürəkotu (lat. Cardamine hirsuta) — bitkilər aləminin kələmçiçəklilər dəstəsinin kələmkimilər fəsiləsinin ürəkotu cinsinə aid bitki növü.
== Sinonimləri ==
Arabis heterophylla G.Forst. ex DC.
Cardamine africana subsp. borbonica (Bojer) O.E. Schulz
Cardamine angulata Regel [Illegitimate]
Cardamine borbonica Bojer
Cardamine fagetina Schur
Cardamine hirsuta var. apetala Soó
Cardamine hirsuta f. apetala Soó
Cardamine hirsuta var. exigua O.E.Schulz
Cardamine hirsuta var. formosana Hayata
Cardamine hirsuta f. glabra Schweinf.
Glaucis hirsutus abrawayae
Glaucis hirsuta (lat. Glaucis hirsuta) — glaucis cinsinə aid heyvan növü.
Glechoma hederacea var. hirsuta
Sarmaşıqvari yersarmaşığı (lat. Glechoma hederacea) — bitkilər aləminin dalamazçiçəklilər dəstəsinin dalamazkimilər fəsiləsinin yersarmaşığı cinsinə aid bitki növü.
== Botaniki xarakteristikası ==
Hündürlüyü 15-60 sm, gövdəsi zəif, çılpaq və ya səpələnmiş-tükcüklü, torpaq üzərində sərilmiş və yaxud biraz qalxan, budaqlanmış və torpağa kök salan cavan budaqları olan çoxillik ot bitkisidir. Yarpaqları kifayət qədər uzun saplaqda yerləşmiş, dəyirmi-böyrəkşəkilli, kənarları iri dairəvi-dişli, yuxarı yarpaqları isə böyrəkvari-ürəkşəkillidirlər. Çiçəkləri adi yarpaqların qoltuğunda 2-4 ədəd olmaqla yerləşmişlər, çiçək altlığı sapşəkilli və qısa saplaqlıdır. Tac mavitəhərbənövşəyi rəngli olub, uzunluğu 10-20 mm və kasacıqdan uzundur. Fındıqcalar 1,5-2 mm uzunluğundadır, qonurtəhərdir. Aprel-may aylarında çiçəkləyir, may-iyun ayalrında meyvə verir.
== Azərbaycanda yayılması ==
BQ (Quba), Kür düz. - orta dağ qurşağına qədər.
Glycyrrhiza hirsuta
Şirinbiyan (lat. Glycyrrhiza glabra) — bitkilər aləminin paxlaçiçəklilər dəstəsinin paxlakimilər fəsiləsinin biyan cinsinə aid bitki növü.
Biyan latın dilində qlisseraza deməkdir. Lüğəti mənası şirin kök deməkdir. Biyan cinsinin dünya florasının tərkibində 18 növü yayılmışdır. Azərbaycanda 8 növünə təsadüf olunur. Bunlardan ən geniş yayılanı şirinbiyandır – Glyeyrrhiza glabra. Bu, çoxillik yarımkol bitki olub, iri yeraltı kök sisteminə malikdir. Ana kökdən yanlara çoxlu xırda yan köklər ayrılır. Biyanı qiymətli edən də məhz bu kök və kökümsovlardakı müxtəlif mənşəli maddələrdir.
Gossypium hirsutum
Adi pambıq kolu (lat. Gossypium hirsutum) - pambıq kolu cinsinə aid bitki növü.
== İstinadlar ==
== Xarici keçidlər ==
Cotton Botany at Cotton Inc.
Lagorchestes hirsutus
Lagorchestes hirsutus (lat. Lagorchestes hirsutus) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin məməlilər sinfinin i̇kikəsicidişlilər dəstəsinin kenqurular fəsiləsinin vallabi-dovşan cinsinə aid heyvan növü.
Lamium hirsutum
Lamium maculatum (lat. Lamium maculatum) — bitkilər aləminin dalamazçiçəklilər dəstəsinin dalamazkimilər fəsiləsinin dalamaz cinsinə aid bitki növü.
== Sinonimləri ==
=== Homotipik sinonimləri ===
Lamium album var.
Lamium maculatum var. hirsutum
Lamium maculatum (lat. Lamium maculatum) — bitkilər aləminin dalamazçiçəklilər dəstəsinin dalamazkimilər fəsiləsinin dalamaz cinsinə aid bitki növü.
== Sinonimləri ==
=== Homotipik sinonimləri ===
Lamium album var.
Lathyrus hirsutus
Lathyrus hirsutus (lat. Lathyrus hirsutus) — bitkilər aləminin paxlaçiçəklilər dəstəsinin paxlakimilər fəsiləsinin güllücə cinsinə aid bitki növü.
Litsea hirsutissima
Litsea hirsutissima (lat. Litsea hirsutissima) — bitkilər aləminin dəfnəçiçəklilər dəstəsinin dəfnəkimilər fəsiləsinin litsea cinsinə aid bitki növü.
== Sinonimləri ==
=== Heterotipik sinonimləri ===
Litsea amara var. fuscotomentosa (Meisn.) Hook.f.
Litsea hirsutior Kosterm.
Litsea hirsutissima var. geniculata Gamble
Litsea umbellata var. fuscotomentosa (Meisn.) I.M.Turner
Tetranthera amara var. fuscotomentosa Meisn.
