qəbirüstü

Ölüləri anmaq, onların ruhlarını yad etmək məqsədilə keçirilən mərasim formasıdır. Əsasən axır çərşənbədən əvvəlki cümə axşamı keçirilir və xalq arasında "qəbirüstü gün", "ata-baba günü" adı ilə tanınır. Böyük bir izdihamın "elə bil ata-baba günüdür" deyərək tanıdılması da həmin günün kütləviliyinə işarədir. Həmin gün uzaqda olan şəxslər ata ocağına yığışır, digər ailə üzvləri ilə birlikdə valideynlərinin, yaxınlarının qəbirlərini ziyarət edirlər. Həmin günü qeyd etmək üçün qabaqcadan müəyyən hazırlıqlar görülür. Qəbirin üstü təmizlənir, uçan yerləri təmir olunur. Bəzi yerlərdə kənd ağsaqqalları qabaqcadan beş-altı nəfərə tapşırıb qəbiristanlığı təmizlədir, otu biçdirirlər. Həmin günü qeyd etmək üçün qabaqcadan müəyyən hazırlıqlar görülür. Qəbirin üstü təmizlənir, uçan yerləri təmir olunur. Bəzi yerlərdə kənd ağsaqqalları qabaqcadan beş-altı nəfərə tapşırıb qəbiristanlığı təmizlədir, otu biçdirirlər.

Ağudi qəbirüstü abidəsi — Sisyan rayonunun (keçmiş Zəngəzur qəzasının Qarakilsə nahiyəsi) Ağudi kəndində, Sisyan şəhərindən 5 km məsafədə, Ağudi-Sisyan yolunun kənarında yerləşən abidə. == Haqqında == Sisian şəhərindən 5 km məsafədə, Ağudi-Sisian yolunun kənarında yerləşir. Ağudi qəbirüstü abidəsi VII əsrdə tikilmişdir. 1400 ilə yaxın tarixi olan bu nəhəng qəbirüstü abidə indiyədək qalmaqdadır. == Memarlıq xüsusiyyətləri == Ağudi abidəsi üç pilləli, daha doğrusu, üç mərtəbəli quruluşa malikdir. Abidənin birinci mərtəbəsi geniş meydançanı xatırladır. Bu meydançanın altında iki giriş qapısı olan tağvari kiçik mağara diqqəti cəlb edir. İkinci mərtəbə yanlarda dördbucaq şəkilli iki sütundan və ortada səkkizbucaqlı bir sütundan ibarətdir. Hər iki kənar sütun tağvari hörgü vasitəsilə orta sütunla birləşmişdir. Abidənin üçüncü mərtəbəsi gözəl memarlıq quruluşuna malik üç sütundan ibarətdir.

Üzeyir Hacıbəyovun qəbirüstü abidəsi — SSRİ Rəssamlıq Akademiyasının həqiqi üzvü Ömər Eldarovun yaratdığı kamil, plastik sənət əsəridir.

Aşıq Ələsgərin qəbirüstü abidəsi — Ermənilər tərəfindən Basarkeçər rayonunda dağıdılmış qəbirüstü abidə. == Haqqında == Ermənistan silahlı dəstələri tərəfindən 1918-ci ildə Göyçə mahalı işğal olunmuş və Sovet hakimiyyəti Ermənistanda qurulan ərəfədə Aşıq Ələsgər məcburu qaçqın düşərək Kəlbəcər rayonunda yaşamışdır. Aşıq Ələsgər 1926-cı ildə doğulduğu kənddə vəfat etmişdir. Aşıq Ələsgərin 1972-ci ildə 150 illik yubileyi qeyd edilmiş və məzarı üzərində qəbirüstü abidə ucaldılmışdır. Ermənilər 1935-ci ildə Ağkilsə kəndinin adını dəyişdirərək Azat qoymuşlar. 1935-ci ildə Aşığın doğulduğu kənd olan Ağkilsə kəndinin adı dəyişdirilərək Azat adlandırılmışdır. 1988–89-cu illərdə kəndin əhalisi Ermənistandan deportasiya edilmiş və bundan sonra ermənilər Aşıq Ələsgərin qəbirüstü abidəsini dağıtmışlar. == İstinadlar == == Həmçinin bax == Aşıq Ələsgər Basarkeçər Ağkilsə Aşıq Ələsgər küçəsi (Bakı) "Aşıq Ələsgər – 200" yubiley medalı Aşıq Ələsgər (film, 1972) == Xarici keçidlər == "Aşıq Ələsgərin 200". /www.yeniazerbaycan.com. İstifadə tarixi: 5 noy 2023.

Mir Möhsün Nəvvabın qəbirüstü abidəsi - Şuşa şəhəri general Quliyev küçəsində yerləşən, Şuşa Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğuna aid ölkə əhəmiyyətli monumental abidə. 1960-cı ildə UNESCO-nun xətti ilə Mir Möhsüm Nəvvabın qəbri üzərində qırmızı mərmərdən abidə-barelyef qoyulub. Abidə Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi tərəfindən ölkə əhəmiyyətli tarix-mədəniyyət abidəsi kimi qeydiyyata alınmışdır. 1992-ci ildə Şuşa ermənilər tərəfindən işğal edildikdən sonra abidə dağıdılıb. Şuşa şəhərində yaşayıb-yaratmış şair, rəssam, astronom, ədəbiyyatşünas, nəqqaş, tarixçi, xəttat və musiqişünas azərbaycanlı alim Mir Möhsün Nəvvab 1919-cu ildə vəfat etmişdir. Qəbrinin üzərində onun oğlu Mir İbrahim Ağamirzadə tərəfindən bunlar yazılmışdır: 1957-ci ildə Tokay Məmmədov Nəvvabın qəbirüstü abidəsini hazırlayıb. Abidənin memarı Rasim Əbdürrəhmanovdur. 1960-cı ildə UNESCO tərəfindən qəbirdə təmir işləri aparılıb. Ermənistan Silahlı Qüvvələri 1992-ci ilin 9 may tarixində Şuşanı işğal etdiyi zaman abidə ermənilər tərəfindən dağıdılıb. 7 noyabr 2020-ci ildə Şuşa Azərbaycan Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğaldan azad edildikdən sonra abidənin qalıqları aşkar edilib.

Qasım bəy Zakirin qəbirüstü abidəsi — 1984-cü ildə Şuşada Mirzə Həsən qəbiristanlığında mütəfəkkir Qasım bəy Zakirin qəbirüstündə ucaldılmış abidə. Abidə Şuşa şəhəri işğal edilən zaman erməni vandalizminin qurbanı olmuşdur. Görkəmli şair Qasım bəy Zakirin anadan olmasının 200 illiyi ilə əlaqədar olaraq Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin xüsusi qərarına əsasən 1984-cü ildə Şuşada Mirzə Həsən qəbiristanlığında onun qəbirüstündə abidə ucaldılmışdır. Əvvəllər şairin qəbirinin üzərində türbə olmuş sonra isə qəbirüstü abidəsi qoyulmuşdur. Qasım bəy Zakirin qəbirüstü abidəsinin müəllifi Əməkdar rəssam, heykəltaraş, Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının üzvü Namiq Dadaşov olmuşdur. Qasım bəy Zakirin qəbirüstü abidəsi kiçik bir təpə üstündə - Cavanşir nəslinə mənsub olan sahədədir. Qasım bəy Zakirin qəbrinin ətrafında dəfn olunmuş XIX əsrdə yaşamış tanınmış şəxslərinin də məzarları bərpa edilmiş, kiçik təpəcikdə gül-çiçək və ağaclar əkilmiş, çəmənzar salınmışdı. Qəbirüstü abidə Şuşa şəhəri Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən işğal edildikdən sonra dağıdılmışdır. Abidə Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi tərəfindən ölkə əhəmiyyətli tarix-mədəniyyət abidəsi kimi qeydiyyata alınmışdır.