I
сущ. бот. соя (травянистое растение сем. бобовых, зёрна которого используются для получения масла, молока, муки и т.п. и для технических целей)
II
прил. соевый:
1. относящийся к сое. Soya əkinləri соевые посевы
2. полученный, приготовленный из сои. Soya yağı соевое масло, soya unu соевая мука
Soya
Soya (lat. Glycine max L.) — paxlakimilər fəsiləsinin botaniki cinsi.
Soya istilik və rütubət sevən bitkidir. Çiçəkləmə və yetişmə dövründə daha yüksək yəni 18–25 °C temperatur tələb edir. Toxumlar 6–8 °C temperaturda cücərir. Soyanın cücərtisi –2–5 °C ətrafında olan yaz şaxtalarını yaxşı keçirir. Bu bitki çiçəkləmə və dənədolma fazasında ən çox su tələb edir. Transpirasiya əmsalı 600-ə yaxındır. Çiçəkləmə fazası 15–40 gün, gecyetişən sortlarda isə 80 günə qədər davam edə bilir. Soya qısa gün bitkisidir.
Soya burnu
Soya burnu (yap. 宗谷岬) — Hokkaydo adasının ucqar şimal nöqtəsidir. İnzibati cəhətdən Soya dairəsinin Vakkanay şəhəri ərazisinə daxildir. Yaponiyanın Kuril adalarına olan iddiası istisna olaraq ölkənin ucqar şimal nöqtəsini təşkil edir. Reallıqda isə Yaponiyanın ucqar şimal nöqtəsi Hokkoydadan 1 km şimal-qərbdə yerləşən Bentencima adasında yerləşir. Aydın havada Laperuz boğazının digər sahilində Saxalin adasında yerləşən Krilon burnu görünür. Burnun cənubunda Porosiri dağı yerləşir.
Burunda çoxlu sayda memarual mövcuddur. Burada hətta burnun qutaracağında belə abidə vardır. Ən məşhur abidələrdən biri Dua gülləsidir.
Soya cərəyanı
Soya cərəyanı (yap. 宗谷海流) — Yapon dənizinin ən şimal hissəsindən keçən isti dəniz cərəyanı. Son qolosen dövründə Soya cərəyanının sürəti zəyifləmiş Oxot dənizinin cənub hissəsinə təsiri olduqca azalmışdır. Bu baxımda Kiçik Kuril adaları daha çox seçilir. Burada Sakit okeanın ərazisindən keçən soyuq Oyaşio cərəyanı Soya cərəyanının zəyifləməsinə təsir göstərir. Soyanın ən güşlü sıəsiri isə hələ də Saxalin adasının cənub-qərb və cənub hissələrinə, Moneron adasına, Kunaşir və İturup adalarının Oxot dənizi hissələrinə təsir göstərir.
Soya cərəyanı öz növbəsində Tsuşima cərəyanınin şimal qolunu təşkil edərək onun güçünün 30 % özü ilə aparır. Burada Primorsk cərəyanının təsiri ilə şimala istiqamətlənir. Laperuz boğazı ilə Soya burnunun yaxınlığından Oxot dənizinə keçir. Burada isə iki qola bölünür.
Gözəl (soyad)
Gözəl — Soyad.
Abdulbari Gözəl — iş adamı, Azersun Holdinqin prezidenti.
Həsən Cəlal Gözəl (1945–2018) — türk siyasətçisi və bürokrat.
Tahir Gözəl (1972) — "Qarabağ" futbol klubunun Prezidenti.
Hacılı (soyad)
Hacılı — Azərbaycanda çox işlədilən soyad və təxəllüs.
Bu soyadı olan tanınmış insanlar
Arif Hacılı — Müsavat Partiyası Mərkəzi İcra Aparatının rəhbəri.
Vəkil Hacılı — tənqidçi, ədəbiyyatşünas, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü (1970).
Ramin Hacılı — azərbaycanlı siyasi-ictimai xadim.
Bu təxəllüsü olan tanınmış insanlar
Asif Hacılı — Bakı Slavyan Universitetinin rektoru.
Həsənli (soyad)
Həsənli — Azərbaycanda çox işlədilən soyad, təxəllüs.
Bu soyadı olan tanınmış insanlar
Alı Həsənli (1995–2020) — Vətən müharibəsi şəhidi.
Amid Həsənli (1996–2020) — Vətən müharibəsi şəhidi.
Cəmil Həsənli (d. 1952) — azərbaycanlı tarixçi; alim; ictimai-siyasi xadim.
Elxan Həsənli (d. 1974) — Azərbaycan əsilli İsveçrə tarixçisi.
Elçin Həsənli
Elçin Həsənli (çavuş) (1998–2020) — Vətən müharibəsi şəhidi.
Elçin Həsənli (əsgər) (1993–2020) — Vətən müharibəsi şəhidi.
İntiqam Həsənli (d.
Kərimbəyli (soyad)
Kərimbəyli — Azərbaycanda daha çox işlədilən təxəllüs və soyad.
Bu soyadı və təxəllüsü olan tanınmış insanlar
Bəhram bəy Kərimbəyli — sərhəd komandiri, milis rəisi.
Şirinxanım Kərimbəyli — şair-dramaturq, publisist.
Lomonosov (soyad)
Lomonosov — rus soyadı.
Mixail Lomonosov — Dünya səviyyəli birinci rus alimi-təbiətşünası, ensiklopedist, kimyaçı, fizik.
Sergey Lomonosov — Rusiya siyasətçisi.
Yuri Lomonosov — Rus dəmir yolu mühəndisi, dünyanın ilk teplovozlarından birinin ixtiraçısı, sosial-demokrat, Rusiya Sosial Demokrat Fəhlə Partiyası Mərkəzi Komitəsi yanında Döyüş Texniki Qrupunun üzvü.
Osmanlı (soyad)
Osmanlı — Türkiyənin keçmiş adı; Osman adından yaranan soyad və təxəllüs.
Natella Osmanlı — azərbaycanlı yazıçı, bloger, jurnalist
Dəyanət Osmanlı —
Erkin Osmanlı — Azərbaycan müğənnisi, bəstəkar-şairi, yazıçısı və aktyoru.
Qızlıq soyadı
Qızlıq soyadı — qadınlarda soyadın evlənmədən əvvəl ailəsindən qalmasına deyilir. Bir qadın evlənmədən əvvəl ailəsindən aldığı soyadı daşıyır. Evləndikdən sonra isə evləndiyi kişinin ailəsindən daşıdığı yeni soyadı alır. Köhnə soyada "qızlıq soyad" deyilir. Bəzi ölkələrdə isə qadınlar, istədiyi soyadı daşıyabilir.
Soyad
Soyad — bir insanın ümumi əcdaddan başlayaraq bir nəslə, yaxud daha dar mənada bir ailəyə mənsubluğunu göstərən irsi ata adı. Hazırda Azərbaycan vətəndaşlarının çoxunun soyadı "ev,ov" və "yev"
şəkilçiləri ilə bitir. Bəzi soyadlar -zadə sonluğu ilə bitir. "ev,ov" və "yev" rus mənşəli, "zadə" isə fars mənşəlidir.
Soyadların araşdırılıb və təsdiq olunması dünyada nisbətən yeni haldır. İsveçdə soyadın mütləq olması 1901-ci ildə qərarlaşdırılıb. Avropada yalnız zadəgan ailələr soyadlarını təsdiqləyirdilər. Bunu ona görə edirdilər ki, miras yalnız soyadın davamçılarına qismət olsun.
Rusiyada bu hərəkat təhkimçilik hüququnun ləğv olunmasından sonra başladı, 1861-ci ildə və XX əsrdə sona yetdi. Əvvəllər burada insanlar ad əvəzinə ləqəblərdən istifadə edirdilər, yerləşdiyi məkanın adlarını verirdilər, sahiblərinin adlarını, heyvanların, quşların, təbiət hallarının.
Soyad Qanunu (Türkiyə)
Soyad Qanunu (türk. Soyadı Kanunu) — hər bir Türk vətəndaşı üçün soyad daşımaq məcburiyyətini qoyan 2525 saylı qanundur. İsveçrədən alınaraq hazırlanan qanun 21 iyun 1934-cü ildə qəbul edilərək, 2 iyul 1934-cü ildə rəsmi qəzetdə dərc edilmişdir. Qanun 2 yanvar 1935-ci ildə qüvvəyə minib. Bu qanun qəbul edildikdən sonra soyadları, Türkiyə vətəndaşları şəxsiyyət vəsiqəsinin ayrılmaz hissəsinə çevrilib. Soyadı Qanununun qəbulu sosial sahədə gerçəkləşdirilmiş Atatürk islahatlarından biridir.
Qanunun məqsədi, bu vaxta qədər soyad əvəzinə dini, sosial və ailə adlarının yaratdığı müsbət və ya mənfi ayrı-seçkiliyi, məktəb qeydiyyatı, işə qəbul, əgər xidmət, alqı-satqı işlərindəki qarışıqlığı aradan qaldırmaq idi. Bu qanunun davamı olaraq 26 noyabr çıxarılan 2590 saylı qanunla "ağa", "hacı", "hafiz", "hoca", "usta", "bəy əfəndi", "xanım", "paşa" "həzrət" kimi ad və ləqəblərin istifadəsi qadağan edildi.
Qanuna görə deyərkən və yazarkən ad öndə soyad sonda istifadə edilməlidir. Ədəbə zidd və gülünc soyadların, qəbilələrin, yad irqlərin və millətlərin adlarını, rütbə və vəzifəni göstərən soyadları soyad kimi götürməyə icazə verilmir.
Soyadlar
Soyad — bir insanın ümumi əcdaddan başlayaraq bir nəslə, yaxud daha dar mənada bir ailəyə mənsubluğunu göstərən irsi ata adı. Hazırda Azərbaycan vətəndaşlarının çoxunun soyadı "ev,ov" və "yev"
şəkilçiləri ilə bitir. Bəzi soyadlar -zadə sonluğu ilə bitir. "ev,ov" və "yev" rus mənşəli, "zadə" isə fars mənşəlidir.
Soyadların araşdırılıb və təsdiq olunması dünyada nisbətən yeni haldır. İsveçdə soyadın mütləq olması 1901-ci ildə qərarlaşdırılıb. Avropada yalnız zadəgan ailələr soyadlarını təsdiqləyirdilər. Bunu ona görə edirdilər ki, miras yalnız soyadın davamçılarına qismət olsun.
Rusiyada bu hərəkat təhkimçilik hüququnun ləğv olunmasından sonra başladı, 1861-ci ildə və XX əsrdə sona yetdi. Əvvəllər burada insanlar ad əvəzinə ləqəblərdən istifadə edirdilər, yerləşdiyi məkanın adlarını verirdilər, sahiblərinin adlarını, heyvanların, quşların, təbiət hallarının.
Soyadların Azərbaycan dilinə uyğunlaşdırılması
Soyadların azərbaycan dilinə uyğunlaşdırılması Azərbaycan müstəqil olduqdan sonra irəli sürülən siyasətdir. 1993-cü ildə Milli Məclisin qəbul etdiyi qərara görə "-ov" "-yev", sonluqlu soyadlarını "-lı" (sözün kökündən asılı olaraq "-li", "-lu", "-lü"), "-zadə", "-oğlu", "-qızı" sonluqlu və ya sonluqsuz ifadə formaları ilə əvəz edə bilərlər. Hal-hazırda ata adı da soyadla birlikdə rəsmi sənədlərdə verilir. Məsələn, Məmməd Bağırovun tam adı "Məmməd Səməd oğlu Bağırov" olur.
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının nəzdində yaradılmış Xüsusi Komissiya soyadlarla bağlı xüsusi konsepsiya hazırlayaraq Prezident Adminstrasiyasına təqdim edib. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının komissiyası dörd variant üzərində dayanıb. Bunlar "-lı", "-li", "-lu", "-lü", "-oğlu" və ikisi bir yerdə "-soy" və "-gil" formasını təklif edib.
Milli Məclisin Mədəniyyət komitəsinin sədri Nizami Cəfərova görə, 2010-cu ildə Azərbaycanda mövcud olan soyadlar sonluğu 80 faizə qədəri "-ov", "-yev", 10 faizə qədəri "-li", "-lu", "-lü", 10 faizə qədəri isə "-zadə" ilə qurtarır. Vətəndaşlıq Vəziyyəti Aktlarının Qeydiyyatı İdarələri (VVAQİ) keçmiş qanuna əsaslanaraq "-ov", "-yev" yazılmasını məqbul hesab edirlər. Bəzən isə çətinliklər yaratmaqla olsa belə vətəndaşa "-li", "-lu", "-lü" soyadının yazdırmasına imkan verirlər.
Soyadların erməniləşdirilməsi
Soyadların erməniləşdirilməsi — erməni mənşəli soyadının qəbul edilməsi aktı. Bu günə qədər əksər erməni soyadları türk, ivrit, fars və ya ərəb lüğətlərindən alınmışdır. Hüseyn İsmayılov, Əziz Ələkbərli və Elbrus Qaraqoyunluya görə hal-hazırda 400-dən çox türk mənşəli erməni soyadı mövcuddur. Buna baxmayaraq, şəxslərin öz təşəbbüsü ilə soyadlarını erməniləşdirməsi halları müşahidə olunmuşdur. Başqa ölkələrdə, məsələn, İsraildə soyadları ivritləşdirmək üçün dövlət proqramı mövcuddur.
Tarixçi Angela Teriyan qeyri-erməni mənşəli çoxişlək soyadların Əmir, Bəy, Həsən, Rəşid, Cavad, Xan, Sultan, Paşa, Çopur, Topal, Çolaq və s. kökdən gəldiyini bildirmişdir. Ən çox istifadə edilən türk soyadları arasında Allahverdiyan, Ağababayan, Babuxanyan, Qarakeşişyan, Əmirzadyan, Palandüzyan, İsaqulyan və s. var. Bir çox soyadın təhqiramiz və ya təhqiramiz mənaları var.
Soyadı Qanunu (Türkiyə)
Soyad Qanunu (türk. Soyadı Kanunu) — hər bir Türk vətəndaşı üçün soyad daşımaq məcburiyyətini qoyan 2525 saylı qanundur. İsveçrədən alınaraq hazırlanan qanun 21 iyun 1934-cü ildə qəbul edilərək, 2 iyul 1934-cü ildə rəsmi qəzetdə dərc edilmişdir. Qanun 2 yanvar 1935-ci ildə qüvvəyə minib. Bu qanun qəbul edildikdən sonra soyadları, Türkiyə vətəndaşları şəxsiyyət vəsiqəsinin ayrılmaz hissəsinə çevrilib. Soyadı Qanununun qəbulu sosial sahədə gerçəkləşdirilmiş Atatürk islahatlarından biridir.
Qanunun məqsədi, bu vaxta qədər soyad əvəzinə dini, sosial və ailə adlarının yaratdığı müsbət və ya mənfi ayrı-seçkiliyi, məktəb qeydiyyatı, işə qəbul, əgər xidmət, alqı-satqı işlərindəki qarışıqlığı aradan qaldırmaq idi. Bu qanunun davamı olaraq 26 noyabr çıxarılan 2590 saylı qanunla "ağa", "hacı", "hafiz", "hoca", "usta", "bəy əfəndi", "xanım", "paşa" "həzrət" kimi ad və ləqəblərin istifadəsi qadağan edildi.
Qanuna görə deyərkən və yazarkən ad öndə soyad sonda istifadə edilməlidir. Ədəbə zidd və gülünc soyadların, qəbilələrin, yad irqlərin və millətlərin adlarını, rütbə və vəzifəni göstərən soyadları soyad kimi götürməyə icazə verilmir.
Soyauxiaceae
Peridiscaceae (lat. Peridiscaceae) — bitkilər aləminin daşdələnçiçəklilər dəstəsinə aid bitki fəsiləsi.
Rəsulzadə (soyad)
Rəsulzadə — Azərbaycan soyadı.
Məhəmməd Əmin Rəsulzadə — Azərbaycanlı dövlət və ictimai xadimi, siyasətçi və publisist, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin banilərindən və Azərbaycan siyasi mühacirətinin liderlərindən biri.
Ümbülbanu Rəsulzadə — Azərbaycanın birinci xanımı
Məmməd Əli Rəsulzadə — ictimai xadim, Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin əmisi oğlu
Rəis Rəsulzadə — Azərbaycanın tanınmış rəssamı.Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının üzvü.
Sela (soyad)
Sela (isp. Cela) – ispan soyadı. Bu soyada malik məşhur şəxslər:
Pedro Pardo de Sela (1425–1483) – XV əsrdə Qalisiya qubernatoru, Xuan Nuns Pardonun oğlu
Kamilo Xose Sela (1916–2002) – ispan yazıçı və publisist, Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı.
Son (soyad)
Son — soyad.
Son Ha-Rim — Cənubi Koreyanı təmsil edən həndbolçu.
Son Ji-Hyun — Cənubi Koreyanı təmsil edən həndbolçu.
Son Mi-Na — Cənubi Koreyanı təmsil edən həndbolçu.
Jukov (soyad)
Jukov — Soyad.
Georgi Jukov — Sovet İttifaqı Marşalı.
Nikolay Jukov — SSRİ xalq rəssamı.
Soyadı
Soyad — bir insanın ümumi əcdaddan başlayaraq bir nəslə, yaxud daha dar mənada bir ailəyə mənsubluğunu göstərən irsi ata adı. Hazırda Azərbaycan vətəndaşlarının çoxunun soyadı "ev,ov" və "yev"
şəkilçiləri ilə bitir. Bəzi soyadlar -zadə sonluğu ilə bitir. "ev,ov" və "yev" rus mənşəli, "zadə" isə fars mənşəlidir.
Soyadların araşdırılıb və təsdiq olunması dünyada nisbətən yeni haldır. İsveçdə soyadın mütləq olması 1901-ci ildə qərarlaşdırılıb. Avropada yalnız zadəgan ailələr soyadlarını təsdiqləyirdilər. Bunu ona görə edirdilər ki, miras yalnız soyadın davamçılarına qismət olsun.
Rusiyada bu hərəkat təhkimçilik hüququnun ləğv olunmasından sonra başladı, 1861-ci ildə və XX əsrdə sona yetdi. Əvvəllər burada insanlar ad əvəzinə ləqəblərdən istifadə edirdilər, yerləşdiyi məkanın adlarını verirdilər, sahiblərinin adlarını, heyvanların, quşların, təbiət hallarının.