TƏCRİD
[ər.] сущ. ччара авун, тек авун; təcrid edilmək (olunmaq) ччара (авунваз) хьун, масабурувай ччараз хуьз хьун, тек (авунваз) хьун; təcrid etmək ччара авун, масабурувай ччараз хуьн, яргъа авун, тек авун.
Sosial təcrid
Sosial təcrid, sosial kənarlaşdırılma və ya sosial marginallaşdırma — cəmiyyətdə rast gəlinən maneələri və cəmiyyətdən kənarlaşdırılma vəziyyətini izah edən bir termindir. Avropada geniş yayılmış olan bu termin ilk dəfə Fransada istifadə edilmişdir. Təhsil, sosiologiya, psixologiya, siyasət və iqtisadiyyat kimi müxtəlif sahələrdə istifadə olunur.
Sosial təcrid cəmiyyət daxilindəki bəzi qrup üzvlərinə, şəxslərə və ya qruplara malik olduğu və həmin qrupla sosial vahid olması üçün şərt olan mənzil, iş, sağlamlıq, vətəndaş hüquqları, demokratik proseslərdə iştirak etmək hüququ və bərabər məhkəmə hüququ kimi müxtəlif hüquqlara, imkanlara və mənbələrə sistematik şəkildə girilməsinə qoyulan qadağa prosesidir.
Sosial təcrid nəticəsində vətəndaş hüquqlarından kənarlaşdırma və ya məhrum olmaq sosial siniflərə görə tətbiq olunma halları olur. İrqi, dərinin rəngi, təhsil səviyyəsi, yaşayış və ya geyim tərzi ilə əlaqəli ola bilər. Bu cür ayrı-seçkilik formaları əlillərə, azlıqlara, LGBT icmasına, narkotik istifadəçilərinə, yaşlılara və ya gənclərə də tətbiq edilə bilər. Bir cəmiyyətdə qəbul edilən sosial normalardan kənara çıxan hər kəs bu səbəbdən qeyri-müəyyən və ya açıq bir şəkildə həmin cəmiyyətdən kənarlaşdırıla bilər.
Sosial təcriddən təsirlənən şəxslərin və ya qrupların nəticədə iqtisadi, sosial və siyasi həyata tam inteqrasiyasının qarşısı alınır. Bunun baş verməməsi üçün müasir zamanımızda cəmiyyətlərin inklüziv şəkildə qurulması üçün tədqiqat işləri davam etməkdədir.
Sosyal təcrid
Sosial təcrid, sosial kənarlaşdırılma və ya sosial marginallaşdırma — cəmiyyətdə rast gəlinən maneələri və cəmiyyətdən kənarlaşdırılma vəziyyətini izah edən bir termindir. Avropada geniş yayılmış olan bu termin ilk dəfə Fransada istifadə edilmişdir. Təhsil, sosiologiya, psixologiya, siyasət və iqtisadiyyat kimi müxtəlif sahələrdə istifadə olunur.
Sosial təcrid cəmiyyət daxilindəki bəzi qrup üzvlərinə, şəxslərə və ya qruplara malik olduğu və həmin qrupla sosial vahid olması üçün şərt olan mənzil, iş, sağlamlıq, vətəndaş hüquqları, demokratik proseslərdə iştirak etmək hüququ və bərabər məhkəmə hüququ kimi müxtəlif hüquqlara, imkanlara və mənbələrə sistematik şəkildə girilməsinə qoyulan qadağa prosesidir.
Sosial təcrid nəticəsində vətəndaş hüquqlarından kənarlaşdırma və ya məhrum olmaq sosial siniflərə görə tətbiq olunma halları olur. İrqi, dərinin rəngi, təhsil səviyyəsi, yaşayış və ya geyim tərzi ilə əlaqəli ola bilər. Bu cür ayrı-seçkilik formaları əlillərə, azlıqlara, LGBT icmasına, narkotik istifadəçilərinə, yaşlılara və ya gənclərə də tətbiq edilə bilər. Bir cəmiyyətdə qəbul edilən sosial normalardan kənara çıxan hər kəs bu səbəbdən qeyri-müəyyən və ya açıq bir şəkildə həmin cəmiyyətdən kənarlaşdırıla bilər.
Sosial təcriddən təsirlənən şəxslərin və ya qrupların nəticədə iqtisadi, sosial və siyasi həyata tam inteqrasiyasının qarşısı alınır. Bunun baş verməməsi üçün müasir zamanımızda cəmiyyətlərin inklüziv şəkildə qurulması üçün tədqiqat işləri davam etməkdədir.
Çernobıl təcrid zonası
Çernobıl təcrid zonası (ukr. Зона відчуження Чорнобильської АЕС) - 1986-cı ilin 26 aprel tarixində baş vermiş Çernobıl faciəsindən sonra Çernobıl AES-i və Pripyat şəhərinin ərazilərində yaradılmış xüsusi bölgə.
Çinlilərin təcrid aktı
Çinlilərin təcrid aktı (1882—1943-ci illər) — 6 may 1882-ci il tarixində ABŞ Konqresinin Çinlilərin ölkənin Qərbinə kütləvi köç etməsinə cavab olaraq qəbul etdiyi xüsusi qanun. Amerika Birləşmiş Ştatları tarixindəki ilk və yeganə rəsmi qanun, müəyyən bir millətin nümayəndələrinə qarşı yönəldilmişdir (bu ölkənin qalan ayrı-seçkilik qanunları ümumiyyətlə irqlərlə əlaqəli). Qanun, artıq ABŞ-də yaşayan çinlilərin hər hansı Çin immiqrasiyasını və / və ya vətəndaşlıq almasını qadağan etdi (lakin ABŞ-də anadan olan Çinli uşaqlar ABŞ vətəndaşı sayılırdı). Əvvəlcə qanun 10 il müddətinə uzanmalı idi, lakin 1943-cü ilə qədər qüvvədə idi. 1917-ci ilə qədər oxşar məhdudiyyətlər ümumilikdə Asiyalılara da şamil edildi.
İlk çinlilər ABŞ-də 1840-cı illərdə, 1848-ci ildə Kaliforniyada qızıl hərisliyinin başladığı Meksikadan keçmiş şimal ərazilərinin ələ keçirilməsindən dərhal sonra ortaya çıxdı. Qızıl bol olduğu müddətdə, ayrı-ayrı Çin məkanlarında yaşayan Çinlilərə ehtiyat göstərildi, lakin ehtiyatları tükənəndə tolerantlıq itməyə başladı. Vəziyyəti yalnız nisbətən az sayda Çinli və ağ immiqrantlar xilas etdi.
60-cı illərdə Çin kuliları ABŞ dəmir yolu şirkətləri tərəfindən cəlb edildi. Xüsusilə, XIX əsrin ikinci yarısında Çindən və bəzi digər Asiya ölkələrindən (əsasən Yaponiya və Koreya) müqaviləli işçilərin sıx bir axını başladı.
Təcrid olunmuş piyada (şahmat)
Şahmat terminlərinin lüğəti — Şahmat ədəbiyyatında tez-tez rast gəlinən əsas şahmat anlayışları və terminləri verilir.
Axmaq matı — şahmatda ən tez mümkün olan mat növü.
Alyoxin müdafiəsi
Armaqedon
Avanpost
Batareya (şahmat)
Cənub qambiti — İlk dəfə olaraq 1867-ci ildə danimarkalı usta Fromen və isveç şahmatçısı Lindek tərəfindən praktikaya tətbiq edilmişdir.
Cinah — Şahmat taxtasının bir hissəsi sol cinah ağlar üçün vəzir, qaralar üçn isə şah cinahı adlandırılır.
Çevrilən piyada — Sonuncu xanaya çataraq şahdan başqa istənilən fiqura çevrilən piyadaya deyilir.
Çəngəl — Piyadanın və ya atın eyni vaxtda iki fiqura və ya piyadaya hücumu.
Daimi şah — "Şah"ların ardıcıl seriyasıdır ki, şah özünə sığınacaq tapa bilmir.
Dəyirman — Topun və filin iştirakı ilə açıq silsilə şahlar elan edən kombinasiyanın adı.
Dəyişmə — Bir-birinə bərabər olan fiqurların dəyişməsi gedişidir.
Düzgün olmayan başlanğıc — Bir sıra az işlənən və nəzəriyyəcə zəif işlədilmiş başlanğıcların (1.d3-Andersson debütü; 1.e3-van Kruysa debütü; 1.c3-Saraqossa başlanğıcı; 1.d3-Mizes başlanğıcı) və adsız başlanğıcların (1.b3, 1.
ABŞ-ın təcridçilik siyasəti
== Ümumi məlumat ==
Təcridçilik, Amerikanın uzun müddət Avropa ittifaqlarına və müharibələrə qoşulma mövzusundakı istəksizliyini ifadə edir. Təcridçilər, Amerikanın dünya üzərindəki dünyagörüşünün Avropa cəmiyyətlərinin baxış bucaqlarından fərqli olduğunu və Amerikanın müharibə xaricində başqa yollarla azadlıq və demokratiya səbəbini inkişaf etdirə biləcəyini müdafiə etdi.
Amerikanın təcrid siyasəti dünya səhnəsini buraxmaq demək deyildir. Təcridçilər ABŞ-nin bir dünya oyunçusu olması və xüsusilə Qərb Yarımkürəsində torpaq, ideoloji və iqtisadi maraqlarının daha da irəli aparılması fikrindən xoşlanmadılar.
== Müstəmləkə dövrü ==
Təcridçilərin perspektivi müstəmləkə günlərinə əsaslanır. Koloniyalar, dini zülm, iqtisadi parçalanma və müharibənin olduğu Avropadan qaçan bir çox insan tərəfindən dolduruldu. Onların yeni vətəni keçmiş yollardan daha yaxşı şeylər etmək üçün bir yer kimi görüldü. Avropadan gələn səfər məsafəsi və sərtliyi, Yeni Dünyanın Köhnə Yoldan uzaq olduğunu vurğuladı. İstiqlaliyyət müharibəsi əsnasında Fransa ilə ittifaq izləməsinə baxmayaraq, təcrid siyasətinin kökləri, müstəqillikdən çox əvvəl quruldu.
Tomas Peyn, kölgəli ittifaqlar üçün çox sayda arqument təqdim edən “Common Sense”(Sağlam düşüncə) adlı əsərində təcridçi düşüncələri aydınlatdı.
ABŞ-nin təcridçilik siyasəti
== Ümumi məlumat ==
Təcridçilik, Amerikanın uzun müddət Avropa ittifaqlarına və müharibələrə qoşulma mövzusundakı istəksizliyini ifadə edir. Təcridçilər, Amerikanın dünya üzərindəki dünyagörüşünün Avropa cəmiyyətlərinin baxış bucaqlarından fərqli olduğunu və Amerikanın müharibə xaricində başqa yollarla azadlıq və demokratiya səbəbini inkişaf etdirə biləcəyini müdafiə etdi.
Amerikanın təcrid siyasəti dünya səhnəsini buraxmaq demək deyildir. Təcridçilər ABŞ-nin bir dünya oyunçusu olması və xüsusilə Qərb Yarımkürəsində torpaq, ideoloji və iqtisadi maraqlarının daha da irəli aparılması fikrindən xoşlanmadılar.
== Müstəmləkə dövrü ==
Təcridçilərin perspektivi müstəmləkə günlərinə əsaslanır. Koloniyalar, dini zülm, iqtisadi parçalanma və müharibənin olduğu Avropadan qaçan bir çox insan tərəfindən dolduruldu. Onların yeni vətəni keçmiş yollardan daha yaxşı şeylər etmək üçün bir yer kimi görüldü. Avropadan gələn səfər məsafəsi və sərtliyi, Yeni Dünyanın Köhnə Yoldan uzaq olduğunu vurğuladı. İstiqlaliyyət müharibəsi əsnasında Fransa ilə ittifaq izləməsinə baxmayaraq, təcrid siyasətinin kökləri, müstəqillikdən çox əvvəl quruldu.
Tomas Peyn, kölgəli ittifaqlar üçün çox sayda arqument təqdim edən “Common Sense”(Sağlam düşüncə) adlı əsərində təcridçi düşüncələri aydınlatdı.