Ulaq: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya saytından
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktəSonrakı redaktə →
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
Sətir 11: Sətir 11:
| növ = [[Afrika eşşəyi]]
| növ = [[Afrika eşşəyi]]
| yarımnöv = '''Ulaq'''
| yarımnöv = '''Ulaq'''
| latınca adı = {{btadı|Equus asinus asinus|[[Linnaeus]], [[1758]]}}
| latınca adı = {{btadı|Equus asinus asinus|[[Linnaeus]], 1758}}
| vikinövlər = Equus asinus
| vikinövlər = Equus asinus
| vikianbar = Category:Equus asinus
| vikianbar = Category:Equus asinus
Sətir 18: Sətir 18:
'''Ulaq''', '''uzunqulaq''' və ya '''eşşək''' ({{lang-la|Equus asinus asinus}}) — [[təkdırnaqlılar]] dəstəsinin [[atlar]] fəsiləsinə aid [[afrika eşşəyi]] növünün əhliləşdirilmiş yarımnövü. Təsərrüfatda mühüm əhəmiyyət kəsb etmişdir.
'''Ulaq''', '''uzunqulaq''' və ya '''eşşək''' ({{lang-la|Equus asinus asinus}}) — [[təkdırnaqlılar]] dəstəsinin [[atlar]] fəsiləsinə aid [[afrika eşşəyi]] növünün əhliləşdirilmiş yarımnövü. Təsərrüfatda mühüm əhəmiyyət kəsb etmişdir.


Eşşəkləri hündürlükləri 1-1.4 metrə çatır. Onların iri başları və uzun yumşaq qulaqları olur. Vəhşi afrika eşşəkləri qırmızı dəniz sahillərində [[Somali]]də, [[Eritreya]]dq və Şimali [[Efiopiya|Efiopiyada]] yaşayırlar.
Eşşəkləri hündürlükləri 1–1.4 metrə çatır. Onların iri başları və uzun yumşaq qulaqları olur. Vəhşi afrika eşşəkləri qırmızı dəniz sahillərində [[Somali]]də, [[Eritreya]]dq və Şimali [[Efiopiya]]da yaşayırlar.


== Ulaq nəqliyyat vasitəsi kimi ==
== Ulaq nəqliyyat vasitəsi kimi ==
Atlar cinsindәn tәkdırnaqlı mәmәli heyvan yarımcinsi. Uzun vә hәrәkәtli qulaqlarının, ensiz dırnaqlarının vә ucunda uzun tüklәrdәn ibarәt fırçası olan nazik quyruğunun olması ilә әsl atlardan fәrqlәnir. Rәngi boz, ağ, qara, qәhvәyi olur. Vәhşi Ulaq [[Afrika|Afrikada]], Ön, Orta vә Mәrkәzi [[Asiya|Asiyada]] yayılmışdır. Sәhra vә çöllәrdә kiçik ilxılarla yaşayır. Otla qidalanır. 1 növü: [[Afrika]] vәhşi Ulağı mәlumdur. Süysününün hünd. 100–120 sm-dir; belindә vә kürәyindә qum-boz rәngli zolaqlar kәsişir. [[Somali|Somalidә]], [[Efiopiya|Efiopiyada]], [[Eritreya|Eritreyada]] yayılmışdır. Sayları azdır, qorunur. Ev ulağının әcdadıdır. Ev ulağı 2 cins qrupuna ayrılır: 1) Afrika vә Asiyanın, o cümlәdәn [[Qazaxıstan]], Orta Asiya vә Qafqazın yerli xırda Ulağı Afrika vә Orta Asiyanın iri Ulağı, o cümlәdәn Çinin Şandun Ulağı; 2) qatırların alınmasında istifadә edilәn z-d cinslәri; onlardan puatu (Fransa), Kataloniya (İspaniya) vә Amerika Ulağı qiymәtlidir. Yerli eşşәk cinslәri möhkәm konstitusiyalı, dözümlü, yemә az tәlәbkardırlar. Yük daşımaqda, qoşquda istifadә olunur. 18–20 il yaşayır. 2 yaşarlıqdan işә yararlıdır. Belindә 70–80 kq, qoşquda 2,5 t-a qәdәr yük çәkә bilir.
Atlar cinsindən təkdırnaqlı məməli heyvan yarımcinsi. Uzun və hərəkətli qulaqlarının, ensiz dırnaqlarının və ucunda uzun tüklərdən ibarət fırçası olan nazik quyruğunun olması ilə əsl atlardan fərqlənir. Rəngi boz, ağ, qara, qəhvəyi olur. Vəhşi Ulaq [[Afrika]]da, Ön, Orta və Mərkəzi [[Asiya]]da yayılmışdır. Səhra və çöllərdə kiçik ilxılarla yaşayır. Otla qidalanır. 1 növü: [[Afrika]] vəhşi Ulağı məlumdur. Süysününün hünd. 100–120 sm-dir; belində və kürəyində qum-boz rəngli zolaqlar kəsişir. [[Somali|Somalidə]], [[Efiopiya]]da, [[Eritreya]]da yayılmışdır. Sayları azdır, qorunur. Ev ulağının əcdadıdır. Ev ulağı 2 cins qrupuna ayrılır: 1) Afrika və Asiyanın, o cümlədən [[Qazaxıstan]], Orta Asiya və Qafqazın yerli xırda Ulağı Afrika və Orta Asiyanın iri Ulağı, o cümlədən Çinin Şandun Ulağı; 2) qatırların alınmasında istifadə edilən z-d cinsləri; onlardan puatu (Fransa), Kataloniya (İspaniya) və Amerika Ulağı qiymətlidir. Yerli eşşək cinsləri möhkəm konstitusiyalı, dözümlü, yemə az tələbkardırlar. Yük daşımaqda, qoşquda istifadə olunur. 18–20 il yaşayır. 2 yaşarlıqdan işə yararlıdır. Belində 70–80 kq, qoşquda 2,5 t-a qədər yük çəkə bilir.


=== Azərbaycana faydaları ===
=== Azərbaycana faydaları ===

Arxeoloji tədqiqatlara və yazılı mənbələrə əsasən, [[Azərbaycan]]ın çətin keçilən dağ yollarında uzunqulaq yeganə nəqliyyat vasitəsi olmuşdur. Yük heyvanı kimi uzunqulaq tunc dövrdən məlumdur. Dəvə karvanın müşayiət edən sarbanlar və çarvadarlar həmişə karvanın qabağında uzunqulağa minib gedərdilər. Çünki yaxşı yaddaşı olan uzuqulaq bir dəfə keçidiyi təhlükəli yoldan ikinci dəfə keçməzdi. [[XIII əsr]] coğrafiyaşünas-səyyah [[Zəkəriyyə Qəzvini]] yazırdı ki, əgər dumanlı havada çarvadar yolu itirərdisə, onda qabağa uzunqulağı buraxardı.
Arxeoloji tədqiqatlara və yazılı mənbələrə əsasən, [[Azərbaycan]]ın çətin keçilən dağ yollarında uzunqulaq yeganə nəqliyyat vasitəsi olmuşdur. Yük heyvanı kimi uzunqulaq tunc dövrdən məlumdur. Dəvə karvanın müşayiət edən sarbanlar və çarvadarlar həmişə karvanın qabağında uzunqulağa minib gedərdilər. Çünki yaxşı yaddaşı olan uzuqulaq bir dəfə keçidiyi təhlükəli yoldan ikinci dəfə keçməzdi. [[XIII əsr]] coğrafiyaşünas-səyyah [[Zəkəriyyə Qəzvini]] yazırdı ki, əgər dumanlı havada çarvadar yolu itirərdisə, onda qabağa uzunqulağı buraxardı.


Sətir 32: Sətir 31:


== Şəkilləri ==
== Şəkilləri ==

<gallery>
<gallery>
Fayl:Âne_dans_un_champ_(2007).jpg
Fayl:Âne_dans_un_champ_(2007).jpg
Sətir 57: Sətir 55:


== Həmçinin bax ==
== Həmçinin bax ==

{{Əhliləşdirilmiş heyvanlar}}
{{Əhliləşdirilmiş heyvanlar}}
{{Nəqliyyat vasitələri}}
{{Nəqliyyat vasitələri}}

{{Taksonbar}}
{{Taksonbar}}


06:03, 18 may 2024 tarixindəki versiya

Ulaq
Elmi təsnifat
XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır.
???:
Ulaq
Beynəlxalq elmi adı
  • Equus africanus asinus

Ulaq, uzunqulaq və ya eşşək (lat. Equus asinus asinus) — təkdırnaqlılar dəstəsinin atlar fəsiləsinə aid afrika eşşəyi növünün əhliləşdirilmiş yarımnövü. Təsərrüfatda mühüm əhəmiyyət kəsb etmişdir.

Eşşəkləri hündürlükləri 1–1.4 metrə çatır. Onların iri başları və uzun yumşaq qulaqları olur. Vəhşi afrika eşşəkləri qırmızı dəniz sahillərində Somalidə, Eritreyadq və Şimali Efiopiyada yaşayırlar.

Ulaq nəqliyyat vasitəsi kimi

Atlar cinsindən təkdırnaqlı məməli heyvan yarımcinsi. Uzun və hərəkətli qulaqlarının, ensiz dırnaqlarının və ucunda uzun tüklərdən ibarət fırçası olan nazik quyruğunun olması ilə əsl atlardan fərqlənir. Rəngi boz, ağ, qara, qəhvəyi olur. Vəhşi Ulaq Afrikada, Ön, Orta və Mərkəzi Asiyada yayılmışdır. Səhra və çöllərdə kiçik ilxılarla yaşayır. Otla qidalanır. 1 növü: Afrika vəhşi Ulağı məlumdur. Süysününün hünd. 100–120 sm-dir; belində və kürəyində qum-boz rəngli zolaqlar kəsişir. Somalidə, Efiopiyada, Eritreyada yayılmışdır. Sayları azdır, qorunur. Ev ulağının əcdadıdır. Ev ulağı 2 cins qrupuna ayrılır: 1) Afrika və Asiyanın, o cümlədən Qazaxıstan, Orta Asiya və Qafqazın yerli xırda Ulağı Afrika və Orta Asiyanın iri Ulağı, o cümlədən Çinin Şandun Ulağı; 2) qatırların alınmasında istifadə edilən z-d cinsləri; onlardan puatu (Fransa), Kataloniya (İspaniya) və Amerika Ulağı qiymətlidir. Yerli eşşək cinsləri möhkəm konstitusiyalı, dözümlü, yemə az tələbkardırlar. Yük daşımaqda, qoşquda istifadə olunur. 18–20 il yaşayır. 2 yaşarlıqdan işə yararlıdır. Belində 70–80 kq, qoşquda 2,5 t-a qədər yük çəkə bilir.

Azərbaycana faydaları

Arxeoloji tədqiqatlara və yazılı mənbələrə əsasən, Azərbaycanın çətin keçilən dağ yollarında uzunqulaq yeganə nəqliyyat vasitəsi olmuşdur. Yük heyvanı kimi uzunqulaq tunc dövrdən məlumdur. Dəvə karvanın müşayiət edən sarbanlar və çarvadarlar həmişə karvanın qabağında uzunqulağa minib gedərdilər. Çünki yaxşı yaddaşı olan uzuqulaq bir dəfə keçidiyi təhlükəli yoldan ikinci dəfə keçməzdi. XIII əsr coğrafiyaşünas-səyyah Zəkəriyyə Qəzvini yazırdı ki, əgər dumanlı havada çarvadar yolu itirərdisə, onda qabağa uzunqulağı buraxardı.

XIII əsrin digər məşhur səyyahı Marko Polo məlumat verirdi ki, Azərbaycanda sağlam, möhkəm, aclığa və suzuluğa davamlı uzunqulaq yetişdirilir ki, onların hər biri 30 markaya satırlar. Yerli tacir uzaq səfərlərə belə uzunqulaqla düşürlər.

Ucuz, dağ şəaitinə yaxşı bələd olan, heç bir qayğı tələb etməyən, aclığa dözümlü və təhlükəyə qarşı həssas olan uzunqulaqdan maldar elatları daha çox istifadə edirdilər. Uzunqulağı yükləmək üçün belinə palan vurulurdu. Bəzən nisbətən ağır yükləri ağır yükləri uzaq məsafəyə aparmaq üçün palanın latından tərlik əvəzinə, köhnə palazı dairəvi formada tikərək içinə pambıq, yun və küləş doldurulmuş loru qoyulurdu. İki ədəd belə yastılanmış mütəkkəyə oxşayan loru taylarını ikiüç yerdən qayışla bir-birinə bənd edərk iş heyvanını belinə aşırırdılar. Bəzən dağ kəndlərində uzunqulaqla odun daşıdıqda palanın üstünə "kıxı" adlanan ağac qaş da qoyulurdu.

Şəkilləri

Mənbə

Xarici keçidlər

Həmçinin bax

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Ulaq&oldid=7626110"