Hattlar (Anadolu)

Bu məqalə aşağıdaki məqalələr silsiləsinə aiddir:
Türkiyə tarixi
Ən qədim dövr Anadolu tarixdən əvvəlki dövrdə Paleolit dövrü Anadolu təq. e.ə. 500,000–  10,000 Mezolit dövrü Anadolu təq. e.ə. 11,000–  9,000 Neolit dövrü Anadolu təq. e.ə. 8,000–  5,500
Tunc dövrü Troya e.ə. 3000–700 Hattlar e.ə. 2500–2000 Akkad e.ə. 2400–2150 Luvilər e.ə. 2300–1400 Assuriya e.ə. 1950–1750 Axeylər (hHmer) e.ə. 1700–1300 Kissuvatna e.ə. 1650–1450 Hetlər e.ə. 1680–1220 Arsava e.ə. 1500–1320 Mitanni e.ə. 1500–1300 Hayasa Azzi e.ə. 1500–1290 Likiya e.ə. 1450–350 Assuva e.ə. 1300–1250 Diauxi e.ə. 1200–800 Yeni hetlər e.ə. 1200–800 Frigiya e.ə. 1200–700 Kariya e.ə. 1150–547 Tuvanuva e.ə. 1000–700 İoniya e.ə. 1000–545 Urartu e.ə. 859–595/585
Dəmir dövrü Diauxi e.ə. 1200–800 Yeni hetlər e.ə. 1200–800 Frigiya e.ə. 1200–700 Kariya e.ə. 1150–547 Heksapol e.ə. 1100–560 Eolida e.ə. 1000–560 Tuvanuva e.ə. 1000–700 İoniya e.ə. 1000–545 Urartu e.ə. 859–595/585 Midiya dövləti e.ə. 678–549 Lidiya e.ə. 685–547
Antik dövr Antik Anadolu Antik Frakiya Əhəmənilər dövləti e.ə. 559–331 Makedoniyalı İsgəndərin dövləti e.ə. 334–301 Kappadokiya çarlığı e.ə. 322–130 Antiqonidlər e.ə. 306–168 Selevkilər imperiyası e.ə. 305–64 Ptolemeylər dövləti e.ə. 305–30 Pont çarlığı e.ə. 302–64 Vifiniya e.ə. 297–74 Perqamon çarlığı e.ə. 282–129 Qalatiya e.ə. 281 – b.e. 64 Parfiya e.ə. 247 – b.e. 224 Ermənistan çarlığı e.ə. 190 – b.e. 428 Roma Respublikası e.ə. 133 – b.e. 27 Kommagena çarlığı e.ə. 163 – b.e. 72 Qədim Roma e.ə. 133 – b.e. 330 Sasanilər imperiyası e.ə. 224 – b.e. 651
Orta əsrlər Orta əsrlərdə Anadolu Şərqi Roma imperiyası (330–1453) Raşidi xilafət (637–656) Böyük Səlcuq imperiyası (1037–1194) Danişməndilər (1071–1178) Rum sultanlığı (1077–1307) Kilikiya çarlığı (1078–1375) Anadolu bəylikləri (1081–1423) Edessa qraflığı (1098–1150) Artuqlular (1101–1409) Trabzon imperiyası (1204–1461) Latın imperiyası (1204–1261) Qaramanoğulları (1250–1487) Elxanilər dövləti (1256–1335) Qaraqoyunlular (1375–1468) Ağqoyunlular (1378–1501)
Osmanlı dövrü Osmanlı imperiyasının dövrləri Yaranması (1299–1453) Yüksəlişi (1453–1566) Transformasiyası (1566–1703) Durğunluq dövrü (1703–1789) Reformasiya dövrü (1789–1908) Süqutu (1908–1922)
Türkiyə Respublikası Türkiyə Respublikasının dövrləri İstiqlaliyyət müharibəsi (1919–1922) Müvəqqəti hökumət (1920–1923) Birpartiyalılıq dövrü (1923–1930) (1930–1945) Çoxpartiyalılıq dövrü (1945–hal-hazırda)
Mövzulara görə Anadolu xalqları Türklərin Anadoluya köçü Konstitusiya tarixi İqtisadi tarixi Hərb tarixi Mədəni tarixi
Xronologiya
Türkiyə portalı

Hattlar — e.ə. 2,500–2,000/1,700-cü illərdə Anadolunun mərkəzi və cənub-şərq hissəsində yerləşən Hatti ölkəsində (indiki Türkiyə) erkən və orta tunc dövründə məskunlaşan xalq. Ölkənin və xalqın adı sonradan onları fəth edən, Hind-Avropa dil ailəsinə mənsub olan hetlərə miras qalmışdır.

Məskunlaşma

Hattlar bir neçə şəhər dövlətində yaşayırdılar. Həmçinin, yaşadıqlara şəhərlərə bunlar aiddir:

• Arinna — əsas müqəddəs şəhər, Günəş ilahəsi Vurusemunun şəhəri.
• Purusxanda — eramızdan əvvəl 2400-cü il və sonrasında baş tutmuş hadisələr haqqında mənbələrdə qeyd edilmişdir.
• Alaca Höyükdə əvvəlki qazıntı təbəqəsində tapılmış, adı bilinməyən şəhər;
• Nerik — İldırım tanrısına sitayiş edildiyi şəhər.

Mənbə

Ədəbiyyat

• Akurgal, Ekrem. The Hattian and Hittite Civilizations. Ankara: Ministry of Culture. 2001.
• Bryce, Trevor R. The Kingdom of the Hittites (2nd revised). New York: Oxford University Press. 2005 [1998].
• Bryce, Trevor R. The Routledge Handbook of the Peoples and Places of Ancient Western Asia: The Near East from the Early Bronze Age to the fall of the Persian Empire. London-New York: Routledge. 2009.

Əlavə ədəbiyyat

• Дунаевская И. М. О структурном сходстве хаттского языка с языками северо-западного Кавказа. — Сборник в честь академика Н. А. Орбели. — М.-Л., 1960.
• Дунаевская И. М. Принципы структуры хаттского (протохеттского) глагола. — Переднеазиатский сборник. М., 1961.
• Дунаевская И. М. Протохеттский именной суффикс косвенного дополнения. — ВДИ, 1964, № 1.
• Меликишвили Г. А. К истории древней Грузии. Тбилиси, 1959.
• Dunajewskaja I.M. Bemerkungen zu einer neuen Darstellung altkleinasiatischen Sprachen. 2. Zum Hattischen. — OLZ. 68, 1973, 1/2.
• Forrer E. Die Inschriften und Sprachen des Hatti-Reiches. — ZDMG. 1922, 1/2.
• Kammenhuber A. Hattisch. — HOr. 1. Abt., Bd 2, 1-2. Abschn., Lief. 2 (с библиографией).
• Laroche E. Etudes «protohittites». — JCL. 1, 1947; RA, 51, 1947.
• Schuster H.S. Die hattisch-hethitischen Bilinguen. I. Einleitung. Texte und Kommentar. T. 1. Leiden, 1974.

Xarici keçidlər

• Hattians — First Civilizations in Anatolia