AXC-nin Lənkəran əməliyyatı

General Həbib bəy Səlimov

Lənkəran əməliyyatı (1919) — Azərbaycanın cənub bölgəsində ölkənin ərazi bütövlüyünün təmin edilməsi üçün AXC ordu hissələrinin 1919-cu ilin avqustunda həyata keçirdiyi hərb əməliyyat.

Əməliyyatın səbəbləri və hazırlanması[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ölkənin cənub bölgəsi hələ Azərbaycanın müstəqilliyinin elan edilməsindən əvvəl bolşeviklərin, sonra isə ağ qvardiyaçı qüvvələrin nəzarətində olduğundan, orada hərbi əməliyyat keçirilməsi zəruri idi. 1919-cu il, iyulun sonu, avqustun əvvəllərində Lənkəran bölgəsinə hərbi qüvvə yeritmək imkanı yarandı. Bu məqsədlə xüsusi dəstə yaradıldı, general-mayor Həbib bəy Səlimov dəstənin komandiri təyin edildi.[1] 1919-cu il, avqustun 4-də hərbi nazir Səməd bəy Mehmandarov Lənkərana qoşun dəstəsi göndərilməsi haqqında əmr imzaladı. Əmrə görə dəstə Hacıqabul, Salyan, Xol-Təklə (Pokrovsk), Prişib (Göytəpə) marşrutu ilə Lənkəran qəzasına doğru hərəkət etməli, bölgədə olan silahlı dəstələr neytrallaşdırmalı və onları tərk-silah etməli idi. Lənkəran əməliyyatının başlanması ərəfəsində hərbi nazir Səməd bəy Mehmandarov əhaliyə müraciət etdi və onları silahları təhvil verməyə dəvət etdi. Hərbi nazirin əmrinə əsasən hərbi qruplaşmalar 1919-cu ilin avqustun 12-də Hacıqabul məntəqəsində toplaşdılar. Hərbi qruplaşmaya V Bakı Piyada alayı, III Şəki süvari alayı, II yüngül topçu, VI dağ topçu və əlahiddə qaubitsa batareyaları, istehkam taqımı və zirehli maşınlar taqımından ibarət idi.[2]

Əməliyyatın başlanması[redaktə | mənbəni redaktə et]

Dəstə avqustun 14-ü hərəkətə başladı və ertəsi günü Salyana çatdı. Dəstənin komandanı Həbib bəy Səlimov öz nümayəndələrini Lənkərandakı hərbi qüvvələrin yanına göndərərək, dərhal AXC hökümətini tanımağı tələb etdi. Həmçinin yolboyu yerləşən rus kəndlərindən də silahlar toplanıldı. Avqustun 17–18-i həmin kəndlərdən 3 top və 5 pulemyot müsadirə edilərək Bakıya yola salındı. Bakıdan Səməd bəy Mehmandarovun Həbib bəyə göndərdiyi teleqramda AXC ordusunun və hökümətinin nüfuzunun aşağı düşməməsi üçün qətiyyətlə hərəkət etməsini və əməliyyat bitdikdən dərhal sonra dəstə ilə birlikdə Bakıya gəlməsini əmr edirdi. Dəstə avqustun 20-də Pokrovsk kəndini mühasirəyə aldı və əhaliə olan silahları toplamağa başladı. Kənd əhalisindən 2 top və 4 pulemyot müsadirə edildi. Dəstə avqustun 23-də Lənkərana çatdı. Sürətli tədbirlər nəticəsində heç bir müqavimət görmədən qarşıya qoyulmuş vəzifələri yerinə yetirdi. Bölgəni rus mənşəli əhalisi tərk-silah edildi, polkovnik İlyaşeviçin rəhbərliyindəki rus hərbi qruplaşması təslim oldu.[2]

Nəticə[redaktə | mənbəni redaktə et]

Cümhuriyyət ordusu üçün xeyli silah və hərbi sursat əldə olundu. 1919-cu il, sentyabr 3-də Lənkəran dəstəsi Hacıqabula qayıtdı. AXC ordusunun Lənkəran əməliyyatı nəticəsində AXC hakimiyyəti cənub bölgəsində təmin olundu.[1]

Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ 1 2 "Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə dövlət sərhəd mühafizə sisteminin yaradılması və fəaliyyəti (may 1918–aprel 1920)". 2022-06-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-04-05.
  2. ↑ 1 2 Manaf Süleymanov, Nuru paşa və silahdaşları. Bakı, 2004.

Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]