Akademik Vernadski (Antarktika stansiyası)
Akademik Vernadski (ukr. Антарктична станція Академік Вернадський) — Antarktidada Ukraynaya aid qütb stansiyası. Stansiya Ukrayna Milli Elmlər Akademiyasının ilk prezidenti olmuş rus və ukraynalı mineraloq Vladimir Vernadskinin (1863-1945) adını daşıyır.
| Vernadski (Antarktika stansiyası) | |
|---|---|
| ukr. Антарктична станція Академік Вернадський | |
 | |
 | |
| 65°14′44″ c. e. 64°15′26″ q. u.HGYO | |
| Ölkə |
 Antarktida |
| Region | Qreyam Torpağı |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Əsası qoyulub |
1947 (Böyük Britaniya tərəfindən) Fevral 1996 |
| Saat qurşağı | UTC−03:00 |
| Əhalisi | |
| Əhalisi | 12 nəfər |
| Digər | |
| İcarəyə verilib | Fevral 1996 (Ukraynaya) |
| uac.gov.ua/en/vernadsky-… | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Stansiya 1996-cı ildə Ukraynaya təhvil verilməzdən əvvəl, təxminən yarım əsrlik bir dövrdə İngilis araşdırma bazası olaraq mövcud idi.[1]
Bazanın əlaqələndirilməsi və operativ idarə olunması Ukrayna Təhsil və Elmlər Nazirliyinin tərkibinə daxil olan Ukraynanın Milli Antarktika Elmi Mərkəzi tərəfindən həyata keçirilir.
Tarix
[redaktə | mənbəni redaktə et]Britaniya Faraday stansiyası (Stansiya F)
[redaktə | mənbəni redaktə et]Faraday Stansiyası FİDS və BAS tərəfindən idarə olunurdu və 49 il 31 gün (7 Yanvar 1947 - 6 Fevral 1996) mövcud idi.[2]
Tədqiqat bazası 1947-ci ildə bugünkü Britaniya Antarktik Müşahidə mərkəzi tərəfindən Qış Adasında quruldu.[3] Stansiyanın əsas məqsədi geofizika, meteorologiya və ionosferika sahələrini tədqiq etmək idi.[2]
Ukrayna Vernadski stansiyası
[redaktə | mənbəni redaktə et]Ukrayna bazanı 1996-cı ilin fevralında,[3] Britaniyadan simvolik olaraq bir funta icarəyə götürdü. Ətraf mühitin yaxşı təcrübələri və standartları ilə bazanın sökülməsi dəyəri çox baha olacaqdır. Ukraynanın Milli Antarktika Elmi Mərkəzi meteorologiya, üst atmosfer fizikası, geomaqnetizm, ozon, seysmologiya, glaciologiya, ekologiya, biologiya və fiziologiya tədqiqatlarını davam etdirir.[4]
İqlim
[redaktə | mənbəni redaktə et]Bazanın iqlimi okean subantarktikası kimi təsnif edilir.[5] Ətrafındakı Sakit Okean qış və yayın mülayim olmasına təsir edir.[5] Beləliklə temperatur nadir hallarda qışda −20 °C (−4 °F)-dən aşağı, yaz aylarında isə 0 °C (32 °F)-dan yüksək müşahidə olunur.[5] Orta illik temperatur −4 °C (25 °F)-dir. Son on ildə, qışda və payızda temperatur bir qədər artmışdır.[5]
Baza Antarktik yarımadasının qərb sahilində yerləşdiyindən iqlim Sakit Okean üzərində inkişaf edən və yarımadanın dağ silsiləsinə doğru şərqə doğru hərəkət edən aşağı təzyiq sistemlərinə hakimdir.[5] Bu xüsusiyyət bazada tez-tez yağıntılara və güclü küləklərə səbəb olur. Çox vaxt gözlənilməz və qısa müddətli qar yağır və qar fırtınaları olur. Orta hesabla, baza ildə 300 gün qar qəbul edir. Antarktidanın daxili hissəsində və ya şimaldan gələn yüksək təzyiq sistemlərinin yaratdığı antisiklon hava nümunələri nadirdir. Bu zaman belə, havanın kontinental daxili hissəsindən gələn yüksək təzyiq sisteminə təsir edərkən, cənubdan gələn soyuq hava kütlələri şimala doğru hərəkət edir. Bu, zaman-zaman dumanlı hava şəraitinə və qırova səbəb ola bilər.[5]
Statistika
[redaktə | mənbəni redaktə et]
| Akademik Vernadski stansiyasının iqlimi | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Göstərici | Yan | Fev | Mar | Apr | May | İyn | İyl | Avq | Sen | Okt | Noy | Dek | İl |
| Mütləq maksimum, °C | 10,0 | 11,7 | 7,8 | 7,2 | 6,7 | 6,1 | 4,4 | 7,2 | 5,0 | 6,1 | 6,7 | 11,4 | 11,7 |
| Maksimum orta, °C | 2,6 | 2,4 | 0,9 | −0,9 | −2,4 | −4,7 | −5 | −5,8 | −4,1 | −3,4 | 0,2 | 1,3 | −1,8 |
| Orta temperatur, °C | 1,4 | 1,1 | −0,4 | −1,9 | −3,8 | −6,5 | −7 | −8,1 | −6,5 | −5,1 | −1,7 | −0,1 | −3,3 |
| Minimum orta, °C | 0,3 | 0,4 | −1,3 | −3,1 | −4,8 | −7,7 | −8,5 | −9,9 | −8,5 | −7,2 | −2,8 | −1,1 | −4,5 |
| Mütləq minimum, °C | −10,6 | −12,2 | −16,1 | −34,4 | −34,4 | −36,5 | −40,6 | −43,3 | −38,9 | −28,9 | −22,2 | −11,7 | −43,3 |
İnfrastruktur
[redaktə | mənbəni redaktə et]Əsas kompleks
[redaktə | mənbəni redaktə et]Stansiya qaya təməlləri üzərində dayanan doqquz binadan ibarətdir. Daxmanın şərq ucundakı 1961-ci ildə əlavə edilmiş uzantı 15 nəfər üçün yaşayış sahəsini təmin etdi. 1980-ci ildə edilən əsas dəyişikliklər yaşayış və iş yerlərini yeniləmişdir. İkimərtəbəli genişləndirmə 24 nəfərlik yataq otağı, bir geyim mağazası, qazanxana və birinci mərtəbədəki sutəmizləmə cihazı ilə təmin olunur. Yuxarıda bir salon, kitabxana, yemək otağı, hədiyyə mağazası və mətbəx var. Salon dünyanın ən cənubi açıq barı sayılır, burada qonaqlar 2016-cı ilə qədər hazırlanmış 3 dollarlıq horilka (ukrayna spirtli içkisi) əldə edə bilirdilər. Binanın köhnə hissəsi indi əməliyyat və yuma otaqları ilə birlikdə əsasən laboratoriyalar və iş otaqlarıdır.[6]
Vordi evi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Nəyinki Ukrayna Tədqiqat Bazasının bir hissəsi kimi, hələ Britaniyanın Faraday Stansiyasından əvvəlki tarixi ilə əlaqəli olan Vordi Evi, yeni İngilis Antarktida stansiyasının təməli rolunu oynamışdır.[2] Əvvəllər İngilis Qraham Torpaq Ekspedisiyasının yerində 1935-36-cı illərdə qurulmuş, 1946-cı ildə sunami nəticəsində məhv olmuşdu.[2] Ev inşası zamanı buranı ziyarət edən 1914–16 Şeklton İmperator Trans-Antarktida Ekspedisiyasının üzvü, ser Ceyms Vordinin şərəfinə "Vordi evi"(ing. Wordie House) adlandırıldı.[2][6]
Tarixi əlamətdar hadisəni xatırlamaq üçün 19 May 1995-ci ildə Qış Adasında Vordi Evi bərpa edilərək 62 saylı tarixi abidə olaraq təyin edildi.[2][7] Faraday baza kompleksi Ukraynaya verildikdən sonra, Vernadski baza heyəti müvəqqəti olaraq Vordi Evinə nəzarət etməyə davam etdi.[2]
Rasmussen daxması
[redaktə | mənbəni redaktə et]Rasmussen adasında 1984-66 Fevral 1996 tarixlərində rəsmi istifadədə olan bir daxma var.[8] Bura hal-hazırda qapalı sayılsa da, bəzən Vernadski Stansiyasından olan Ukrayna personalı tərəfindən təcili sığınacaq və istirahət üçün istifadə olunur.
Fəaliyyəti
[redaktə | mənbəni redaktə et]İqlim tədqiqatları
[redaktə | mənbəni redaktə et]Antarktidadakı ən uzunmüddətli işləyən bazalardan biri kimi Vernadski Stansiyası qlobal istiləşməyə dəlalət edən uzunmüddətli temperatur meylləri üzərində elmi tədqiqat işlərinin mövzusu olmuşdur. Beynəlxalq İqlimşünaslıq jurnalında 2013-cü ilin aprel sayında dərc edilmiş bir araşdırma, 1947-ci ildən 2011-ci ilədək Faraday / Vernadski stansiyasında gündəlik müşahidə olunan temperaturu araşdırdı. Araşdırma zamanı Faraday / Vernadskinin son bir neçə onillikdə təxminən 0,6 °C (1.1 °F), əhəmiyyətli dərəcədə istiləşmə meylini yaşadığı ortaya çıxdı. Eyni zamanda, maksimum aşağı temperatur da yüksəlmişdi.[9]
Poçt xidmətləri və turizm
[redaktə | mənbəni redaktə et]Vernadski Stansiyası turistlərin ziyarət etməsi üçün bir neçə xidmət göstərir. Bir poçt şöbəsi hər biri 2 ABŞ dolları dəyərində poçt kartlarını qəbul edir. Bu Antarktidadan ziyarətçilərin poçt göndərə biləcəyi bir neçə poçt şöbəsindən biridir. Məktublar üçün markaların qiyməti 6 dollardır. Poçtun çatdırılmasına bir neçə ay vaxt lazımdır.[9] Bununla yanaşı poçt şöbəsi 2-3 dollar qiymətində xatirə kartpostalları və zərflər satır.
Heyət
[redaktə | mənbəni redaktə et]2013-2014-cü illərdə Vernadski Stansiyasında XVIII Ukrayna Antarktika Ekspedisiyasını 12 ukraynalı üzvü çalışır.[10]
Qalereya
[redaktə | mənbəni redaktə et]-
Vernadsk Stansiyasındakı taxta sığınacaq -
"Vernadski Stansiyasında xoş gəlmisiniz" yazısı -
Turistlər Vernadski Stansiyasındakı poçtu ziyarət edirlər -
Turistlər Vernadski Stansiyasına baş çəkirlər. -
Vernadski stansiyasında yanacaq anbarı. -
Vernadski Stansiyasının içərisindəki Faraday Barı -
Vernadski Stansiyasının içərisindəki suvenir dükanı turistləri ziyarət edərkən açıqdır.
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Akademik Vernadskyi Antarctic station, chronology of events (Станція АКАДЕМІК ВЕРНАДСЬКИЙ: хроніка подій). .
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 History of Faraday (Station F). British Antarctic Survey.
- ↑ 1 2 "Faraday station". British Antarctic Survey. 2013-05-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2007-11-24.
- ↑ "Research projects in Sixth Ukrainian Antarctic expedition 2001-2002". 2008-02-09 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2007-11-24.
- ↑ 1 2 3 4 5 6 "Meteorological conditions in Vernadsky Station area". National Antarctic Scientific Center of Ukraine. 5 aprel 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 aprel 2017.
- ↑ 1 2 "History". Ukrainian Antarctic Station "Akademik Vernadsky". 21 noyabr 2007 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2007-11-24.
- ↑ "Wordie House". British Antarctic Survey. 2007-10-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2007-11-24.
- ↑ History of Rasmussen Hut (Station RS). British Antarctic Survey.
- ↑ 1 2 "Vernadsky Station -- TravelPod". 2014-03-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-26.
- ↑ "XVIII Ukrainian Antarctic Expedition". 2017-11-15 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-26.