Akim Cemilyev
Akim Əbdürrəhman oğlu Cemilyev (krımtat. Akim Abdurahman oğlu Cemilev, Аким Абдурахман огълу Джемилев; 9 may 1918 – 11 dekabr 2001, Simferopol) — Krım Tatar xoreoqrafı, rəqqası və ictimai xadimi. Krım tatarların milli hərəkatının fəal üzvü. Böyük Vətən müharibəsi iştirakşısı. Ukraynanın əməkdar artisti (1994).
| Akim Əbdürrəhman oğlu Cemilyev | |
|---|---|
| krımtat. Akim Abdurahman oğlu Cemilev, Аким Абдурахман огълу Джемилев | |
 | |
| Doğum tarixi | 9 may 1918 |
| Vəfat tarixi | 11 dekabr 2001 (83 yaşında) |
| Vəfat yeri |
|
| Vətəndaşlığı |
 SSRİ  Ukrayna |
| Fəaliyyəti | baletmeyster, rəqqas, xoreoqraf |
| Teatr | Krım Tatar Akademik Musiqi və Dram Teatrı |
| Mükafatları |
   |
Həyatı
[redaktə | mənbəni redaktə et]9 may 1918-ci ildə Küçük-Uzən kəndində anadan olub. 1933-cü ildə atası, kənd sovetinin sədri, Simferopolda Qujtransportun müdiri vəzifəsinə gətirildi. Akim fabrik məktəbinə daxil oldu və eyni zamanda istehlakçı kooperasiya klubunun rəqs ansamblına qoşuldu.[1] Müasir krım tatar xoreoqrafiyasının banisi Hüseyn Baqqalın şagirdi olub.[2]
1936-cı ildə Krım Tatar Opera və Balet Teatrının Krım Dövlət Rəqs Ansamblının solisti oldu. Krım tatar rəqsləri - "Ağır-ava", "Çoban-oyunu", "Haitarma" və SSRİ-nin müxtəlif xalqlarının rəqslərini ifa etmişdir. Moskvada SSRİ xalqlarının yaradıcılıq festivalının laureatı (1938) olmuşdur.[3] Krımın Yalta Şərq Rəqs Ansamblında, Krım Dram Teatrında və Opera və Balet Teatrında rəqs etmişdir.
1940-cı ildə orduya çağırıldı. Böyük Vətən müharibəsi illərində artilleriya qoşunlarında topçu kimi xidmət etmişdir.[4] Baş çavuş rütbəsinə yüksəlmişdir. Stalinqrad və Kursk döyüşlərində iştirak etmişdir. Belqorod, Xarkov, Aleksandriya və Kirovoqradı azad edib. Viktor Qudimenko və Nusret Şabanovla birlikdə 1945-ci ilin sentyabrında Praqa Luzern Teatrında qələbə konsertini hazırlayıb. 1946-cı ilin yazında ordudan tərxis olundu, həyat yoldaşının tibb bacısı olduğu Qorlivkaya getdi.[3]
Onunla birlikdə 1944-cü ildə qohumlarının deportasiya edildiyi Özbəkistan SSR-in Yanqıyol şəhərinə köçdü.[1] Yanqıyol Daşkənd Regional Teatrının solisti işləmişdir. Şəhərin yağ və pambıq emalı zavodlarında həvəskar sənət qruplarının yaradılmasında iştirak etmişdir.[3]
1956-cı ildə 1976-cı ildən bəri baletmeysteri olduğu Daşkənd dövlət "Qaytarma" ansamblında işləməyə başladı. 1980-ci ildə Novorossiyskə köçdü və burada Krım tatar rəqslərini ifa edən bir ansambl yaratdı. Qaytarma ansamblı kitabının müəllifidir.[1][2]. Автор книги «Танцы ансамбля „Хайтарма“» (1984)[5]
Akim Cemilyev Krım Tatar milli hərəkatının işində aktiv fəaliyyət göstərmişdir.[3] 1988-ci ildə uzun mübarizədən sonra Simferopola qayıtmağa müvəffəq olmuşdur. 1989-1993-cü illərdə Cəmilyev Krım Tatar Akademik Musiqi və Dram Teatrıda baletmeyster kimi çalışmışdır.[2]
Akim Cemilyev 11 dekabr 2001-ci ildə Simferopolda vəfat etmişdir. Vəsiyyətinə uyğun elə orda da dəfn edilmişdir.
Mükafatları və fəxri adları
[redaktə | mənbəni redaktə et]- "İgidliyə görə" medalı (1942)[6]
- "Qırmızı Ulduz" ordeni (1943)[6]
- "Döyüş xidmətlərinə görə" medalı (1945)[6]
- "Vətən müharibəsi" ordeni (1986)[7]
- Ukraynanın əməkdar artisti (1994)[2]
Xatirəsi
[redaktə | mənbəni redaktə et]26 May 2013-cü ildə Maloreçenski kənd sovetinin iclasının qərarı ilə Cemilyevin doğma kəndində onun şərəfinə xatirə abidəsi qoyuldu.[8].
2018-ci ildə Cemilyevin yüz illiyi şərəfinə, Krım Tatar Akademik Musiqi və Dram Teatrında onun xatirəsinə yaradıcılıq gecəsi keçirildi.[9] 2019-cu ildə Millet TV kanalı Sapun-dağda Cemilyevin tank üzərində rəqs etdiyini göstərən bir epizod çəkdi.[4] Akim Cemilyevin oğlu tərəfindən təhvil verilən arxivi Krım Tatar Mədəni və Tarixi İrs Muzeyində saxlanılır.[5]
Ailəsi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Oğlu - Eldar Akim oğlu Cemilyev.[3]
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ 1 2 3 Чилингирова Гульнара. "Аким ДЖЕМИЛЕВ: Танец его Победы". Голос Крыма. 2018-07-27. 2020-06-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-06-18.
- ↑ 1 2 3 4 "Аким ДЖЕМИЛЕВ (1918-2001), балетмейстера". Республиканская крымскотатарская библиотека им. И. Гаспринского. 2016-09-07. 2020-06-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-06-18.
- ↑ 1 2 3 4 5 Бекирова Гульнара. "Аким Джемилев". Крым.Реалии. 2015-11-18. 2020-06-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-06-18.
- ↑ 1 2 "На Сапун-горе снимали фильм о ветеране Великой Отечественной Акиме Джемилеве". Вести Севастополь. 2019-07-14. 2020-06-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-06-18.
- ↑ 1 2 "Выражаем благодарность Джемилеву Эльдару Акимовичу". ГБУРК Крымскотатарский музей культурно-исторического наследия. 2018-07-06. 2020-06-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-06-18.
- ↑ 1 2 3 Федоров Федор. "Другой Джемилев: как крымский хореограф сплясал на развалинах Берлина". crimea.mk.ru. 2016-11-01. 2020-06-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-06-18.
- ↑ "в электронном банке документов «Подвиг народа»". 2012-02-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-03-25.
- ↑ "У Криму вандали осквернили пам'ятник Акіму Джемільову і розмалювали свастиками школу". tyzhden.ua (ukrayna). 2014-04-09. 2020-06-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-06-18.
- ↑ "Жизнь, отданная танцу — Министерство культуры республики Крым". 2020-06-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-06-18.
Ədəbiyyat
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Урсу Д. П. Деятели крымскотатарской культуры (1921—1944 гг.), с. 112—113
- Кулик О. Нездоланний Аким // Урядовий кур’єр. — 2004. — 17 квітня. — С. 8-9.
- Усеинова Гульнара. Он сотворял чарующие танцы // Голос Крыма (2008).