Azərbaycanda tatarlar

Azərbaycan Respublikasında tatarlar — Azərbaycan Respublikasında yaşayan, bu ölkənin vətəndaşı olan tatar əsilli əhali. Azərbaycan Respublikasında 2009-cu il siyahıya alınmasına görə 25 882 nəfər tatar yaşayır. Bu isə ümumi əhalinin 0,29 % təşkil edir.

İcma

Siyahıya almalara görə Azərbaycanda tatarların sayı
1926^[1]^[2]	1939^[3]	1959^[4]	1970^[5]	1979^[6]	1989^[7]	1999^[8]^[9]^[10]	2009
9 948	▲27 591	▲29 552	▲31 353	▼31 204	▼28 019	▲30 011	▼25 882

Tatarlar əsasən Azərbaycanın iri şəhərlərində cəmləşmişlər:Bakı, Sumqayıt, Gəncə, Xaçmaz, Quba, İsmayıllı, Qəbələ və s. Bakı şəhərində tatar icmasının 90%-dən çoxu yerləşir. Burada 25171 nəfər tatar yaşayır. Onlar Bakı əhalisinin azərbaycan türkləri və ruslardan sonra üçüncü böyük etnik qrupdur^[11]. Azərbaycanda yaşayan tatarların bölgələr üzrə yerləşməsi:

Şəhərlər	Bakı	Sumqayıt	Gəncə	Mingəçevir	Şirvan	Abşeron	Ağdaş	Xaçmaz	Beyləqan	Quba	Lənkəran	Siyəzən	Qəbələ	Zaqatala
Əhalinin sayı	25171	116	52	38	4	57	4	131	24	63	13	18	10	11

Din və dil

Tatarlar əsasən müsəlmandırlar. İslam dininin hənəfi məzhəbində etiqat edirlər.

Cəmiyyət

Azərbaycan Respublikasında tatarlara aid icmalar:

Azərbaycan Respublikasında tatarların "Tuqan Tel"^[12] cəmiyyəti (Bakı)
Azərbaycan Respublikasında tatarların "Yaşlek" cəmiyyəti (Bakı)

Bayramlar

Azərbaycanda yaşayan tatarlar azərbaycanlılarla birgə Novruz, Yeni il, Qurban, Ramazan bayramı ilə yanaşı özlərinin milli bayramı olan Sabantuy bayramını da qeyd edirlər^[13].

Tanınmış şəxslər

Tacuddin Mustafin — Qafqaz müsəlmanlarının həmçinin Azərbaycanın ilk müftisi (1832–1840).
Məmməd bəy Sulkeviç — Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti ordusunun Baş qərargah rəisi.
Eldar Qasımov — Azərbaycan müğənnisi və musiqiçisi. Ulu nənəsi vaxtilə Həştərxan Tatar Dram Teatrının səhnəsində oynayan Mərziyyə Davudovadır.
Mərziyyə Davudova — tatar əsilli Azərbaycan və Sovet teatr və kino aktrisası, SSRİ və Azərbaycan SSR xalq artisti
Firəngiz Şərifova — Azərbaycan Respublikasının xalq artisti
Aliyə Qarayeva — Tatar əsilli azərbaycanlı bədii gimnast.
Zemfira Meftahətdinova — Müstəqil Azərbaycanın birinci Olimpiya çempionu (atıcılıq).
Dinarə Gimatova — Tatar əsilli azərbaycanlı bədii gimnast.
Ramis Alimov — 20 yanvar şəhidi, "Azadlıq uğrunda mübariz" (1992) və "20 Yanvar Şəhidi" (1998) fəxri ad^[14]
Fərqət Tuxtamışev — 20 yanvar şəhidi, "Azadlıq uğrunda mübariz" (1992) və "20 Yanvar Şəhidi" (1998) fəxri ad.
Fərid Xayrulin — Azərbaycan fotojurnalisti.
Hənəfi Terequlov — Azərbaycan opera müğənnisi, bariton, teatr xadimi və ictimai xadim, Azərbaycanda opera xorunun banilərindən biri.
Əziz Qubaydullin — professor, yazıçı, tarixçi, repressiya qurbanı
Rasim Yaxin — Azərbaycanın hərbi qulluqçusu, İkinci Qarabağ müharibəsi iştirakçısı. "Azərbaycan Bayrağı" ordeni^[15], “Döyüşdə fərqlənməyə görə” medalı, "Şuşanın azad olunmasına görə" medalı və digər dövlət medalları ilə təltif edilmişdir^[16]^[17].

İstinadlar

↑ Демоскоп Weekly (еженедельная демографическая газета. Электронная версия): Всесоюзная перепись населения 1926 года. Национальный состав населения по регионам республик СССР :Закавказская СФСР/Азербайджанская ССР Arxivləşdirilib 2012-02-10 at the Wayback Machine---Источник: Всесоюзная перепись населения 1926 года.М.: Издание ЦСУ Союза ССР, 1928–29. Том 10–16. Таблица VI. Население по полу, народности.---А также Excel файл Arxivləşdirilib 2019-11-27 at the Wayback Machine
↑ Демоскоп Weekly (еженедельная демографическая газета. Электронная версия): Всесоюзная перепись населения 1926 г. Распределение постоянного населения на местных и неместных уроженцев :Закавказская СФСР: Азербайджанская ССР (с Нахичеванской АССР) Arxivləşdirilib 2021-07-09 at the Wayback Machine---Источник: Источник: Всесоюзная перепись населения 1926 года. Т.LI. М. 1930. Табл.V. Уроженцы СССР, постоянно проживающие — по месту рождения. С.174–193
↑ Демоскоп Weekly (еженедельная демографическая газета. Электронная версия): Всесоюзная перепись населения 1939 года. Национальный состав населения по республикам СССР :Азербайджанская ССР Arxivləşdirilib 2012-01-03 at the Wayback Machine---Источник:РГАЭ РФ (быв. ЦГАНХ СССР), фонд 1562, опись 336, ед.хр. 966–1001 (Разработочная таблица ф. 15А. Национальный состав населения по СССР, республикам, областям, районам)
↑ Демоскоп Weekly (еженедельная демографическая газета. Электронная версия): Всесоюзная перепись населения 1959 года. Национальный состав населения по республикам СССР: Азербайджанская ССР Arxivləşdirilib 2012-01-03 at the Wayback Machine---Источник: РГАЭ РФ (быв. ЦГАНХ СССР), фонд 1562, опись 336, ед.хр. 1566а −1566д (Таблица 3,4 Распределение населения по национальности и родному языку)
↑ Демоскоп Weekly (еженедельная демографическая газета. Электронная версия): Всесоюзная перепись населения 1970 года. Национальный состав населения по республикам СССР: Азербайджанская ССР Arxivləşdirilib 2012-01-03 at the Wayback Machine---Источник: РГАЭ РФ , фонд 1562, опись 336, ед.хр.3998–4185 (Таблица 7с. Распределение населения по национальности, родному и второму языку.)
↑ Демоскоп Weekly (еженедельная демографическая газета. Электронная версия): Всесоюзная перепись населения 1979 года. Национальный состав населения по республикам СССР: Азербайджанская ССР Arxivləşdirilib 2011-06-29 at the Wayback Machine---Источник: РГАЭ РФ (быв. ЦГАНХ СССР), фонд 1562, опись 336, ед.хр. 6174–6238 (Таблица 9с. Распределение населения по национальности и родному языку).
↑ "Всесоюзная перепись населения 1989 года. Национальный состав населения по республикам СССР: Азербайджанская ССР — Еженедельная демографическая газета Демоскоп Weekly". Archived from the original on 2011-08-26. İstifadə tarixi: 7 iyul 2015..

Orijinal mətn (rus.)

Источник: Рабочий архив Госкомстата России.Таблица 9с. Распределение населения по национальности и родному языку.)
↑ "Population by ethnic groups (by population census) — The State Statistical Committee of the Republic of Azerbaijan". 2012-11-30 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 mart 2015.
↑ United Nations Statistics Division :4. Population by national and/or ethnic group, sex and urban/rural residence: each census, 1985–2003 or Population selon le group national et/ourthnique, le sexe et la résidence urbaine/rurale: recensements de 1985 à 2003 Arxivləşdirilib 2018-07-25 at the Wayback Machine
↑ "Ethnic composition of Azerbaijan by 1999 census — Population statistics of Eastern Europe". 2013-07-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 iyun 2015.
↑ "Ethnic composition of Azerbaijan 2009". 2012-02-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-01.
↑ "«Tuqan Tel»". 2016-03-27 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-01.
↑ "BAKIDA SABANTUY TATAR MİLLİ BAYRAMI QEYD OLUNMUŞDUR". 2021-07-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-01.
↑ "Azərbaycan Respublikasının "Azadlıq uğrunda mübariz" fəxri adının verilməsi haqqında" Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 21 yanvar 1992-ci il tarixli, 556 nömrəli Fərmanı Arxivləşdirilib 2021-07-09 at the Wayback Machine (az.)
↑ "Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Silahlı Qüvvələrin hərbi qulluqçularının təltif edilməsi haqqında Sərəncamı". 2021-06-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-04-03.
↑ ""Я запомнил только сильный шум в ушах, и все вокруг стало красного цвета" – ТАТАРСКИЙ ГЕРОЙ КАРАБАХСКОЙ ВОЙНЫ". vesti.az (rus). 2021-12-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-12-08.
↑ "Президент Азербайджана наградил этнического татарина орденом за освобождение Шуши". islamnews.ru (rus). 2021-12-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-12-08.

[Закавказская_СФСР/Азербайджанская_ССР-1] Демоскоп Weekly (еженедельная демографическая газета. Электронная версия): Всесоюзная перепись населения 1926 года. Национальный состав населения по регионам республик СССР :Закавказская СФСР/Азербайджанская ССР Arxivləşdirilib 2012-02-10 at the Wayback Machine---Источник: Всесоюзная перепись населения 1926 года.М.: Издание ЦСУ Союза ССР, 1928–29. Том 10–16. Таблица VI. Население по полу, народности.---А также Excel файл Arxivləşdirilib 2019-11-27 at the Wayback Machine

[Закавказская_СФСР:_Азербайджанская_ССР_(с_Нахичеванской_АССР)-2] Демоскоп Weekly (еженедельная демографическая газета. Электронная версия): Всесоюзная перепись населения 1926 г. Распределение постоянного населения на местных и неместных уроженцев :Закавказская СФСР: Азербайджанская ССР (с Нахичеванской АССР) Arxivləşdirilib 2021-07-09 at the Wayback Machine---Источник: Источник: Всесоюзная перепись населения 1926 года. Т.LI. М. 1930. Табл.V. Уроженцы СССР, постоянно проживающие — по месту рождения. С.174–193

[3] Демоскоп Weekly (еженедельная демографическая газета. Электронная версия): Всесоюзная перепись населения 1939 года. Национальный состав населения по республикам СССР :Азербайджанская ССР Arxivləşdirilib 2012-01-03 at the Wayback Machine---Источник:РГАЭ РФ (быв. ЦГАНХ СССР), фонд 1562, опись 336, ед.хр. 966–1001 (Разработочная таблица ф. 15А. Национальный состав населения по СССР, республикам, областям, районам)

[4] Демоскоп Weekly (еженедельная демографическая газета. Электронная версия): Всесоюзная перепись населения 1959 года. Национальный состав населения по республикам СССР: Азербайджанская ССР Arxivləşdirilib 2012-01-03 at the Wayback Machine---Источник: РГАЭ РФ (быв. ЦГАНХ СССР), фонд 1562, опись 336, ед.хр. 1566а −1566д (Таблица 3,4 Распределение населения по национальности и родному языку)

[5] Демоскоп Weekly (еженедельная демографическая газета. Электронная версия): Всесоюзная перепись населения 1970 года. Национальный состав населения по республикам СССР: Азербайджанская ССР Arxivləşdirilib 2012-01-03 at the Wayback Machine---Источник: РГАЭ РФ , фонд 1562, опись 336, ед.хр.3998–4185 (Таблица 7с. Распределение населения по национальности, родному и второму языку.)

[6] Демоскоп Weekly (еженедельная демографическая газета. Электронная версия): Всесоюзная перепись населения 1979 года. Национальный состав населения по республикам СССР: Азербайджанская ССР Arxivləşdirilib 2011-06-29 at the Wayback Machine---Источник: РГАЭ РФ (быв. ЦГАНХ СССР), фонд 1562, опись 336, ед.хр. 6174–6238 (Таблица 9с. Распределение населения по национальности и родному языку).

[7] "Всесоюзная перепись населения 1989 года. Национальный состав населения по республикам СССР: Азербайджанская ССР — Еженедельная демографическая газета Демоскоп Weekly". Archived from the original on 2011-08-26. İstifadə tarixi: 7 iyul 2015..

Orijinal mətn (rus.)

Источник: Рабочий архив Госкомстата России.Таблица 9с. Распределение населения по национальности и родному языку.)

[azstat-cens-8] "Population by ethnic groups (by population census) — The State Statistical Committee of the Republic of Azerbaijan". 2012-11-30 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 mart 2015.

[4._Population_by_national_and/or_ethnic_group,_sex_and_urban/rural_residence:_each_census,_1985_-_2003_or_Population_selon_le_group_national_et/ourthnique,_le_sexe_et_la_résidence_urbaine/rurale:_recensements_de_1985_à_2003-9] United Nations Statistics Division :4. Population by national and/or ethnic group, sex and urban/rural residence: each census, 1985–2003 or Population selon le group national et/ourthnique, le sexe et la résidence urbaine/rurale: recensements de 1985 à 2003 Arxivləşdirilib 2018-07-25 at the Wayback Machine

[psm-aze-1999-10] "Ethnic composition of Azerbaijan by 1999 census — Population statistics of Eastern Europe". 2013-07-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 iyun 2015.

[11] "Ethnic composition of Azerbaijan 2009". 2012-02-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-01.

[12] "«Tuqan Tel»". 2016-03-27 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-01.

[13] "BAKIDA SABANTUY TATAR MİLLİ BAYRAMI QEYD OLUNMUŞDUR". 2021-07-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-01.

[1992-556-14] "Azərbaycan Respublikasının "Azadlıq uğrunda mübariz" fəxri adının verilməsi haqqında" Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 21 yanvar 1992-ci il tarixli, 556 nömrəli Fərmanı Arxivləşdirilib 2021-07-09 at the Wayback Machine (az.)

[15] "Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Silahlı Qüvvələrin hərbi qulluqçularının təltif edilməsi haqqında Sərəncamı". 2021-06-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-04-03.

[16] ""Я запомнил только сильный шум в ушах, и все вокруг стало красного цвета" – ТАТАРСКИЙ ГЕРОЙ КАРАБАХСКОЙ ВОЙНЫ". vesti.az (rus). 2021-12-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-12-08.

[17] "Президент Азербайджана наградил этнического татарина орденом за освобождение Шуши". islamnews.ru (rus). 2021-12-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-12-08.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]