Beynəlxalq İnkişaf

Beynəlxalq inkişaf — Beynəlxalq inkişaf və ya qlobal inkişaf cəmiyyətlərin və ölkələrin beynəlxalq miqyasda fərqli "inkişaf" səviyyələrinə sahib olduğu fikrini ifadə edən geniş bir anlayışdır. İnkişaf etmiş ölkə, inkişaf etməkdə olan ölkələr və az inkişaf etmiş ölkə kimi beynəlxalq təsnifat və müxtəlif yollarla beynəlxalq inkişaf prosesləri ilə əlaqəli təcrübə və tədqiqat sahələri üçün əsasdır. Bununla birlikdə, bir ölkənin "inkişafını" təşkil edən dəqiq xüsusiyyətlər olan bir çox düşüncə və konvensiya məktəbi var.

Tarixən beynəlxalq inkişaf tez-tez iqtisadi inkişafla sinonim tutulmuşdur. Son zamanlarda yazıçılar və alimlər, inkişafın insan inkişafının daha vahid və çox intizamlı mənada müzakirə edilməsinə başladılar. Digər əlaqəli anlayışlar, məsələn, rəqabət, həyat keyfiyyəti və ya subyektiv rifah.^[1] "Beynəlxalq inkişaf" sadə "inkişaf" anlayışından fərqlidir. Sonuncu, ən əsası, zamanla dəyişiklik ideyasını ifadə etsə də, beynəlxalq inkişaf praktikada, sənayedə və araşdırmada fərqli bir sahəyə istinad edilmişdir; universitet kurslarının və peşə kateqoriyalarının mövzusu. Bu, İkinci Dünya Müharibəsindən sonra yaranan iqtisadi inkişafa, yoxsulluğun azaldılmasına və əvvəllər müstəmləkə edilmiş ölkələrdə yaşayış şəraitinin yaxşılaşdırılmasına yönəlmiş bir sıra qurumlar ilə, xüsusən Bretton Vuds İnstitutları ilə sıx bağlıdır.^[2] Beynəlxalq ictimaiyyət, məsələn, Minilliyin İnkişaf Məqsədləri və Dayanıqlı İnkişaf Məqsədləri kimi kodlaşdırılmış inkişaf məqsədi daşıyır.

Beynəlxalq münasibətlər və beynəlxalq ticarət min illərdir mövcud olsa da, yalnız ötən əsrdə beynəlxalq inkişaf nəzəriyyəsi ayrıca bir düşüncə orqanı olaraq ortaya çıxdı.^[3] Daha dəqiq desək, 'inkişaf nəzəriyyəsi və praktikasının təbii olaraq texnokratik olduğu və İkinci Dünya Müharibəsindən dərhal sonra mövcud olan yüksək modern düşüncəli dövrdə köklü qalması təklif edilmişdir.^[4] 20-ci əsrdə beynəlxalq inkişaf konsepsiyası ortaq bir sözə çevrilməmişdən əvvəl, fikri təsvir etmək üçün dörd cəhətdən istifadə edilmişdir:

• siyasi və iqtisadi liberalizm və "azad bazarlar" ın əhəmiyyəti
• son dərəcə hirearxik mühitdə sosial təkamül
• Sinf və imperializmin marksist tənqidləri
• anti-müstəmləkə mədəni fərqlilikləri və milli öz müqəddəratını təyin etmək

20-ci əsrin ikinci yarısı 'inkişaf dövrü' adlandırıldı.^[5] Bu dövrün əsası aşağıda qeyd edilənlərə əsasən təyin edilmişdi:

• II Dünya Müharibəsindən dərhal sonra yenidənqurma ehtiyacı ^[6]
• müstəmləkəçilik və ya "müstəmləkəçilik" in qloballaşmaya təkamülü və qondarma "inkişaf etmiş" və "inkişaf etməmiş" millətlər arasında yeni azad ticarət siyasətinin qurulması
• Soyuq Müharibənin başlaması və ABŞ və müttəfiqlərinin Üçüncü Dünyanın kommunizmə doğru getməsinin qarşısını almaq istəyi^[7]

Bu dövrün 20 Yanvar 1949-cu ildə, Harri S. Trumen'ın açılış nitqi ilə başladığı iddia edilir.^[8]

“Elmi inkişafımızın və sənaye tərəqqimizin faydalarının inkişaf etməmiş sahələrin yaxşılaşdırılması və böyüməsi üçün mövcud olması üçün cəsarətli yeni bir proqrama başlamalıyıq. Köhnə imperializm - xarici mənfəət üçün istismar - planlarımızda yer yoxdur. Bizim nəzərdə tutduğumuz, demokratik ədalətli davranış konsepsiyasına əsaslanan inkişaf proqramıdır.”-H.Trumen Lakin bu tarixdən əvvəl, ABŞ 1944-cü ildə yaradılan Beynəlxalq Yenidənqurma və İnkişaf Bankının (hazırda Dünya Bankı Qrupunun bir hissəsi) və Beynəlxalq Valyuta Fondunun (BVF) və 1945-ci ildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının yaradılmasında aparıcı rol oynamışdı.

Marşal Planının işə salınması, beynəlxalq inkişaf üçün gündəmin qurulmasında, ABŞ-a müttəfiq olan Avropada siyasi və iqtisadi blokun yaradılması ilə humanitar hədəflərin birləşdirilməsində daha bir vacib addım idi. Bu gündəliyə 1950-ci illərdə Walt Rostow və digər Amerika iqtisadçılarının söylədiyi modernizasiya nəzəriyyəsi şəklində konseptual dəstək verildi. Beynəlxalq inkişafa "inkişaf etmiş" dünyanın yanaşmasında dəyişikliklər Qərbi Avropa imperiyalarının növbəti onilliklərdə tədricən dağılması ilə şərtləndi; indi müstəqil keçmiş müstəmləkələr tabeliyindəki rolları müqabilində dəstək almadılar.

1960-cı illərin sonlarında, Qərb və Üçüncü Dünya arasındakı inkişaf əlaqələrini təhlil edən müstəqillik nəzəriyyəsi ortaya çıxdı. 1970-1980-ci illərdə Dünya Bankı və BVF-nin modernistləri Milton Fridman və ya Béla Balassa kimi iqtisadçıların hansı ki,rəqibləri vətəndaş itaətsizliyi və tənqidi şüurdan tutmuş müvafiq texnologiyaya və sürətli kənd qiymətləndirilməsinə qədər müxtəlif yuxarıdan yanaşmaları təbliğ edərkən struktur tənzimləmə proqramları şəklində həyata keçirilən neoliberal fikirlərini qəbul etdilər. ^[9]. Buna cavab olaraq, BMT sisteminin müxtəlif hissələri, əksinə, uzunmüddətli dövrdə müvəffəq olduğunu sübut edən bir hərəkata rəhbərlik etdi. Onları əvvəlcə Pol Streetenin təsiri altında olan Beynəlxalq Əmək Təşkilatı (BƏT), sonra isə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Uşaq Fondu ^[10]idarə etdi. Sonra Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İnkişaf Proqramı (BMTİP), bir mühafizəkar ABŞ respublikaçının rəhbərliyi altında olmasına baxmayaraq, Mahboub ul Haq və Amartya Sen sayəsində İnsan İnkişafı konsepsiyasını irəli sürdü və beləliklə inkişaf dialoqunun xarakterini insan ehtiyaclarına və qabiliyyətlərinə görə yönəltmək üçün dəyişdirdi. 90-cı illərə qədər inkişaf nəzəriyyəsinin iflasa uğradığı bəzi yazıçılar var idi^[11] və bəzi akademiklər "inkişafdan sonrakı dövrü təsəvvür edirdilər." ^[12][13]Soyuq Müharibə başa çatdı, kapitalizm sosial təşkilatın hakim rejiminə çevrildi və BMT statistikası dünyada yaşayış səviyyələrinin 40 il ərzində yaxşılaşdığını göstərdi.^[14] Buna baxmayaraq, dünya əhalisinin böyük bir hissəsi hələ də yoxsulluq içində yaşayırdılar, hökumətləri borcdan iflas etmiş və qloballaşmanın ətraf mühitə təsiri ilə bağlı narahatlıqlar artmaqda idi. İflasa qarşılıq olaraq, inkişaf ritorikası yoxsulluq probleminə diqqət yetirməkdədir, modernləşmənin metanaratiyası Minilliyin İnkişaf Məqsədləri və İnsan İnkişafı yanaşması ilə təcəssüm edilən qısa müddətli missiya ilə əvəz olunur.^[15] Eyni zamanda, bəzi inkişaf agentlikləri dövlət-özəl tərəfdaşlıq imkanlarını araşdırır və beynəlxalq inkişafın iqtisadi qloballaşma prosesi ilə inteqrasiya məqsədi ilə Korporativ sosial məsuliyyət ideyasını təbliğ edir.^[16] Tənqidçilər bu inteqrasiyanın həmişə inkişafın əsas gündəminin bir hissəsi olduğunu irəli sürdülər.^[17] Yoxsulluğun gücsüzlüklə bərabərləşdirilə biləcəyini və yoxsulluğun aradan qaldırılmasının paternalist yardım proqramları və ya korporativ xeyriyyəçilik yox, emansipator sosial hərəkatlar və vətəndaş cəmiyyəti yolu ilə aparıldığını iddia edirlər.^[18]

Cəmiyyətdə arzuolunan dəyişikliyin ən yaxşı şəkildə necə əldə olunduğuna dair bir sıra nəzəriyyələr mövcuddur. Bu cür nəzəriyyələr müxtəlif ictimai elmi fənlər və yanaşmalara əsaslanaraq aşağıdakı kimi tarixi nəzəriyyələri əhatə edir:

• Modernləşmə nəzəriyyəsi
• Asılılıq nəzəriyyəsi
• Dünya Sistemləri nəzəriyyəsi
• Neoliberalizm
• Yaxşı idarəetmə
• Qabiliyyət yanaşması
• İnkişafdan sonrakı nəzəriyyə

2000-ci ildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatı, 2015-ci ilə qədər əldə ediləcək səkkiz Minilliyin İnkişaf Məqsədlərini özündə cəmləşdirən Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Minillik Bəyannaməsini imzaladı. Bu bəyannamə ilk dəfə olaraq, tələb olunan inkişaf üçün ölçülən hədəflər və müəyyən edilmiş göstəricilərlə birlikdə tam strategiya təqdim edirdi.^[19] MİM qlobal birliyin əldə edəcəyi qlobal hədəf kimi qəbul edildiyi üçün onlar müstəqildir və fərdi milli maraqlarla heç bir əlaqəsi yoxdur. Məqsədlər, hər bir dövlətin dünya birliyi qarşısında qarşılanacaq bir sıra öhdəliklərinin olduğunu və bu hədəflərə çatan dövlətlərin digər dövlətlərə kömək etmək məcburiyyətində olduğunu göstərir. Beləliklə, onlar insan hüquqları konsepsiyasının genişlənməsini təmsil edə bilər. İlk yeddi Minilliyin İnkişaf Məqsədləri ölçülə bilən hədəfləri təqdim edir, səkkizinci isə bir sıra 'addım atma' məqsədlərini sadalayır - ilk yeddi hədəfə doğru irəliləməyin yolları. Hər bir məqsəd müvafiq sahələrdə təkmilləşmiş təşkilatlar tərəfindən toplanan və saxlanılan statistik silsilələrə əsaslanan göstəricilərdən istifadə edir (adətən BMT-nin məsul qurumu, eyni zamanda OECD, BVF və Dünya Bankı) MİM-lər, Minilliyin vədi kimi yeni təşəbbüslər də daxil olmaqla, əhəmiyyətli miqdarda fəaliyyət göstərməyə məcbur etdi. Lakin bu təşəbbüslərin əksəriyyəti MİM tələb etdiyi milyonlarla insana çatmayan kiçik miqyaslı müdaxilələrdə işləyir. Son hədəf olan inkişaf üçün Qlobal Tərəfdaşlıq yarada bilmədən ilk yeddi hədəfə çatmaq mümkün olmayacaqdır. Heç bir mövcud təşkilat inkişaf etməkdə olan dünyanın nəhəng problemlərini,təkbaşına xüsusən də artan kasıb əhalinin yaşadığı şəhərlərdə həll etməyə qadir deyil. Sərhədsiz İnşaat Mühəndisləri İnstitutu və onun tövsiyələri və ICE-nin 2009–2010-cu illərdəki prezidenti Paul Jowitt tərəfindən 2007-ci ildə edilən Brunel Mühazirəsi, İngiltərədəki bir dəyişikliyin nümayəndəsi kimi ən azı qərbdə mövcud olan böyük imkanları bir araya gətirmək üçün Hökumətlər, sənaye, akademiya və xeyriyyəçilik belə bir ortaqlığa çağırış edirdi.^[20][21]

MİM 8 hədəfdən bəzisində irəliləyiş əldə edərək beynəlxalq inkişaf səylərini istiqamətləndirmək üçün uğurlu bir çərçivə rolunu oynadı. Məsələn, 2015-ci ilə qədər ifrat yoxsulluq səviyyəsi yarıya endirilmişdi. Əldə edilən digər hədəflərə təhlükəsiz içməli su, malyariya və məktəbdə gender bərabərliyi imkanları daxil edilmişdir.^[22] Buna baxmayaraq bəzi alimlər MİM-lərdə yoxsulluğun azaldılması üçün tələb olunan kritik perspektivlərin olmadığını və bərabərsizliyin strukturlarının çoxsaylı digər məqsədə çatmasına yol açdıqlarını iddia etdilər.^{[23] [24]} MİM dövrünün sona çatması ilə 2015-ci il Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Assambleyasının inkişaf üçün yeni gündəliyi qəbul etdiyi il oldu.^[25] BMT-nin keçmiş baş katibi Pan Gi Mun bunu "tarixdə müəyyən bir məqam" adlandıraraq, dövlətləri "həmrəylik içində hərəkət etməyə" çağırdı.^[26] MİM gündəliyinə əməl olunmaqla 169 göstərici ilə 17 Dayanıqlı İnkişaf Məqsədləri (SDGs) yaradıldı. 25 sentyabr 2015-ci ildə 2014-cü ildən bəri hərəkətdə olan 17 yeni hədəfi möhkəmləndirən "Dünyamızın Dəyişməsi: Dayanıqlı İnkişaf üçün 2030 Gündəmi "başlıqlı BMT-nin 70/1qətnaməsi qəbul edildi.^[22] Məqsədlər iqlim dəyişikliyi, iqtisadi bərabərsizlik, demokratiya, yoxsulluq və barışıq.sahələrinə diqqət yetirərək 2016-cı ilin yanvar ayında qüvvəyə mindi. DİM-lər MİM-lərin təməli üzərində qurulsa da, hər iki prosesdə bəzi əsas fərqlər var. Qəbul edilməzdən əvvəl, MİM-lərdən fərqli olaraq, DİM-lər aylardır vətəndaş cəmiyyəti aktyorlarının, QHT-lərin, həmçinin hökumətlərarası danışıqların iştirak etdiyi açılış sammitində müzakirə olunurdu.^[27] Yeni qlobal inkişaf gündəliyi məqsədlərin davamlılığını artırmaq üçün səylərini birləşdirərək kollektiv fəaliyyətə daha çox diqqət ayırdı. Davamlılığa bu səylər ətraf mühit, sosial, mədəni, siyasi və iqtisadi inkişaf sahələrində daha çox sektorlararası tərəfdaşlığa və beynəlxalq səylərin birləşdirilməsinə səbəb oldu.^[27]

Beynəlxalq inkişaf eyni zamanda inkişaf etməkdə olan ölkələrin ümumi hökumət siyasətlərini yaxşılaşdırmağı hədəfləyir. "Dövlət quruculuğu" uzunmüddətli iqtisadi, sosial və siyasi inkişafı dəstəkləmək üçün lazım olan regional institutların gücləndirilməsidir. Təhsil beynəlxalq inkişafın daha bir vacib tərəfidir. Bu gün diqqətin bu ölkələrdə davamlı inkişafa yönəldilməsinin yaxşı bir nümunəsidir; təhsil insanlara yoxsulluqdan uzaq olmaq üçün lazımi bacarıqlar verir.^[28]

Beynəlxalq inkişaf beynəlxalq yardım anlayışı ilə əlaqədardır, lakin fəlakət və humanitar yardımdan fərqlənir. Bu iki beynəlxalq dəstək forması inkişafın olmaması ilə əlaqəli bəzi problemlərin aradan qaldırılmasına çalışsa da, çox vaxt qısamüddətli düzəlişlərdir - bunlar mütləq uzunmüddətli həllər deyildir. Digər tərəfdən, beynəlxalq inkişaf, inkişaf etməkdə olan ölkələrə problemlərinin belə davamlı həllini təmin etmək üçün lazımi gücü yaratmağa kömək etməklə problemlərin uzunmüddətli həllini həyata keçirməyə çalışır. Həqiqi davamlı inkişaf layihəsi, maliyyə və ya digər şəkildə olmasına baxmayaraq, beynəlxalq əlaqəsi və dəstəyi olmadan müddətsiz davam edə biləcək bir layihədir.

Beynəlxalq inkişaf layihələri müəyyən bir problemi həll etmək üçün vahid, transformativ bir layihədən və ya cəmiyyətin bir neçə tərəfinə yönəlmiş bir sıra layihələrdən ibarət ola bilər. Təqdim olunan layihələr, bölgənin bənzərsiz mədəniyyətini, siyasətini, coğrafiyasını və iqtisadiyyatını əks etdirən problemi həll edən layihələrdir. Bu yaxınlarda bu sahədə diqqət qadınların səlahiyyətlərini artırmaq, yerli iqtisadiyyat qurmaq və ətraf mühitə qayğı göstərmək məqsədi daşıyan layihələrə yönəldilmişdir. ^[29] İnsan inkişafı kontekstində ümumiyyətlə xarici yardım, idarəetmə, səhiyyə, təhsil, yoxsulluğun azaldılması, gender bərabərliyi, fəlakətlərə hazırlıq, infrastruktur, iqtisadiyyat, insan hüquqları, ətraf mühit və bunlarla əlaqəli məsələlər daxildir. ^[30]

Son onilliklər ərzində inkişaf düşüncəsi modernləşmə və struktur tənzimləmə proqramlarından yoxsulluğun azaldılmasına keçdi. Keçmiş sistem altında yoxsul ölkələrin inkişafının bir hissəsi olaraq, sənayeləşmə və qəsdən sənaye siyasəti yaradan sosial və iqtisadi quruluş dəyişikliklərinə məruz qalması tövsiyə olunurdu. Yoxsulluğun azaldılması iqtisadi artımın artmasına səbəb olan makroiqtisadi sabitlik yaradan sosial rifah proqramlarına birbaşa büdcə dəstəyi əvəzinə olan bu anlayışı rədd edir.

Yoxsulluq anlayışı kontekstdən asılı olaraq müxtəlif şərtlərə tətbiq edilə bilər. Yoxsulluq, insanın qida, sığınacaq və təhlükəsiz içməli su kimi təməl ehtiyaclarına iqtisadi imkanın olmaması şərtidir. Bəziləri yoxsulluğu ilk növbədə iqtisadi cəhətdən müəyyən etsə də, digərləri sosial və siyasi tənzimləmələri daxili hesab edirlər - əksər hallarda ləyaqətinin olmaması ilə özünü büruzə verir.

Beynəlxalq inkişaf institutları və BMT kimi beynəlxalq təşkilatlar sürətli qloballaşma və beynəlxalq kapitalizmin müəyyən aspektləri kimi iqtisadi təcrübələrin, bəzən də Şimal adlandırılan ölkələr arasında iqtisadi ayrılığa səbəb ola biləcəyini və reallığın gerçəkləşməsini təşviq edir. -Gənc bölün. Bu cür təşkilatlar çox vaxt məqsəd qoyur və Qlobal Cənub və bu işi həyata keçirə biləcək digər təcrübə və siyasətlər arasında əməkdaşlığı təşviq etməklə bu ayrılığın azaldılmasına kömək edir.^[31]

Beynəlxalq inkişaf eyni zamanda bir millətin cəmiyyətinin daha zəngin və yoxsul təbəqələri arasında bərabərsizliyə səbəb ola bilər. Məsələn, iqtisadi artım inkişafa və sənayeləşməyə təkan verdikdə, korporativ və sənaye mənfəətini qorumaq üçün daha savadlı insanlara tələb yaratmaqla sinif bölgüsü yarada bilər. Beləliklə, insanların yeni iqtisadi elitaya daxil olmaq istədikləri kimi, təhsilə olan populyar tələb, tələbat və tələb prinsipi ilə təhsilin qiymətini daha yüksək səviyyəyə qaldırır. Təhsildə daha yüksək xərclər yalnız təhsil almaq üçün kifayət qədər pulu olan insanların, kütləvi inkişafın gətirdiyi daha yaxşı maaşlı işlərə uyğun olmaq üçün kifayət qədər təhsil ala biləcəyi bir vəziyyətə gətirib çıxarır. Bu, kasıb insanları daha az maaşlı işlərlə məhdudlaşdırır, lakin texnoloji inkişaf bu işlərin bir hissəsini köhnəldir (məsələn, bir işə götürmək üçün elektron maşınlar təqdim etməklə, məsələn bağbanlar kimi insanları düzəltmək üçün qazon biçənlər kimi bir sıra maşınlar yaratmaqla). Bu, daha az inkişaf etmiş bir cəmiyyətdə olduğu kimi yoxsul insanların həyatlarını asanlıqla inkişaf etdirə bilmədikləri bir vəziyyətə gətirib çıxarır. Buna görə Qlobal İnkişaf Mərkəzi kimi qurumlar qismən "kasıbçı" iqtisadi siyasət axtarır.^[28]

Müasir yoxsulluğun azaldılması və inkişaf proqramları tez-tez mərkəzi bir mövzu olaraq ləyaqətə malikdir. Ləyaqət eyni zamanda ilk maddəsi ilə başlayan Ümumdünya İnsan Hüquqları Bəyannaməsinin əsas mövzusudur:

"Bütün insanlar sərbəst və ləyaqət və hüquqlarda bərabər doğulur."

İnkişafda ləyaqət anlayışı bir çoxları tərəfindən geniş araşdırılmış və bütün inkişaf sektorları ilə əlaqəli olmuşdur. Məsələn, Ləyaqətlə İnkişafda Amit Bhaduri iddia edir ki, Hindistanda hamı üçün ləyaqətlə tam məşğulluq vacibdir və mümkündür, BMT-nin Minilliyin Layihəsinin Su və Kanalizasiya üzrə tapşırıq qrupu Səhiyyə, Ləyaqət və İnkişaf hesabatında sektoru ləyaqətlə birbaşa əlaqələndirir.^[32] Asiya İnsan Haqları Komissiyası 2006-cı ildə bir fərziyyə yayaraq bunları iddia etdi:

"İnsan ləyaqəti insan inkişafının əsl ölçüsüdür."

İştirak anlayışı inkişaf layihələri və proqramlarının nəzərdə tutulan faydalanan şəxslərin həmin layihə və proqramların planlaşdırılması və icrasında iştirak etmələrinin təmin edilməsi ilə əlaqədardır. Bu inkişaf layihələrinin alıcılarına öz inkişaflarına təsir göstərməyə və idarə etməyə imkan verdiyindən vacib hesab olunur, bununla da hər hansı bir asılılıq mədəniyyətini aradan qaldırır. Bu, müasir inkişaf nəzəriyyəsində ən vacib anlayışlardan biri hesab olunur.

"Uclarından biri də inkişaf vasitələrindən biridir"- Kənd İnkişafı və Qida Təhlükəsizliyi üzrə BMT Sistem Şəbəkəsi İnkişaf layihələrinin yerli iştirakçıları tez-tez ağız icmalarının məhsuludur.^[33][34] Bu, savadlı olmayan insanlar üçün əlçatan kənd qiymətləndirməsi kimi layihə planlaşdırması və təşkilati inkişaf metodlarını tərtib etmək səylərinə səbəb oldu.

Uyğunluq anlayışı bir inkişaf layihəsi və ya proqramının düzgün miqyasda və texniki səviyyədə olmasını təmin etməklə və mədəni və sosial baxımdan faydalananlar üçün uyğun olmasıdır. Bu, bir şeyin aşağı texnologiyalı, ucuz və ya əsas olduğunu təmin etməklə qarışıq olmamalıdır - bir layihə, alıcıları və sahibləri üçün məqbul olduqda, iqtisadi cəhətdən əlverişli və icra edildiyi kontekstdə davamlı olacağı təqdirdə uyğundur.

Məsələn, bir kəndin alt-Sahara icmasında xlorlu və nasoslu bir su sistemi təmin etmək məqsədəuyğun olmaya bilər, çünki lazımi səviyyədə saxlanıla və ya idarə oluna bilməz - sadə əl nasosları daha yaxşı ola bilər; eyni ölkənin böyük bir şəhərində olarkən əl nasosları ilə su vermək uyğun olmazdı və xlorlu sistem düzgün cavab olardı.

İqtisadçı E.F.Şumaxer uyğun texnologiyanın səbəbini taparaq ITDG (Intermediate Technology Design Group) təşkilatını təsis etdi, bu da inkişaf üçün uyğun texnologiyalar hazırlayır və təmin edir (ITDG indi Praktik Fəaliyyət adlandırılmışdır).

Doğru maliyyələşdirmə konsepsiyası, buna mane olmaq əvəzinə inkişafa dəstək verən və imkan verən dövlət və özəl maliyyə dəstəyi sistemlərinə ehtiyacı əks etdirmək üçün hazırlanmışdır.

Davamlı iş təcrübəsi Uqandanın şimalındakı kəndli icmalar üçün iqtisadi böyüməyə və səlahiyyət verir. İnkişafa davamlı bir yanaşma, son mənbələrdən asılı olmayan nəticələr verəcək layihə və proqramlar hazırlamaq üçün iqtisadi, sosial və ətraf mühit amillərini nəzərə alan məsələdir. Davamlı bir şey yerli ətraf mühitin təmin edə biləcəyindən daha çox təbii ehtiyatlardan istifadə etməyəcəkdir; yerli icma və bazarların təmin edə biləcəyindən daha çox maliyyə mənbələri; və qeyri-müəyyən müddətə davam etmək üçün cəmiyyət, hökumət və digər maraqlı tərəflərdən lazımi dəstəyi alacaqdır.

Bu, beynəlxalq inkişafın əsas konsepsiyalarından biridir və xarici yardımdan asılılığın aradan qaldırılmasında vacibdir. Hüquqlara əsaslanan yanaşma İnkişafa hüquqlara əsaslanan yanaşma bir çox qeyri-hökumət təşkilatları və BMT tərəfindən beynəlxalq inkişafa yeni yanaşma kimi qəbul edilmişdir. Hüquqlara əsaslanan yanaşma, potensialın inkişafı, insan hüquqları, iştirak və davamlılıq kimi beynəlxalq inkişafın bir çox fərqli anlayışlarını özündə cəmləşdirir. İnkişafa hüquqlara əsaslanan yanaşmanın məqsədi hüquq sahiblərinə və ya tam hüquqlardan istifadə etməyən qrupa səlahiyyət vermək və vəzifəli şəxslərin və ya bu hüquqların doldurulmasına borclu olan qurum və ya hökumətin imkanlarını gücləndirməkdir.

Bir ölkənin və ya cəmiyyətin necə inkişaf etdiyinə dair hökm olduqca subyektivdir, çox vaxt çox mübahisəlidir və gələcək inkişafın zəruri və ya arzu olunacağını mühakimə etmək üçün çox vacibdir. İnsan inkişafının müxtəlif ölçüləri var, bunların bir çoxu yuxarıdakı fərqli sektorlarla əlaqəlidir. Bunlardan bəziləri:

• Milli ÜDM
• Savadlılıq dərəcələri
• Gözləmə müddəti
• İnsan İnkişafı İndeksi
• Gini əmsalı
• İnsan Təhlükəsizliyi İndeksi - xarici əlaqəyə baxın və İnsan təhlükəsizliyi haqqında qeyd edin
• Adambaşına gəlir
• Anaların sağ qalma səviyyəsi
• HİV infeksiyası dərəcələri
• Adambaşına düşən həkimlərin sayı

Üçüncü Dünya ölkələrində inkişafın görülməsinin maraqlı bir yolu modernləşmədir. Buraya ev təsərrüfatlarının elektronlaşdırılması və telefon planlarında artım daxildir. Bu, sosial inkişafı dəqiq şəkildə ifadə etmir, baxmayaraq ki, dəqiq ölçmək çətindir və qurumlar metodlarında çox fərqlidirlər. Bu, iqtisadi artımın sosial böyüməyə səbəb olub-olmaması ilə bağlı mübahisəyə girir.^[35] Sosial dəyişikliyin göstəricilərindən iqtisadi amilləri inkişaf göstəriciləri kimi və inkişaf siyasətini tərtib etmək üçün istifadə etmək olar. Xarici İnkişaf İnstitutuna görə, inkişaf tərəqqisinə dair çoxsaylı araşdırmada, bu tədbirlərin yaxşılaşdırılmış nəticələrinin ümumiyyətlə ağıllı rəhbərliyin, siyasətlərin, qurumların və dostların birləşməsindən qaynaqlandığı aşkar edilmişdir.^[36]

Miqrasiya tarix boyu əhəmiyyətli beynəlxalq inkişafa da səbəb olmuşdur. İnsanlar irəlilədikcə, mədəniyyətləri, bilikləri, bacarıqları və texnologiyaları da onlarla birlikdə irəliləyir. Miqrantların keçmiş evləri və icmaları ilə əlaqələri beynəlxalq münasibətlərə və mal, kapital və bilik axınına səbəb olur. Müasir dövrdə miqrantlar tərəfindən evə göndərilən pul köçürmələrinin dəyəri verilən beynəlxalq yardımların ümumi miqdarından çoxdur.^[37]

Beynəlxalq inkişaf və fəlakətlərin aradan qaldırılması, çox vaxt beynəlxalq inkişafın əsas mövzuları ilə (və Minilliyin İnkişaf Məqsədləri ilə - aşağıdakı təsvirlərə daxil edilir) əlaqəli olan sektorlara bölünür. Sektorların dəqiq müəyyənləşdirilmiş siyahısı yoxdur, lakin daha qurulmuş və ümumdünya qəbul edilən bəzi sektorlar burada daha ətraflı araşdırılır. Sektorlar bir-biri ilə bir-birinə bağlıdır və bu problemlərin mürəkkəbliyini göstərir.

İnkişafda, bu, məqbul yaşayış səviyyəsini təmin etmək üçün kifayət qədər miqdarda və keyfiyyətdə su və kanalizasiya (tualet, hamam qurğusu, sağlam mühit) təmin etməkdir. Bu, relyef cavabından fərqlidir, burada həyatı təmin etmək üçün kifayət qədər miqdarda və keyfiyyətdə su və kanalizasiya ilə təmin olunur. Su və kanalizasiya ilə təminat, ilk növbədə mühəndislik problemidir, eyni zamanda çox vaxt təhsil elementini əhatə edir və sığınacaq, siyasət və insan hüquqları ilə sıx bağlıdır.^[38]

Yeddinci Minilliyin İnkişaf Məqsədi, 2020-ci ilə qədər təhlükəsiz içməli suya davamlı çıxışı olmayan insanların nisbətini yarıya qədər azaltmaq və ən azı 100 milyon məhəllədə yaşayanların həyatında əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşmaya nail olmaq da daxil olmaqla ekoloji dayanıqlığı təmin etməkdir. UN-Su, orqanizm Su problemləri üzərində işləyən BMT-nin 26 agentliyi su ilə əlaqədar Minilliyin İnkişaf Məqsədlərinə doğru irəliləməyi izləyən BMT-nin Dünya Su İnkişafı Hesabatı üçün məsuliyyət daşıyır. Hesabat hazırlayan Dünya Su Qiymətləndirmə Proqramı, MİM-in səkkizinin su qaynaqları ilə necə bağlı olduğunu açıqladı. ^[39]

Su və Kanalizasiya sahəsində ixtisaslaşmış təşkilatların nümunələri:

• Oxfam
• Su 1-ci Beynəlxalq
• WaterAid
• WaterPartners International
• Su təchizatı və kanalizasiya üzrə əməkdaşlıq şurası
• Canlı Su Beynəlxalq
• Kömək tərəfdaşları (Hindistanda su yatağının idarə edilməsi və Filippində kanalizasiya)
• Xeyriyyə: su
• EcoCARE Sakit Okean Tresti

Bu, əhaliyə səmərəli və ardıcıl şəkildə və ehtiyaclarına uyğun keyfiyyətli tibbi xidmətin təmin edilməsidir. Qəbul edilən və ya uyğun olan standart və təminat səviyyəsi bir çox amillərdən asılıdır və ölkə və məkan üçün çox spesifikdir. Məsələn, böyük bir şəhərdə (bir 'inkişaf etməkdə' olan ölkədə və ya olmasın), hər cür müalicə təklif edə bilən yüksək səviyyəli bir xəstəxana təmin etmək məqsədəuyğun və çox vaxt praktikdir; ucqar bir kənd icmasında vaxtaşırı olaraq, bir neçə fərqli icmaya xidmət göstərən kənd poliklinikası ilə bir tibb işçisini ziyarət etmək daha məqsədəuyğun və praktik ola bilər.

Səhiyyə xidmətlərinə çıxışın təmin edilməsi həm mühəndislik problemidir, çünki xəstəxana və nəqliyyat sistemləri kimi infrastruktur tələb olunur, çünki ixtisaslı tibb işçiləri və təhsilli istehlakçılar tələb olunur. Dördüncü Minilliyin İnkişaf Məqsədi beş yaşına çatmamış uşaqlar arasında ölüm nisbətinin üçdə ikisini azaltmaqdır. Beşinci Minilliyin İnkişaf Məqsədi ana ölümü nisbətini dörddə üçə endirməkdir.

Altıncı Minilliyin İnkişaf Məqsədi, HİV / AİDS-in yayılmasının qarşısını almaq və dayandırmaq və malyariya və digər əsas xəstəliklərin yayılmasının qarşısını almaq və dayandırmaqdır.

Bu hədəflərə çatmaq həm də idarəetmə problemidir. Sağlamlıq xidmətləri hər yerdə hər kişiyə, qadına və uşağa eyni keyfiyyətlə qulluq edərkən məhdud mənbələrdən ən yaxşı şəkildə istifadə etməlidir. Xidmətlərin bu səviyyəsinə çatmaq yenilik, keyfiyyət yaxşılaşdırılması və səhiyyə xidmətləri və proqramlarının genişləndirilməsini tələb edir. Əsas məqsəd xalq sağlamlığını həqiqətən açıq etməkdir.

Səhiyyədə çalışan təşkilatların nümunələri:

• Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı
• Səhiyyə tərəfdaşları
• İnkişaf İnstitutu üçün nəticələr
• Gavi, Peyvənd İttifaqı

Təhsilin verilməsi çox vaxt pulsuz ibtidai təhsil təhsili təmin etməklə yanaşı orta və ali təhsili də əhatə edir. Təhsilə çatışmazlıq insan inkişafının əsas məhdudiyyətlərindən biridir və digər sektorların hər biri ilə sıx əlaqəlidir. Demək olar ki, hər bir inkişaf layihəsi təhsilin bir hissəsini özündə cəmləşdirir, çünki təbiəti ilə inkişaf insanların yaşam tərzində dəyişiklik tələb edir.

İkinci Minilliyin İnkişaf Məqsədi universal ibtidai təhsili təmin etməkdir. Ali təhsil müəssisələrində təhsil almalı olan ixtisaslı müəllimlər tələb olunduğu üçün təhsildə təminat özü təhsil məsələsidir. Bununla birlikdə, donorlar ali təhsilə dəstək vermək istəmirlər, çünki siyasətləri hazırda MİM-i hədəf alır. onları yerləşdirə bilməyən sistem. [sitat lazım]

Müvafiq sığınacaq təmin edilməsi ailələr və icmalar üçün uyğun mənzillə təmin olunmaqla əlaqədardır. Mədəniyyət, məkan, iqlim və digər amillərin məzmunu üçün çox səciyyəvidir. İnkişafda, insanları uzunmüddətli müddətdə yerləşdirmək üçün uyğun bir keyfiyyət və tipli mənzil ilə təmin etməkdir. Bu, həyatı təmin etmək üçün kifayət qədər sığınacaq təmin etməklə əlaqəli relyefdəki sığınacaqdan fərqlənir.

Sığınacaqda ixtisaslaşmış təşkilatlara misallar:

• UN-HABITAT (inkişaf)
• UNHCR (relyef)
• Sığınacaq Mərkəzi (relyef)
• İnsanlıq üçün memarlıq (relyef və inkişaf)
• Maddə 25 (relyef və inkişaf)
• ARCHIVE Global (inkişaf)
• İnsan hüquqları

İnsan hüquqlarının təmin edilməsi, hər yerdə bütün insanların beynəlxalq insan hüquqları sənədləri ilə onlara verilmiş hüquqları əldə etmələrini təmin etməkdən ibarətdir. Bunların çoxu var, lakin beynəlxalq inkişaf üçün ən vacib olanlar bunlardır:

• Ümumdünya İnsan Hüquqları Bəyannaməsi və onunla əlaqəli müqavilələr
• Uşaq hüquqları haqqında Konvensiya
• Cenevrə Konvensiyaları (bu inkişafdan daha çox relyefə və hərbi təcrübəyə daha çox aiddir)

İnsan hüquqları çox geniş mövzuları əhatə edir. Beynəlxalq inkişaf layihələri ilə daha çox əlaqəli olanlara gender bərabərliyi, ədalət, məşğulluq, sosial rifah və mədəniyyət ilə əlaqəli hüquqlar daxildir.

Üçüncü Minilliyin İnkişaf Məqsədi, gender bərabərliyini təşviq etmək və 2005 və 2015-ci ilə qədər bütün səviyyələrdə ibtidai və orta təhsildə gender bərabərsizliyini aradan qaldıraraq qadınlara səlahiyyət verməkdir. Bu məqsədə çatmaq digər 8 Minilliyin İnkişaf Məqsədlərindən 5-nin əldə olunmasına kömək edə bilər. Məqsədlər 1-6, Konqo Demokratik Respublikası, Sub-Sahara Afrika və bir çox inkişaf etməkdə olan ölkələr kimi problemli ölkələrin cəmiyyətlərində qadınların vəziyyəti ilə birbaşa əlaqədədir. Bir qadının sosial səviyyəsinin aşağı olması, qabiliyyətlərini təəccüblü şəkildə cəmiyyətə təsir göstərməsinə mane olur. Ana və övlad arasındakı əlaqəni qeyd edərək, 1, 4 və 5 Məqsədlər pis sosial vəziyyətin qəzəbini hiss edəcəklər. Sağlam olmayan bir uşaq, sağlam bir uşağı doğura bilməz, təkcə xəstə bir uşağı sağ ələ keçirmədən, sağlam qidalana bilməz. Bir ana uşağın qayğısının çox hissəsini xarakterik hesab edir, buna görə yalnız özünü deyil, başqa bir insanı da dəstəkləmək üçün mövcud imkanlara sahib olmalıdır. Bu mənbələr olmadan, əgər bir şey ağırlaşmalarına tab gətirməmişdirsə, qadın yoxsulluq və aclıq təhlükəsindən qurtula bilməz və eyni zamanda uşağına dəstək ola bilməz. Fərqli bir ictimai normalarda, 2 və 6 Məqsədlər, köhnə imtiyazla təhdid edilir. Tarixən qadınlara kişilərin əfv olunmasında təhsildən imtina edildi, nəticədə iqtisadi cəhətdən inkişaf etmək imkanları daha az oldu. Qadınlara adekvat təhsildə bərabər imkanların verilməsi qlobal birliyin ümumbəşəri ibtidai təhsil əldə etməsi addımlarını daha da yaxınlaşdırır. Bununla yanaşı, təhsildə xəstəliklərin qarşısını alma təhlükəsizliyi ilə bağlı biliklərin düzgün yayılması təmin ediləcəkdir. Asanlıqla yayınan səbəblərə görə qadınlar getdikcə HİV / AİDS qurbanı olurlar. Qadınlar üçün lazımi bir təhsil almaq imkanlarının artırılması müxtəlif cəbhələrdə olduqca faydalı olacaqdır. Gender bərabərliyini təşviq etmək qlobal inkişafa doğru irəliləməyi təşviq etməkdir.

Bu, bütün insanların öz insanları üçün pul qazanmağı və insan hüquqlarını pozmadan və ləyaqətini qorumadan özlərinə uyğun bir yaşayış səviyyəsini təmin etmələrini təmin etməkdən ibarətdir.

İlk Minilliyin İnkişaf Məqsədi gündə bir dollardan az yaşayan insanların nisbətini iki dəfə azaltmaq və aclıqdan əziyyət çəkən insanların nisbətini yarıya endirməkdir.

Dolanışıq anlayışı birbaşa Dayanıqlı Yaşayışa Yardım yanaşmasından (SLA) beynəlxalq inkişafa yönəldilmişdir. Bu yanaşma və sonrakı praktik çərçivə 1980-ci illərin ortalarından başlayaraq inkişaf əməkdaşlığının səmərəliliyinin artırılmasında maraqlı olan Robert Çambersə etibar edilmişdir. Bu yanaşma sonradan Birləşmiş Krallıqın Beynəlxalq İnkişaf Departamenti (DFID) tərəfindən hazırlanmış və istifadə edilmişdir .Müasir yanaşma "ənənəvi" inkişaf təşəbbüslərinin əvvəlki nəzəriyyələri və metodologiyasından daha əhatəli hesab olunur. Əsas anlayışlara aşağıdakılar daxildir: vahid mənzərəni götürmək, icma və fərdi güclər üzərində qurulmaq, həm makro, həm də mikro səviyyəli düşüncə, dayanıqlıq və dinamik və daim inkişaf edən bir çərçivəni qorumaq.

Resurslar və maliyyə yatırımları ilə təmsil olunan başlanğıc kapitalı icmaların üzvləri tərəfindən səsləndirilən icmaların xüsusi ehtiyaclarına əsaslanan inkişaf agentlikləri tərəfindən icmalara ayrılır. Cəmiyyətin qarşıya qoyduğu məqsədə çatmaq üçün iki tərəf yaxından əməkdaşlıq edir. İnkişaf agentlikləri tərəfindən mövcud qaynaqlar ilə birlikdə kapital icmalar tərəfindən həyat səviyyələrini yaxşılaşdırmaq üçün istifadə olunur.

İnsanlara öz inkişafları üçün xidmətlər, əşyalar və ya layihələr təşkil etməyə və ya satın almağa imkan verən maliyyə sistemləri və çərçivələri təmin etməklə əlaqəli bir neçə təşkilat və təşəbbüs mövcuddur.

2006-cı il Nobel Sülh Mükafatı, kasıblara mikrokredit vermə sahəsindəki işlərinə görə Məhəmməd Yunus və təsis etdiyi Grameen Bankı ilə birlikdə mükafatlandırıldı.

"İnkişaf etmiş" və "inkişaf edən" (və ya "inkişaf etməmiş") terminləri sərvətlərin bölüşdürülməsi məsələlərini və müstəmləkəçiliyin uzanan təsirlərini qulaqardına vurduqları üçün siyasətin formalaşmasında problemli oldu. Bəzi nəzəriyyəçilər inkişaf səylərini köklü bir neo-müstəmləkə kimi görürlər, bunun içində varlı bir ölkə öz sənaye və iqtisadi quruluşunu daha inkişaf etmiş millətin mal və xidmətlərinin istehlakçısına çevriləcək yoxsul bir xalqın üzərinə məcbur edir. Məsələn, inkişafa yoxsul ölkələrin insanlarına zərər verən və ətraf mühitə təhlükə yaradan Qərb mədəni imperializminin bir forması kimi baxın ki, inkişafın tamamilə rədd edilməsini təklif etsinlər.

• Afrika İnkişaf Bankı
• BMT-nin İnkişaf proqramı
• Dünya Bankı

• Allen, T. and Thomas, A. (2000). Poverty and development into the 21st century. OUP. ISBN 0-19-877626-8
• Barlett, Andrew (2007). Plans or People: What are our Priorities for Rural Development?. Rural Development News. (No.1) Agridea.
• Bhaduri, Amit (2005). Development With Dignity. National Book Trust. ISBN 81-237-4596-6
• Browne, S. (1990) Foreign aid in practice. New York University Press. ISBN 0-86187-723-3
• Develtere, P. (2012). How Do We Help? The Free Market In Development Aid Leuven University Press. ISBN 978-90-5867-902-4
• Escobar, A. (1995) Encountering development: the making and unmaking of the third world, Princeton. ISBN 0-691-03409-5
• Fukuyama, Francis (2006) The End of History and the Last Man. Free Press. ISBN 0-02-910975-2
• Korten, D,C. (1995). When corporations rule the world. Berrett-Koehler Publishers. ISBN 1-887208-00-3
• Moss, T., Roodman, D. and Standley, S. (2005). The Global War on Terror and U.S. Development Assistance: USAID allocation by country, 1998–2005 – Working Paper 62. Center for Global Development
• David Mosse (ed.): Adventures in Aid Land – The Anthropology of Professionals in International Development, Berghahn Books, Oxford/New York 2010 ISBN 978-0-85745-110-1
• Parfitt, T. (2002). The end of development? Modernity, Post-Modernity and Development. Pluto press. ISBN 0-7453-1637-9
• Sachs, W (ed.) (1992). The Development Dictionary: a guide to knowledge as power, Zed Books. ISBN 1-85649-044-0
• Salehi Nejad, A. (2011). The Third World; Country or People?. London, United Kingdom: Titan Inc.
• Schuurman, F.J. (1993) Beyond the impasse: new directions in development theory. Zed Books. ISBN 1-85649-210-9
• Skelton, T. and Allen, T. (1999). Culture and Global Change, Routledge. ISBN 0-415-13916-3
• Sphere Project (2003). Humanitarian Charter and Minimum Standards in Disaster Response (Sphere Handbook 2004 Edition). London: Oxfam Publishing. ISBN 92-9139-097-6.
• Stockholm International Water Institute (2005). Health, Dignity and Development: What Will It Take?. UN Millennium Project. ISBN 91-974183-8-2
• Utting, P. (2003) Promoting Development through Corporate Social Responsibility – Does it Work?. Global Future, Third Quarter 2003, Profit and Loss? Corporations and Development. London: World Vision International.
• Wroe, M and Doney, M. (2005). The rough guide to a better world. UK: Rough Guides Ltd. ISBN 1-84353-476-2
• Catholic Relief Services (2009). Water and Conflict: Incorporating Peacebuilding into Water Development. US: CRS.
• Eric G. Bing; Marc J. Epstein. Pharmacy on a Bicycle: Innovative Solutions for Global Health and Poverty. Berrett-Koehler Publishers. 2013. ISBN 978-1609947897.
• McNeil, John Donald. International Development: Challenge and Controversy. Sentia Publishing. ISBN 978-0999323236.

• Global South Development Magazine, a free magazine of international development issues.
• AidData: Tracking Development Finance
• The Participation, Power and Social Change research team at the Institute of Development Studies Arxivləşdirilib 2013-03-28 at the Wayback Machine
• Overseas Development Institute Arxivləşdirilib 2008-12-06 at the Wayback Machine – Independent UK Think Tank focusing on a wide range of development issues
• Climate & Development Knowledge Network, run by an alliance of organisations that include PwC and ODI
• Center for Global Development – Independent Washington-based research organization
• Development Gateway – An international non-profit that empowers development actors using information and communications technology
• The Human Development Reports
• Human Security Index Arxivləşdirilib 2020-03-03 at the Wayback Machine Human Security Index Website with HSI data, and a Human Development Index covering 232 countries
• World Bank YouThink – Simple guide to the main issues
• USAID – U.S. Agency for International Development – The U.S. Government's primary development agency
• MCA – U.S. Millennium Challenge Account
• DFID – Department for International Development – The UK Government department responsible for promoting sustainable development
• [1] - Overseas Development Institute, a UK based think thank on international development issues
• Oxford Poverty & Human Development Initiative, Oxford Department of International Development, University of Oxford
• Zunia, an online network for knowledge exchange among development professionals worldwide.
• Karsten Weitzenegger's collection of job opportunities from various international development portals
• ⇒ The Vrinda Project Channel - videos on the work in progress for the achievement of the MDGs connected to the Wikibook ⇒ Development Cooperation Handbook
• International Development research on IssueLab
• Southern Innovator Magazine Issue 1: Mobile Phones and Information Technology - United Nations Office for South-South Cooperation
• Southern Innovator Magazine Issue 2: Youth and Entrepreneurship - United Nations Office for South-South Cooperation
• Southern Innovator Magazine Issue 3: Agribusiness and Food Security - United Nations Office for South-South Cooperation
• Southern Innovator Magazine Issue 4: Cities and Urbanization - United Nations Office for South-South Cooperation
• Southern Innovator Magazine Issue 5: Waste and Recycling - United Nations Office for South-South Cooperation