Fandom

Veb-sayt üçün baxın: Fandom (veb-sayt)
Montreal komikkonunda Katniss Everdin kimi geyinən kospleyer, iyul 2015

Fandom, ümumi maraqları paylaşan pərəstişkarlardan ibarət submədəniyyətdir. Azarkeşlər adətən fandomlarının obyektlərinin xırda təfərrüatları ilə də maraqlanırlar və sosial şəbəkədə vaxtlarının əhəmiyyətli bir hissəsini maraqlarına sərf edirlər.

Fandom insan maraqlarının və ya fəaliyyətinin istənilən sahəsini əhatələndirir. Azarkeşlərin maraq dairəsi kiçik bir şəkildə müəyyən edilə bilər, eləcə də məşhur bir şeyə yönəldilə bilər və ya bir neçə hobbi, janr və ya modaları əhatə edə bilər. Hazırda bu termin hər hansı bir mövzuya heyran olan insan qruplarına şamil edilsə də, ilk əvvəl idman həvəskarlarına aid edilirdi. Merriam-Webster lüğətində bu terminin istifadəsi 1903-cü ilə qədər gedib çıxır.[1]

Mütəşəkkil submədəniyyət kimi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ədəbi detektiv Şerlok Holmsun pərəstişkarları Holmes 1893-cü ildə "öldürüldükdən" sonra ictimai matəm nümayişləri keçirərək təxminən 1897-ci ildən 1902-ci ilə qədər ilk fan-əsərlərini yaratmışlar və bu təşkil olunmuş ilk müasir fandom hesab olunur.[2][3]

Medianın əhatə dairəsindən kənarda dəmir yolu həvəskarları 19-cu əsrin sonlarından populyarlıq qazanmağa başlayan və 20-ci əsrin əvvəllərinin ilk onilliklərində getdikcə daha çox tanınan başqa bir erkən fandom olmuşdur.[4][5]

1956-cı ildə Nyu-Yorkda keçirilən 14-cü Dünya Elmi Fantastika Konvensiyasında ziyafət

Media fandomu 1970-ci illərin əvvəllərində elmi fantastika fandomundan ayrıldı və diqqət mərkəzi TV və filmlər daxilindəki personajlara yönəldi, məsələn: Star Trek və The Man from U.N.C.L.E..[6]

Anime və manqa fandomu 1970-ci illərdə Yaponiyada təşkil olundu. Amerikada isə bu fandom elmi fantastika fandomunun bir qolu olaraq başladı, pərəstişkarlar toplantılarına Yapon manqasının əldə edilmiş nüsxələrini gətirməyə başladılar.[7] Elmi fantastika və anime fandomları mediada böyüyərkən, 1960-cı illərin sonu - 1970-ci illərin əvvəllərində ortaya çıxan hippi mədəniyyəti ətrafında cəmiyyətə və texnologiyaya davamlı təsir göstərəcək qlobal fandom ortaya çıxdı.[8]

Fandomları olan əlavə mövzulara komikslər, cizgi filmləri, video oyunlar, idman, musiqi, filmlər, televiziya şouları, jurnallar, [9] sabun operaları, [10] məşhurlar və oyun şouları daxildir.[11]

Fan fəaliyyətləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
İngilis telefon köşkündə Şerlok serialına aid fan sənət işi

Fandomun üzvləri bir-biri ilə ünsiyyət qurur, tez-tez fan toplantılarında iştirak edir, müxtəlif işlər və xəbər bülletenləri dərc edir və mübadiləsi aparırlar. Əvvəl çap mediasından istifadə edən bu submədəniyyətlər öz kommunikasiyalarının və qarşılıqlı əlaqəsinin çox hissəsini müasir zamanımızda internetə köçürüblər ki, bu da öz fanat bazasına aid ətraflı məlumatın arxivləşdirilməsi məqsədilə istifadə olunur. Çox vaxt pərəstişkarlar müəyyən bir işə olan sevgilərini və tənqidlərini bölüşmək üçün forumlarda və müzakirə toplantılarında yığışırlar. Ən əsası, bu cür müzakirələr medianın özünə də təsir göstərə bilər.[12][13]

Fandom və texnologiya

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İnternetin yüksəlişi fandom üçün yeni və güclü imkanlar yaratdı.[14] Bu, FTP üzərindən lent ticarətinə səbəb oldu.[15] Ümumdünya Şəbəkəsinin yaranmasından sonra bir çox icmalar fandomların təcrübələrini onlayn qəbul etməyə başladılar.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ "Fandom - Definition of fandom by Merriam-Webster". merriam-webster.com. 2023-05-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-10.
  2. ↑ Wired.
  3. ↑ "Sherlock Holmes". Fanlore wiki. Fanlore. 2015-02-06. 2017-06-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-03-12. The earliest recorded examples of this fannish activity are from 1902...
  4. ↑ "About Us | National Railway Historical Society" (ingilis). 2020-12-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-11-10.
  5. ↑ "Railway & Locomotive Historical Society, Inc - History". www.rlhs.org. 2021-01-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-11-10.
  6. ↑ Busse, Kristina, redaktorA Brief History of Media Fandom // Fan Fiction and Fan Communities in the Age of the Internet. Jefferson, North Carolina: McFarland & Company. 2006. 41–59. ISBN 978-0-7864-2640-9. (#missing_name)
  7. ↑ Bennett, Jason H. "A Preliminary History of American Anime Fandom" (PDF). University of Texas at Arlington. July 25, 2011 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: May 10, 2009.
  8. ↑ Ben Grubb. "The Deadhead Subculture". Grinell College. 2016-02-14. 2020-07-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-03-05.
  9. ↑ Cook, Michael L. Mystery fanfare: a composite annotated index to mystery and related fanzines 1963–1981. Popular Press. 1983. 24–5. ISBN 0-87972-230-4.
  10. ↑ "Kristian Alfonso, Alison Sweeney and More Shocking Soap Opera Exits|msn.com". MSN. 2020-12-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-10.
  11. ↑ ""Gaming's Fringe Cults"|The Escapist". 2014-02-02 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2007-12-04.
  12. ↑ Laskari, Isabelle. "Glee Producer and Writer Discuss the Show's Fandom". Hypable. 27 January 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 November 2011.
  13. ↑ Miller, Gerri. "Inside Serenity". How Stuff Works. 28 September 2005. 18 November 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 November 2011.
  14. ↑ "Fandom". Fandom (ingilis). 2023-12-05. 2019-04-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-10.
  15. ↑ "Что такое FTP? — Вопросы и ответы — Джино". jino.ru (rus). 2023-08-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-10.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]