Həzm aparatı

Həzm aparatı (lat. apparatus degistorius) — daxili üzvlərin təşkil elədikləri üç aparatdan biri olub, həzm kanalından və bir sıra vəzilərdən ibarətdir. İnsanın həzm kanalı (lat. canalis degestorius) 8–10 m uzunluğunda olub, bir neçə hissələrə bölünür:
I. Ağız boşluğu — lat. cavum oris, bura dişlər, ağız vəziləri, dil, damaq aiddirlər.

Həzm aparatı
Həzm aparatı (sxematik)
Latınca	apparatus degistorius

II. Ön bağırsaq

• Udlaq
• Qida borusu
• Mədə

III. Orta ya nazik bağırsaq

• Onikibarmaq bağırsaq
• Acı bağırsaq
• Qalça bağırsaq

IV. Arxa ya yoğun bağırsaq

• Kor bağırsaq
• Qalxan çənbər bağırsaq
• Köndələn cənbər bağırsaq
• Enən çənbər bağırsaq
• S-ə bənzər çənbər bağırsaq
• Düz bağırsaq

V. Vəzilər

• Dilaltı vəzi
• Çənəaltı vəzi
• Qulaqaltı vəzi
• Qaraciyər: Öd kisəsi; Öd
• Mədəaltı vəzi

Ağız boşluğuna düşən əzilmiş, islanmış qida əsnək dəliyindən (lat. isthmus faucium) udlağa keçərək və oradan qida borusu vasitəsilə mədəyə düşür. Mədəyə daxil olan qida həzm olunduqdan sonra nazik bağırsağa (lat. intestinum tenue):onikibarmaq (lat. duodenum), acı (lat. jejunum), qalça bağırsağa (lat. ileum) keçir. Onikibarmaq bağırsağa qaraciyər və pankreas axacaqları açılır. Bu axacaqlar vasitəsilə ifraz olunan öd və mədəaltı vəzi şirəsinin təsirindən hörrə halına düşmüş qida nazik bağırsaq divarındakı xovlar vasitəsilə mənimsənilərək qana ötürülmüş olunur. Yerdə qalan hissə arxa ya yoğun bağırsağa: kor bağırsaq (lat. cecum), qalxan çənbər bağırsaq (lat. colon ascendens), köndələn cənbər (lat. colon transversum), enən çənbər (lat. colon descendens), S-ə bənzər çənbər (lat. colon sigmoideum) keçərək tərkibindəki su bağırsaq divarından sorulur və yerdə qalan nəcis kütləsi düz bağırsaq (lat. colon rectum) vasitəsilə anal dəliyindən (lat. anus) defokasiya olunur. Beləliklə həzm kanalı ağız yarığından başlayıb, anus ilə tamam olur və bu dəliklər vasitəsilə xarici mühitlə birləşir.

• Bourgery JM. Traité complet de l’Anatomie de l’Homme. Paris: Delaunay; 1839. Vol. 5 Splanchnology; pp. 169–179.
• Gray H (1918) Gray’s anatomy. Anatomy of the human body. XI Splanchnology, 2H The Large Intestine 1918.
• Atlas of Human Anatomy. vols. 1-3. vol. 1, Osteology, Arthrology and Syndesmology, Myology (317 pp.); vol. 2, Splanchnology, Ductless Glands, Heart (229 pp.); and vol. 3, Nervous System, A ngiology, Sense Organs (326 pp.). Ferenc Kiss and Janos Szentágothai. Pergamon, London; Macmillan, New York, ed. 17, 1964. Illus.
• M.B. DeJarnette. Technic and Practice of Bloodless Surgery. 1939, p. 51
• Prof. K.Ə. Balakişiyev, İnsanın Normal Anatomiyası, II cild, "MAARİF" Nəşriyyatı, Bakı - 1979