Kövsər Tarverdiyeva

Kövsər Məmməd qızı Tarverdiyeva (14 iyul 1914, İrəvan, İrəvan qəzası, İrəvan quberniyası, Rusiya imperiyası – 2013, Bakı) — ədəbiyyatşünas, pedaqoq, tərcüməçi, publisist, filologiya elmləri namizədi (1952).[1]

Kövsər Tarverdiyeva
Kövsər Məmməd qızı Tarverdiyeva
Doğum tarixi
Doğum yeri İrəvan, İrəvan qəzası, İrəvan quberniyası, Rusiya İmperiyası
Vəfat tarixi
Vəfat yeri Bakı, Azərbaycan
Vətəndaşlığı Rusiya İmperiyası Rusiya imperiyası→
SSRİ SSRİ→
Azərbaycan Azərbaycan
Həyat yoldaşı Cəfər Əlizadə
Elm sahəsi ədəbiyyatşünaslıq
Elmi dərəcəsi filologiya elmlər namizədi
İş yeri
Alma-mater İrəvan Pedaqoji Texnikumu
Təhsili

Həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Kövsər Tarverdiyeva 14 iyul 1914-cü ildə[2] İrəvanda Gedərçay üstündəki Dəmirbulaq məhəlləsində bağbanlıqla məşğul olan Məşədi Məmmədin ailəsində anadan olmuşdur. Uşaqlıq illəri bu bağ-bağatlı şəhərdə keçən Kövsər xanım o zaman bütün İrəvanda məşhur olan Haşım bəy məktəbində təhsil alır. 9-cu sinfi bitirərkən onun qabiliyyətini nəzərə alaraq İrəvan Pedaqoji Texnikumunun sonuncu kursuna dəyişdirirlər. Pedaqoji məktəbi bitirdikdən sonra Kövsər xanım 1932-ci ildə Bakıya yollanmışdır.[3] Ailəlikcə Bakıya köçdükdən sonra pedaqoji fəaliyyətə başlamış və 1932-ci ildən fəhlə-gənclər məktəbində müəllimlik etmişdir.[1]

Kövsər Tarverdiyeva 1937-ci ildən 1939-cu ilə qədər V. Lenin adına Azərbaycan Dövlət Pedoqoji İnstitutun Ədəbiyyat fakültəsinin dekanı vəzifəsində çalışmışdır. 1942-ci ildə Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasının Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunda aspirantura təhsilini tamamlamışdır. 1942–1943-cü illərdə Azərbaycan SSR Təhsil Nazirliyində Kadrlar İdarəsinin rəisi vəzifəsində çalışmış. Daha sonra, 1948-ci ilə qədər Azərbaycan SSR Təhsil Nazirliyi Müəllimləri Təkmilləşdirmə İnstitutunun elmi-tədris işləri üzrə prorektoru vəzifəsində işləmişdir.

30 yaşında olarkən o tibb sahəsində təhsil almağa qərar verir və 1944–1949-cu illərdə Azərbaycan Dövlət Tibb İnstitutunun müalicə-profilaktika ixtisasında təhsil alır, lakin daha sonra həkim karyerasına davam etmir (cəmi il yarıma qədər həkim işləyib).

1948-ci ildən etibarən 55 il özünün ali təhsil aldığı Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutunda (daha sonra Universitet) çalışıb.

Kövsər Tarverdiyeva 2013-cü ildə Bakıda vəfat etmişdir.

Elmi fəaliyyəti

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1952-ci ildə İrəvanda "Abovyan və Axundov" mövzusunda namizədlik dissertasiyasını erməni dilində müdafiə edərək filologiya elmləri namizədi adını alır. Həmin əsər 1958-ci ildə ayrıca kitab şəklində çap olunmuşdur.[4]

XIX əsr Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi, Azərbaycan uşaq ədəbiyyatı və ədəbi əlaqələr mövzusunda mühazirələr oxumaqla yanaşı, elmi tədqiqatla ardıcıl məşğul olmuşdur.[1] Azərbaycan, rus və erməni dillərində oxuduğu mühazirələr həmişə pedaqoji və elmi ictimaiyyət tərəfindən yüksək qiymətləndirilib. Elmi işinin mövzusu Azərbaycan-Ermənistan münasibətlərinin tarixinə həsr edildiyinə, işin yazıldığı dil isə erməni dili olduğuna görə danosbazlar o zamankı ölkə rəhbəri Mircəfər Bağırova gizli məlumat ötürdüyü iddia edilmişdir. Bağırov aravuranlara konkret cavab verib: "Türk qızı ermənilərin arasında ermənicə alimlik dissertasiyası müdafiə edibsə, bunun özü bir namizədlik mövzusu olmalıdır".[3][5]

O, 100-dən çox elmi-kütləvi məqalələrinin, 8 kitab və monoqrafiyanın müəllifidir. Elmi-ədəbi fəaliyyətinə görə "Ali məktəb işçisi" fəxri adına, iki dəfə Azərbaycan SSR Ali Sovetinin Reyasət heyətinin fəxri fərmanına layiq görülmüş, "Qafqazın müdafiəsinə görə" və "Əmək fəaliyyətinə görə" medalları ilə təltif olunmuşdur.[6]

Əsərləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Abovyan və Axundov (erm. Աբովյանը և Ախունդովը). Yerevan: Ermənistan SSR EA Nəşriyyatı. 1958;
  • Əsgər ağa Gorani. Bakı: İşıq, 1977;
  • Hikmətli sözlər aləmindən. (Tərtib edəni K. Tarverdiyeva). Bakı: Azərnəşr, 1984;
  • Hikmətli sözlər aləmindən (rus. В мире крылатых слов). (Tərcümə və tərtib edəni K. Tarverdiyeva). Bakı: Azərnəşr, 1984;
  • Azərbaycan mədəniyyəti erməni dövri mətbuatında (1850–1920). Bakı: Yazıçı, 1985;
  • Vasaq Madatovun (Nəzmi) həyat və yaradıcılığı. Bakı: APİ Nəşriyyatı, 1987;
  • Məslək dostları. Bakı: Azərnəşr, 1992;
  • Xatirələrim. Bakı: ADPU, 2004.

Məqalələri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • K. Tarverdiyeva. Əsrlik dostluğun parlaq ənənələri (Azərbaycan-erməni ədəbi əlaqələrinə dair). — Qrakan tert, 17 fevral 1952 [erm. d.];
  • K. Tarverdiyeva. Böyük vətənpərvər (N. V. Qoqolun vafatının 100 illiyi münasibətilə). — Sovet Ermənistanı, 23 fevral 1952;
  • K. Tarverdiyeva. Əsrlik dostluğun parlaq ənənələri (Azərbaycan-erməni ədəbi əlaqələrinə dair). — Qrakan tert, 24 fevral 1952 [erm. d.];
  • K. Tarverdiyeva. X. Abovyan və M. F. Axundov. — Sovet Ermənistanı, 5 aprel 1953;
  • K. Tarverdiyeva. Böyük dostluq (Azərbaycan-erməni ədəbi əlaqələrinə dair). — Sovet Ermənistanı, 5 aprel 1953;
  • K. Tarverdiyeva. M. F. Axundov və onun erməni ədəbiyyatı ilə əlaqəsi. — Azərbaycan SSR EA birləşmiş sessiyasının məruzələrinin tezisləri, 1954, 1957;
  • K. Tarverdiyeva. Sabirin şeirləri erməni dilində. — Kommunist, 6 mart 1958 [erm. d.];
  • K. Tarverdiyeva. M. Sabirin şeirləri erməni dilində. — Kommunist, 12 mart 1958;
  • K. Tarverdiyeva. Sabirin uşaq şeirləri erməni dilində. — Kommunist, 23 dekabr 1960 [erm. d.];
  • K. Tarverdiyeva. Onu heç vaxt unutmayacağam (Avetik İsahakyan haqqında). — Qrakan Adrbecan, 1960, № 3, səh. 98–101 [erm. d.];
  • K. Tarverdiyeva. Dostluğumuzun tarixi (Azərbaycan-erməni ədəbi əlaqələrinə dair). — Azərbaycan, 1961, № 5, səh. 130–135;
  • K. Tarverdiyeva. Şairin əsərləri erməni dilində. — Bakı (axşam qəzeti), 26 mart 1962;
  • K. Tarverdiyeva. Ə. Adıgözəlovun həyat və fəaliyyəti. — APİ-nin XVIII elmi sessiyası məruzələrinin tezisi, 1963;
  • K. Tarverdiyeva. Mədəni əlaqələrin tarixinə dair. — Bakı (axşam qəzeti), 25 mart 1964;
  • K. Tarverdiyeva. Goraninin məktəb, maarif və mədəniyyət sahəsində fəaliyyəti haqqında. — Azərbaycan məktəbi, 1964, № 8, s. 145–150;
  • K. Tarverdiyeva. Əsgər ağa Adıgözəlov Gorani. — Azərbaycan, 1967, № 1, səh. 192–195;
  • K. Tarverdiyeva. C. Məmmədquluzadə və erməni xalqı (S. Ayvazyanın "Əsərləri" kitabı haqqında). — Azərbaycan, 1967, № 5, səh. 135–137;
  • K. Tarverdiyeva. Böyük dostumuz, sevimli şairimiz (H. Tumanyan haqqında). — Azərbaycan, 1969, № 9, səh. 33–35;
  • K. Tarverdiyeva. Gəl, qardaşım (Azərbaycan-erməni ədəbi əlaqələrinə dair). — Azərbaycan, 1971, № 10, səh. 194–195;
  • K. Tarverdiyeva. Erməni mətbuatı və Azərbaycan mədəniyyəti. — Azərbaycan, 1973, № 9, səh. 193–199;
  • K. Tarverdiyeva. Maraqlı səhifələr (A. Bakıxanov və Q. Sundukyanın dostluğu haqqında).— Ədəbiyyat və incəsənət, 6 iyul 1974;
  • K. Tarverdiyeva. Məhəbbət və gözəllik rəmzi (Nizami haqqında). — Azərbaycan qadını, 1979, № 11, səh. 1;
  • K. Tarverdiyeva. Azərbaycan bayatıları erməni dilində. — Qrakan Adrbecan, 1981, № 3, səh. 109 [erm. d.];
  • K. Tarverdiyeva. Mirzə Şəfi Vazeh. — Qrakan Adrbecan, 1981, № 6, səh. 98–101 [erm. d.];
  • K. Tarverdiyeva. Qardaşlıq bayraqdarı (M. F. Axundov haqqında). — Qrakan Adrbecan, 1982, № 5, səh. 45–48 [erm. d.].

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 XX əsr Azərbaycan yazıçıları: ensiklopedik məlumat kitabı. Bakı: Nurlan. 2004. səh. 480.
  2. ↑ İrəvan: Ensiklopedik foto-toplu. Bakı: ADPU-nun nəşriyyatı. 2019. səh. 27.
  3. ↑ 1 2 Əsgər Zeynalov. İrəvan xanlığı… gerçəkliyin aydınlığı. Bakı: Mütərcim. 2016.
  4. ↑ Ք. Թարվերդիևա. Աբովյանը և Ախունդովը. Երևան: ՀՍՍՌ ԳԱ հրատ. 1958. 2023-07-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-12-04.
  5. ↑ İttifaq Mirzəbəyli. "Bir mahnı varıydı… indi yenə var. 95 yaşlı Kövsər xanım İrəvanın ən qocaman ziyalısıdır". anl.az. "Xalq" qəzeti. 2023-07-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 iyul 2009.
  6. ↑ Kövsər Tarverdiyeva. Xatirələrim. Bakı: ADPU. 2004.