Lado Qudiaşvili

Lado (Vladimir) Davidoviç Qudiaşvili (gürc. ლადო (ვლადიმერ) დავითის ძე გუდიაშვილი;18 (30) mart 1896[1][2][…], Tiflis[4] – 20 iyul 1980[1][3][…], Tbilisi[5]) — Gürcüstan və Sovet rəssamı, qrafik rəssam, monumalist, müəllim. SSRİ xalq rəssamı (1972), Sosialist Əməyi Qəhrəmanı (1976), Şota Rustaveli adına Gürcüstan SSR Dövlət Mükafatı laureatı (1965, birinci mükafat).

Lado Qudiaşvili
gürc. ვლადიმერ დავითის ძე გუდიაშვილი
Doğum tarixi 18 (30) mart 1896[1][2][…]
Doğum yeri
Vəfat tarixi 20 iyul 1980(1980-07-20)[1][3][…] (84 yaşında)
Vəfat yeri
Dəfn yeri
  • Mtatsminda panteonu[d]
Fəaliyyəti rəssam, boyakar[d]
Stillər avanqard, realizm
Mükafatları Sosialist Əməyi Qəhrəmanı
"Lenin" ordeni "Qırmızı əmək bayrağı" ordeni "Şərəf nişanı" ordeni
SSRİ xalq rəssamı
İmza
art.gov.ge
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Şota Rustavelinin kitabının üz qabığının dizaynı
Qudiaşvilinin Mtatsminda panteonundakı məzarı

Lado Qudiaşvili 18 mart 1896-cı ildə Tiflisdə dəmir yolu işçisinin ailəsində anadan olub.

1910-cu ildə Qafqaz Təsviri Sənəti Həvəsləndirmə Cəmiyyətinin Tiflis Rəsm və Heykəltəraşlıq Məktəbinə daxil olub. 1914-cü ildə oranı bitirmiş və məktəbdə rəsm müəllimi işləmişdir. 1915-ci ildə ilk şəxsi sərgisi Tiflisdə baş tutdu və bu da Gürcüstanın bədii dairələrində onun şöhrətini artırdı. Paolo Yaşvilinin təşkil etdiyi "Mavi buynuzlar" simvolik şairlər qrupuna yaxın olan gürcü ziyalılar dairəsinə girdi.

Gürcü memarlığının abidələrini öyrənən, bir çox qədim freskaların sürətini çıxaran arxeoloji ekspedisiyada iştirak etdi. Qudiaşvili rəssam və qrafik ustası olaraq məşhurlaşmışdı. 1919-cu ildə keçirilən Gürcüstan incəsənət sərgisində əllidən çox rəsm və akvareli sərgilənmişdi.

1912-ci ildə ilk dəfə Niko Pirosmanişvili onun rəsmlərini gördü və 1916-cı ildə rəssamın özü ilə tanış oldu. Niko Pirosmani Lado Qudiaşvilinin bədii üslubuna dərin təsir göstərmişdir. Bir neçə dəfə rəsm əsərlərində o, N. Pirosmani obrazına müraciət etmişdi.[6]

Parisdə yaradıcılıq

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Gürcü incəsənətinin daha da inkişaf etməsinin yalnız qlobal şəraitdə mümkün olduğunu anlayaraq 1919-cu ildə rəssamlar David Kakabadze və Şalva Kikodze ilə birlikdə o vaxt əslində dünya sənətinin mərkəzi olan Parisə getdi. Parisdə, Ronsonun özəl sənət akademiyasında təhsil aldı və teatr rəssamı olaraq çalışdı. "Yarasa" Paris kabaresində teatr dekorçusu idi.[7] Qudiaşvili altı il Parisdə yaşadı. Onun burda tez-tez əsərlərinin sərgiləri baş tuturdu. 1925-ci ildə Fransada tənqidçi Moris Renalın tamamilə L. Qudiaşvilinin yaradıcılığına həsr olunmuş kitabı nəşr olundu.

Rəssamlar Pablo Pikasso, Maurice Utrillo, Amedeo Modigliani, İgnacio Zuloaga, Jeyn Hellen, Mixail Larionov və Natalia Qonçarova ilə dostluq münasibətlərində idi. Sərgiləri təkcə Parisdə deyil, Marsel, Lion və Bordoda, daha sonra isə London, Roma, Brüssel, Amsterdam, Berlin və Nyu-Yorkda da keçirilmişdir.

Vətənə dönüş

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Lado Qudiaşvili bir əcnəbinin qazana biləcəyi böyük uğura baxmayaraq, Gürcüstandan uzaq həyatına çətinliklə dözə bildi və 1925-ci ildə Tiflisə qayıtdı. 1926-cı ildə Tiflisdə fərdi sərgisi keçirildi. Elə həmin il Kote Marcanişvilinin quruluş verdiyi "Lamara" tamaşasının dekoru Qudiaşviliyə həvalə edildi. Tiflisin mərkəzindəki Oriant otelinin interyerlərini hazırladı.[7]

1926–1932-ci illərdə Tiflis Rəssamlıq Akademiyasında müəllim işləyir. Akademiyanın professoru olur.[8]

Gürcüstan İnqilabçı Rəssamlar Birliyinin üzvü seçilir (1929–1932).

1945-ci ildə Tiflisdəki Kaşveti kilsəsinin ikonalarını çəkir (İsa Məsih simasında B. Avalişvilinin portret xüsusiyyətlərini təcəssüm etdirdiyi şübhələri yaranır). Bunun üstündə 1946-cı ildə VKP (b) üzvlüyündən xaric edilirdi.[9]

Sonradan Yevgeni Yevtuşenko şeirlərindən birində gürcü ustasının işinə ya ateist, ya da tanrısız bir şərh vermişdir:

"

Lado Gudiashvilinin əli
divara boyanib
günah işlətmiş insanlar
və yuxarı qalxmadı.
O, təhqir edən deyil, istehza edən deyil,
özü də eyni rende ilə sürtülür.
Ya Allahdır, ya da günahkardır
ya mələk, ya da şeytandır.

"

Kitab illüstrasiyası janrında da çox çalışmışdır.[10]

Sağlığında əsərləri Moskvadakı Şərq Sənəti Dövlət Muzeyi və Tiflisdəki Gürcüstan Dövlət İncəsənət Muzeyi də daxil olmaqla muzeylərdə sərgilənmışdir.

Lado Qudiaşvili 20 iyul 1980-ci ildə Tiflisdə vəfat etmişdir. O, Mtatsminda panteonunda dəfn edilmişdir.

Yaradıcılığı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Rəssamın özü heç bir şəkildə əsərinə və üslubuna qiymət verməyib, tək hecalı cavablar verməyə üstünlük verib.

Əsərləri çox müxtəlif texnika və janrlarla seçilir.

Qudiaşvili, yağlı boya, quaş, akvarel, divar rəsmləri, qrafika işləri və qarışıq üsullarla işləyib. Onun irsinə portretlər, mənzərələr, tarixi rəsmlər, alleqorik, mifoloji və siyasi əsərlər, epik və lirik əsərlər daxildir. Buna baxmayaraq, onun üslubu olduqca asanlıqla tanınır.

Natura nadir hallarda çəkirdi. Bunu əsərləri arasında nisbətən az sayda natürmort sübut edir. Şəhər mənzərələrinin çoxu Paris dövrünə aiddir, bundan sonra açıq-aydın rəssam sırf təbiət rəsmindən uzaqlaşdı. Hətta portretləri ən çox yaddaşdan çəkirdi edirdi.

Bəzi mövzular rəssamın yaradıcılığında daim yer alır. Onun üçün ən çox yayılanı kişi (adətən qadın) və heyvanın obrazıdır. Lirik əsərlərdə heyvan at, maral və ya quş ola bilər; epik bir ayı, meymun və ya inanılmaz bir canavarda çəkirdi. Çox vaxt heyvanlar portretlərə daxil edilir, məsələn, sənətçi N. Pirosmaninin portretinə bir ceyran, G. Ulanovanın portretinə bir dəvə qoyur.

Lado Qudiaşvilinin xatirəsinə buraxılmış poçt markası

Gözəl bir sənətkar idi və hərəkəti çatdırmaqda yaxşı idi. Bu, xüsusilə "Pələng Dərisindəki cəngavər" (1934, 1939) poeması də daxil olmaqla qrafik əsərlərində və kitab illüstrasiyalarında nəzərə çarpır. Rəssam üçün əsərlərə müəyyən teatrallıq çalarları verən ənənəvi fiqur formasını dəyişmək çox səciyyəvidir.

Sənətçinin rəngləri parlaqdır, bəzən bilərəkdən dekorativdir. Bu, rəsmlərdə qaranlıq tonların hökm sürdüyü orta əsrlərə aid gürcü rəssamlıq ənənəsinə ziddir. Bu ənənəni pozan ilk gürcü rəssamlarından biridir. Ancaq zaman keçdikcə sənətçi əsərlərinin dekorativ xarakterini vurğulamağın başqa yollarını tapdı və 1960-cı illərdə rəsmlərinin rəngi artıq gözə çarpmırdı.

Rəssamın iş motivləri demək olar ki, yalnız Gürcüstanla əlaqəlidir ("Dostlarla əyləncə. Çay və xaşi", "Şəfəqdə tost", "Kristina"). Xüsusilə, Nikoloz Barataşvili və Niko Pirosmani də daxil olmaqla gürcü yazıçı və rəssamların portretlərini çəkmişdir. Müharibə zamanı mifoloji motivlər qeyri-müəyyən şəkildə Fransisko Qoyanın "Caprichos" əsərini xatırladır.

"Freskanın gülüşü" əsəri Tiflis fabriki "İveria" tərəfindən istehsal olunan eyni adlı ətirlərin qablaşdırılmasının dizaynında istifadə olunur.[11]

Mükafat və təltifləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Yaşadığı ünvanlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1930-cu illərdən ölümünə qədər Tiflisdə Ketsxoveli küçəsi 11b-də[12] (indiki — Lado Qudiaşvili küçəsi) yaşamışdır. Burada Boris Pasternak,[13] Marina Vladi və Vladimir Vısotski dəfələrlə onun qonağı olmuşdur.[14].

Xatirəsi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Tiflisdə Lado Qudiaşvilinin ev-muzeyi açılıb. Onun adı Tbilisidə bir meydan və küçəyə verilib. Şəhərdə rəssamın abidəsi ucaldılıb. "Pirosmani" filmində A. Kakabadze Lado Qudiaşvili rolunu canlandırmışdır .

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 4 Vladimir (Lado) Davydovich Gudiashvili (nid.).
  2. ↑ 1 2 Delarge J. Lado GOUDIACHVILI // Le Delarge (fr.). Paris: Gründ, Jean-Pierre Delarge, 2001. ISBN 978-2-7000-3055-6
  3. ↑ 1 2 Sokolov M. N. Lado Gudiashvili // Gudiashvili, Lado (ing.). // Grove Art Online / J. Turner [Oxford, England], Houndmills, Basingstoke, England, New York: OUP, 2018. doi:10.1093/GAO/9781884446054.ARTICLE.T035376
  4. ↑ 1 2 Гудиашвили Ладо Давидович // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохорова 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
  5. ↑ 1 2 ГУДИАШВИЛИ // Большая российская энциклопедия (rus.). Москва: Большая российская энциклопедия, 2004.
  6. ↑ Л. Ш. Гагуа (составитель). Ладо Гудиашвили: Книга воспоминаний. Статьи. Из переписки. Современники о художнике (10 тыс. nüs.). Москва: ru:Советский художник. 1987. 34.
  7. ↑ 1 2 Джон Боулт. Художники русского театра. 1880-1930. Собрание Никиты и Нины Лобановых-Ростовских. Москва: Искусство. 1991. 50–51.
  8. ↑ "Ладо из «Ротонды»". Archived from the original on 2010-01-23. İstifadə tarixi: 2021-10-26.
  9. ↑ "Кашветский храм". 2016-12-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-26.
  10. ↑ Валентин Осипов. Корифеи моего времени (1000 nüs.). М. 2013. 67–77. ISBN 978-5-7034-0267-2.
  11. ↑ "Иверия - Улыбка фрески" (rus). fifi.ru. 2016-12-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-12-09.
  12. ↑ "ლადო გუდიაშვილის ქუჩა". 2018-09-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-26.
  13. ↑ "Пастернак и Грузия. Неуничтоженная любовь". 2019-10-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-26.
  14. ↑ Марина Влади. Владимир, или прерванный полёт. М.: "Прогресс", 1989

Ədəbiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Моисей Каган, Ладо Гудиашвили. Аврора, Ленинград, 1984.
  • Осипов, Валентин Осипович. Корифеи моего времени. Свидетельства очевидца. Сс. 67–77. — М.: Русский раритет, 2013. — 640 с. — 1 000 экз. ISBN 978-5-7034-0267-2
  • Балаховская, Фаина Матвеевна. Ладо Гудиашвили. Парижские годы // Ru:Артхроника. 1 января 2010 года.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]