Mərkəzi şəkərsiz diabet

Mərkəzi şəkərsiz diabet — neyrogen şəkərsiz diabet olaraq da adlandırılan, beyində vazopressinin kifayət qədər olmayan istehsalı nəticəsində yaranan xəstəlik. Neyrogen şəkərsiz diabet xəstəliyi şəkərsiz diabetin bir növüdür.

Mərkəzi şəkərsiz diabet
XBT-10 E23.2
XBT-10-KM E23.2
XBT-9 253.5
XBT-9-KM 253.5
OMIM 125700, 304900
MedlinePlus 000460
MeSH D020790

Vasopressin qan həcmini (damardaxili) artırır və sidik ifrazını azaldır. Buna görə də, onun çatışmazlığı sidik istehsalının artmasına və həcminin azalmasına səbəb olur. O, həmçinin beyindəki hipotalamus tərəfindən təmin edilən posterior hipofiza (neyrohipofiz) aid olan neyrohipofiz şəkərsiz diabet[1][2] kimi də tanınır. Bu vəziyyətdə yalnız şəkərli diabetlə ümumi olan poliuriya (sidiyin həddindən artıq və ya anormal dərəcədə böyük ifrazı) var. Bir-birini istisna etməsə də, əksər tipik hallarda "neyrogen şəkərsiz diabet" adı aldadıcıdır[3]. Daha düzgün ad "hipotalamik neyrohipofizal ADH çatışmazlığı" ola bilər.

Simptomları

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Metabolik ensefalopatiyada artan susuzluq, poliuriya və orqanizmin susuzlaşmasıdır.

Səbəbləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Naməlum

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ən azı 25% hallarda (ən çox yayılmış təsnifat) neyrogenik şəkərsiz diabetin naməlum səbəbləri var, yəni naməlum səbəbə görə vazopressin istehsal olunmur.[4]

O, həmçinin hipotalamusun, hipofiz sapının, arxa hipofizin zədələnməsi ilə əlaqədardır və baş travması nəticəsində yarana bilər.

Qazanılmış

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Vazopressin istehsalının olmaması adətən hipofiz vəzinin bir növ zədələnməsi nəticəsində baş verir. Bunun səbəbi beyin zədələnməsi ola bilər:

Vazopressin əksər hipofiz hormonlarından fərqli olaraq hipotalamusda istehsal olunur və arxa hipofiz vəzi tərəfindən ifraz olunur. Neyrogen şəkərsiz diabet hipotalamusda istehsal çatışmazlığı və ya hipofizdə ifrazat çatışmazlığı ilə əlaqələndirilə bilər.[5]

Genetik

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mərkəzi şəkərsiz diabetin ən nadir forması — genetikdir. Xəstəliyin bu forması autosomal dominant şəkildə irsi olan arginin-vazopressin-neyrofizin II (AVP-NPII) genindəki irsi mutasiya nəticəsində yaranır. Dünyada yalnız 45 ailənin bu genetik xüsusiyyətə malik olduğu bilinir,[6] lakin bu dəqiq rəqəm deyil.

Mərkəzi şəkərsiz diabetin X-əlaqəli ailə forması da var. Volfram sindromu (həmçinin DIDMOAD adlanır), sensorineural karlıq və optik sinir atrofiyası ilə xarakterizə olunur.

Diaqnozu

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Müxtəlif səbəblərdən mərkəzi şəkərsiz diabet diaqnozu istisna diaqnozu ilə başlayır. Poliuriya və polidipsiyanın digər daha çox yayılmış səbəbləri istisna edilir. Ümumi istisnalara aşağıdakılar daxildir:

Müalicəsi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bu pozuntu desmopressin kimi vazopressinin analoqları ilə müalicə olunur, lakin bəzi hallarda bütün simptomları nəzarət altına almaq üçün tək desmopressin kifayət deyil və başqa bir müdaxilə həyata keçirilməlidir.

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Chitturi S, Harris M, Thomsett MJ, və b. "Utility of AVP gene testing in familial neurohypophyseal diabetes insipidus". Clin. Endocrinol. 69 (6). December 2008: 926–30. doi:10.1111/j.1365-2265.2008.03303.x. PMID 18494865.
  2. ↑ Lee YW, Lee KW, Ryu JW, və b. "Mutation of Glu78 of the AVP-NPII gene impairs neurophysin as a carrier protein for arginine vasopressin in a family with neurohypophyseal diabetes insipidus". Ann. Clin. Lab. Sci. 38 (1). 2008: 12–4. PMID 18316776. 2019-12-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-02-14.
  3. ↑ "The Pathogenesis of Diabetes Insipidus". Journal of the American Medical Association. 49 (6): 499. 1907. doi:10.1001/jama.1907.02530060049004. 2023-01-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-02-14.
  4. ↑ 1 2 3 4 "Diabetes Inspidus". Library of the National Medical Society. 2008. http://www.medical-library.org/journals4a/diabetes_insipidus.htm Arxiv surəti 22 fevral 2012 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib 2012-02-22 at the Wayback Machine
  5. ↑ "Central Diabetes Insipidus: Pituitary Gland Disorders: Merck Manual Home Health Handbook". 2011-11-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-04-04.
  6. ↑ "Familial Neurogenic Diabetes Insipidus: a disease caused by a traffic jam?". The Diabetes Insipidus Foundation. 2006. http://diabetesinsipidus.org/4di_familial.htm Arxiv surəti 29 aprel 2009 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib 2009-04-29 at the Wayback Machine

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]