Mirfateh Zəkiyev

Mirfateh Zəkiyeviç Zəkiyev (14 avqust 1928^[2], Zəype^[d], Bəyrəkə^[d], Buqulminsk kantonu^[d], Tatarıstan MSSR, RSFSR, SSRİ^[4] – 18 avqust 2023^[3], Moskva) – tatar türkoloq, filosof, dilçi, ictimai xadim və müəllim. Tatarıstan Respublikasının Elmlər Akademiyasının üzvü, filologiya elmləri doktoru, professor, Qalimcan İbrahimov adına Dil, Ədəbiyyat və İncəsənət İnstitutunun leksikologiya və dialektologiya kafedrasının müdiri, Beynəlxalq Türk Akademiyasının Tatarıstan bölməsinin akademik-katibi, Türk Dilçilik Cəmiyyətinin üzvü, Avrasiya Milli Beynəlxalq Türkşünaslıq Mərkəzi Rəyasət Heyətinin fəxri üzvü,, Tatar Dövlət Pedaqoji Universitetinin fəxri professoru, Başqırd Dövlət Universitetinin fəxri doktoru (2011), Tatarıstan MSSR Ali Sovetinin sədri (1980-1990).^[5]

Mirfateh Zəkiyev
tatar. Мирфатыйх Зәки улы Зәкиев
Doğum tarixi	14 avqust 1928(1928-08-14)[2]
Doğum yeri	Zəype[d], Bəyrəkə[d], Buqulminsk kantonu[d], Tatarıstan MSSR, RSFSR, SSRİ[4]
Vəfat tarixi	18 avqust 2023(2023-08-18)[3] (95 yaşında)
Vəfat yeri	Moskva, Rusiya
Milliyyəti	tatar
Elm sahələri	Tatar dili[1], Tatarlar[1], dilçilik, türkologiya
Elmi dərəcəsi	filologiya elmləri doktoru
Elmi adı	professor[d]
İş yeri	Kazan Dövlət Universiteti
Təhsili	Kazan Dövlət Universiteti
Mükafatları
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Tatarca və digər türk dilləri məsələsində araşdırmalar etmişdir. Zəkiyevin türk xalqları barədə araşdırmaları da vardır. Tatar dilinin akademik qramatikası adlı geniş həcmli əsərində taat dilinin qramatik əsaslarını incələmişdir.

Zəkiyev ön türk dillərinin hind-avropa dillərinin çıxış nöqtəsi olduğunu iddia etməkdədir. Zəkiyevə görə, şumercə, antik yunanca, islandca, etruskca və kritcə türk kökənli dillər olmuşdurlar.^[6] Bundan əlavə, şumerlər, skiflər və sarmatlar da türk olmuşdurlar.^[7]

1. "Hezerge Tatar edebi tele, Syntax", Kazan, 1958, in Tatar ("Хәзерге татар әдәби теле. Синтаксис", Казан, 1958)
2. "Syntactic structure of the Tatar language", Kazan, 1963, in Russian ("Синтаксический строй татарского языка", Казань, 1963)
3. School textbooks on Tatar language for upper grades of Tatar schools, republished from 1964 on. (Школьные учебники по татарскому языку для 8,9,10,11 классов татарских школ, начиная с 1964 года по наст. время выдержали по нескольку изданий)
4. "Tatar halky telenen barlykka kilüe", Kazan, 1977 ("Татар халкы теленең барлыкка килүе", Казан, 1977, in Tatar). Examination of the Bulgarian Middle Age epitaphs found that contrary to the sanctioned doctrine, the first epitaph style belonged to the Bulgars of various local Turkic-speaking tribes which later developed into Tatar people, and the second epitaph style belonged to the Moslem Chuvashes who were assimilating Bulgarian language (Изучение булгарских сердневековых эпитафий показало что вопреки санкционированной доктрине, первый стиль эпитафий принадлежал булгарам различных местных тюрко-говорящих племен, которые позже развились в татарский народ, а второй стиль эпитафий принадлежал чувашам-мусульманам ассимилировавшим булгарский язык)
5. "Volga Bulgars and their descendants", co-author Ya. F. Kuzmin-Yumanadi, Kazan, 1993, in Russian ("Волжские булгары и их потомки", соавт. Я.Ф.Кузьмин-Юманади, Казань, 1993, in Russian). Study established that Tatars are descendants of Bulgars, instead of Chuvashes, postulated by the sanctioned doctrine (Изучение доказывает что потомками булгар являются татары, а не чуваши, как это ошибочно утверждается в санкционированной доктрине).
6. "Problems of language and origin of Volga Tatars", Kazan, 1986, in Russian ("Проблемы языка и происхождения волжских татар", Казань, 1986)
7. "Tatars: Problems of a history and language", Kazan, 1995, in Russian ("Татары: Проблемы истории и языка", Казань, 1995)
8. "Tatar grammar, Vol 3, Syntax", Kazan, 1992 and 1995 in Russian, Moscow – Kazan, 1999 in Tatar ("Татарская грамматика, Том 3, Синтаксис". Издания на русском: Казань, 1992 и 1995. Издание на татарском: – Москва-Казань, 1999)
9. "Törki-Tatar ethnogenesis", Moscow-Kazan, 1998, in Tatar. ("Төрки-татар этногенезы", Мәсkəü-Казан, 1998) Study discredits the sanctioned doctrine of Mongolo-Tatar origin of the modern Tatars. (В книге раскрыты древние местные этнические корни татар. На основе изучения имеющихся всевозможных источников доказывается несостоятельность мнения о монголо-татарском происхождении современных татар.)
10. "Origin of Türks and Tatars", Moscow, 2003, in Russian ("Происхождение тюрков и татар, Москва, 2003). Study of local ethnic roots of Türks and Tatars discredits the sanctioned doctrine of Türkic late migration in 4th-6th centuries AD from Altai to Central and Middle Asia, Near East, Asia Minor, Western Siberia, Ural-Itil region, Caucasus and Balkans; and migration of Tatar-Bulgar ancestors to Ural-Itil region in 7th century AD from N. Pontic. (Впервые излагается научная точка зрения о местных этнических корнях тюрков и татар, доказывается несостоятельность мнения о приходе тюрков лишь в 4–6 вв. н.э. из Алтая в Центральную, Среднюю, Переднюю, Малую Азию, Западную Сибирь, Урало-Поволжье, на Кавказ и Балканы; о приходе предковтатар-булгар в Урало-Поволжье лишь в 7 в. н.э. якобы из Северного Причерноморья)