Paris sülh müqavilələri (1947)

Paris sülh müqavilələri (1947) (fransızca: Traités de Paris) — İkinci Dünya müharibəsinin 1945-ci ildə sonlanmasından sonra 10 fevral 1947-ci ildə imzalanan müqavilələrdir. Paris Sülh Konfransı 1946-cı ild 29 iyuldan 15 oktyabr 1946-cı ilə qədər davam etmişdir. Konfransda keçmiş müharibədəki əsas müttəfiq dövlətlər - Fransa, Böyük Britaniya, ABŞ və Sovet İttifaqı keçmiş Almaniya müttəfiqləri olan, lakin müharibənin sonlarına yaxın tərəf dəyişdirərək ona müharibə elan etmiş İtaliya, Rumıniya, Macarıstan, Bolqarıstan və Finlandiya ilə imzalanmalı müqavilələrin maddələrini müzakirə etmişdilər. Bu dövlətlərə beynəlxalq münasibətlər sistemində özlərini suveren dövlət kimi mövcudiyyətlərini davam etdirməyə və BMT-ə üzv olmağa haqq verildi.^[a] Həmçinin Paris sülh müqavilələri Almaniya ilə Sovet İttifaqı arasında müharibənin başlamasından əvvəl imzalanmış və Sovet İttifaqını Almaniyanın Avropadakı işğallarının birinci mərhələsində onun de-fakto müttəfiqi olmasına yol açan Molotov-Ribbentrop Paktını^[b] görməzdən gəldi. Bu paktın gizli maddələri əsasıında Polşanın sovetlər və nasistlər arasında paylaşdırılması, Latviya, Estoniya və Litva da daxil olmaqla, bir çox ölkənin işğalı, Finlandiya, Rumıniya kimi dövlətlərin bir hissəsinin ilhaqı nəzərdə tutulmuşdu. Bu pakt faktiki olaraq Paris Sülh Konfransı (1919-1920) zamanı formalaşdırılmış sərhədlərin dəyişdirilməsinə yol açdı və 23 avqust 1939-cu ildə imzalandı. Bundan bir həftə sonra İkinci Dünya müharibəsi Almaniyanın Polşanı işğal etməsi ilə başladı. 1941-ci ilə qədərki iki il ərzində Almaniya və Sovet İttifaqı Şərqi Avropadakı dövlətlərin sərhədlərini müvafiq olaraq dəyişdirdilər.

Paris sülh müqavilələri (1947)
Paris Sülh konfransında kanadalı nümayəndələr, Palais du Luxembourg. Soldan sağa doğru: Norman Robertson, William Lyon Mackenzie King, Brooke Claxton, Arnold Heeney
Müqavilənin tipi	Sülh müqaviləsi
İmzalanma tarixi	10 fevral 1947
İmzalanma yeri	Paris, Fransa
Qüvvəyə minməsi
• şərtləri	Məğlub olmuş dövlətlər müharibə təzminatları ödəməyə məcbur edildilər. Bu təzminatın miqdarı təzminatı verən və alan dövlətin müharibədəki fəaliyyətinə görə dəyişməkdə idi. Bolqarıstanın Cənubi Dobruca ərazisi istisna olmaqla, Almaniyanın müttəfiqi olan dövlətlərin müharibə boyunca öz ərazilərinə ilhaq etdikləri torpaqlar əllərindən geri alındı.
İmzalayanlar	ABŞ SSRİ Böyük Britaniya Fransa "Almaniya və Yaponiya ilə Üçtərəfli Paktın iştirakçısı"[1] İtaliya "Hitler Almaniyasının müttəfiqləri"[1] Rumıniya Bolqarıstan Macarıstan Finlandiya
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Sülh müqavilələrinə müharibə təzminatlarının müəyyənləşdirilməsi, milli azlıqların hüquqları və ərazi dəyişiklikləri daxil idi. Bu ərazi dəyişiklikləri nəticəsində Şimali Afrika, Şərqi Afrika, Yuqoslaviya, Yunanıstan və Albaniyadakı İtaliya koloniyal imperiyasına son qoyuldu, eyni zamanda İtaliya-Yuqoslaviya, Macarıstan-Çexoslovakiya, Sovet İttifaqı-Rumıniya, Macarıstan-Rumıniya, Fransa-İtaliyya və Sovet İttifaqı-Finlandiya sərhədlərinə dəyişikliklər edildi. Müqavilələr həmçinin müxtəlif dövlətləri müharibə cinayətləri ilə bağlı mühakimə olunmaq üçün müttəfiq dövlətlərə təqsirləndirilən hərbi cinayətkarları təhvil verməyə məcbur edirdi.

1945-ci ilin iyulunda SSRİ, ABŞ, Böyük Britaniya, Fransa və Çin nümayəndələrinin Berlin-Roma-Tokio Oxu ölkələri və Almaniyanın özü ilə sülh müqavilələri layihələrini hazırlaması üçün Xarici İşlər Nazirləri Şurası (XİNŞ) yaradıldı. Potsdam konfransında 4-3-2 prinsipi qəbul edilmişdi: Almaniyanın keçmiş müttəfiqi olan ölkələrin hər biri ilə müqavilə layihəsinin hazırlanması zamanı onunla birbaşa atəşkəs müqaviləsi və ya kapitulyasiya şərtləri imzalayan dövlətlər iştirak etməli idi (Fransa İtaliyanın kapitulyasiya şərtlərini imzalayan ölkə kimi çıxış edirdi). Belə ki, İtaliya ilə müqavilənin hazırlanmasında 4 ölkə (SSRİ, ABŞ, Böyük Britaniya və Fransa) iştirak edirdi; Bolqarıstan, Macarıstan və Rumıniya ilə - üç (SSRİ, ABŞ və Böyük Britaniya); Finlandiya ilə – iki (SSRİ və Böyük Britaniya).^[2]

XİNŞ-in London konfransı zamanı (11 sentyabr - 2 oktyabr 1945) Aralıq dənizi, Balkanlar və Yaponiya ilə sülh, həmçinin də sülh müqavilələrinin müzakirə edilməsi proseduru üstündə narazılıqlar ortaya çıxdı. İngilislər və amerkanlar Fransa və Çini də məsələyə qatmağa çalışarkən, sovetlər bundan imtina edirdilər. Dekabrın 16-26-da SSRİ, ABŞ və Böyük Britaniyanın üçtərəfli görüşündə bu ziddiyyətlər qismən aradan qaldırıldı, bundan sonra 1946-cı il mayın 1-dən gec olmayaraq Parisdə Xarici İşlər Nazirləri Şurasının 5 üzvünün və anti-Hitler koalisiyasının 16 dövlətinin konfransının çağırılması qərara alındı. 1919-1920-ci illər Paris Sülh Konfransının reqlamentindən fərqli olaraq Almaniyanın keçmiş müttəfiqlərinə baxılması və müzakirəsi üçün hazırlanmış müqavilə mətnləri təqdim olunurdu.^[2]

25 aprel - 16 may 1946-cı ildə keçirilən birinci sessiyada İtaliya ilə sülhün şərtləri, onun koloniyalarının taleyi və təzminat məsələsi müzakirə edildi. Həmçinin, ABŞ Avstriya ilə sülh imzalanması məsələsini də gündəmə gətirmək istəyirdi. İyunun 15-də, fasilədən sonra sessiyanın ikinci mərhələsində İtaliyanın Sovet İttifaqına təzminat ödəməsi məsələsini razılaşdırmaq və iyulun 29-da konfrans çağırmaq və 2/3 səs çoxluğu ilə qərarlar qəbul etmək barədə razılığa gəlmək mümkün oldu. Eyni zamanda, müxtəlif razılaşmaların 26 bəndi üzrə fikir ayrılıqları qaldı: onlar Triest problemi, Dunayda gəmiçilik və bir sıra iqtisadi məsələlərə aid id.^[2]

SSRİ-i təmsil edən şəxs XİN rəhbəri Vyaçeslav Molotov idi. O, İ.V.Stalinlə şəxsən şifrələnmiş yazışmalar vasitəsilə öz hərəkətlərini əlaqələndirirdi. Sovet nümayəndə heyətinə Estoniya SSR xarici işlər nazirləri H. H. Kruus, Latviya SSR P. İ. Valeskaln və Litva SSR P. İ. Rotomskis daxil idi. Ayrı-ayrılıqda, 1945-ci il Yalta Konfransının respublikalara BMT-nin ilkin üzvü statusunun verilməsi haqqında qərarlarına uyğun olaraq, Ukrayna SSR (xarici işlər naziri D.Z.Manuilski) və Belarus SSR (xarici işlər naziri K.V.Kiselyov) səs vermək hüququ ilə təmsil olunurdular. ABŞ-ın əsas nümayəndəsi dövlət katibi Ceyms F. Byrnes ikən Böyük Britaniyanı baş nazir Klement Ettli təmsil edirdi. Fransanın təmsilçisi isə Georges Bidault idi.^[2]

Həmçinin Çin, Avstraliya, Belçika, Braziliya, Yunanıstan, Hindistan, Kanada, Hollandiya, Yeni Zelandiya, Norveç, Polşa, Çexoslovakiya, Efiopiya, Yuqoslaviya və Cənubi Afrika İttifaqının nümayəndə heyətləri də iştirak edirdilər və ümumi say 844 nəfər idi.^[2]

Müzakirə olunan müqavilələrdə maraqlı olan ölkələrə - Meksika, Kuba, Misir, İran, İraq, Albaniya və Avstriyaya öz mövqelərini təqdim etmək imkanı da verildi. Konfrans çərçivəsində 10 komissiya fəaliyyət göstərmişdir: ümumi, hüquqi və müqavilələrin tərtibi, hərbi, ikisi iqtisadiyyat (İtaliya və bütün digər dövlətlər üçün ayrıca), siyasi və ərazi məsələləri üzrə 5 komissiya (hər hökumət üçün bir) . Konfransın işini 2 mindən çox jurnalist işıqlandırıb.^[2]

Siyasi müddəalarda qeyd olunurdu ki, imzalayan tərəf "irqindən, cinsindən, dilindən və ya dinindən asılı olmayaraq, yurisdiksiyasında olan bütün şəxslərin insan hüquqlarından və əsas azadlıqlardan, o cümlədən ifadə, mətbuat və nəşr, dini ibadət, siyasi fikir və ictimai toplantı azadlıqlarından istifadə etmələrini təmin etmək üçün lazım olan bütün tədbirləri görməlidir".

Müttəfiqlər üçün müharibə zamanı partizanlıq səbəbindən vətəndaşlara heç bir cəza tətbiq edilməməli idi. Hər bir hökumət "məqsədi xalqı demokratik hüquqlarından məhrum etmək olan istər siyasi, istər hərbi, istərsə də yarı-hərbi" faşist təşkilatlarının və ya hər hansı digər təşkilatların dirçəlişinin qarşısını almaq üçün tədbirlər görməli idi.

Antihitler koalisiyası ilə İtaliya arasında müqavilə 10 fevral 1947-ci ildə imzalandı və rəsmi şəkildə düşmənliyə son qoydu. 15 sentyabr 1947-ci ildə ratifikasiya edilməklə qüvvəyə mindi.^[3]

Adriatik dənizindəki adalar olan Kres, Loşinc, Lastovo və Palaqruza; Mirna çayından cənubdakı İstriya əraziləri, Dalmatiyada eksklav ərazi olan Zadar, Riyeka və Yulian Venesiyası kimi bilinən ərazi Yuqoslaviya Federal Sosialist Respublikasına verildi. İstriyanın yerdə qalan hissəsi və Trieste əyaləyi əsasında Trieste Azad Bölgəsi yaradıldı.^[4] Beləliklə, azad bölgənin ərazisi BMT Təhlükəsizlik Şurasının məsuliyyət daşıdığı iki administrativ hissəyə bölündü. Bu hissələrə müvəqqəti hökumətlər rəhbərlik edirdilər. 1954-cü ildə İtaliya azad bölgənin A zonası adlandırılan Trieste bölgəsini, Yuqoslaviya isə B zonası adlandırılan İstriyanın yerdə qalan hissəsini özünə birləşdirdi. Bu dəyişikliklər Osimo müqaviləsi ilə 1975-ci ildə rəsmi şəkildə tanındı.^[5][6]

Egey dənizində olan İtaliyaya məxsus adalar Yunanıstan krallığına ötürüldü. La Brigue və Tenda Fransaya verildikdən sonra sərhəd boyunca kiçik düzəlişlər edildi. Tende vadisi və La Brigue kəndləri Fransaya verildi, lakin italyan diplomatları, Fransız istəklərinə baxmayaraq, Fransa-İtaliya alp sərhədinin Mont Blanc zirvəsindən keçdiyin təsbit edildiyi Turin müqaviləsini (1860) davam etdirilməsini təmin edə bildi. Fransızlar yeni sərhədi Aosta vadisindən keçirməyə çalışırdılar. Fransa Respublikası keçmiş italyan şəhərləri Briqa və Tendada heç vaxt italyan dilini təmin etməyib və faktiki olaraq linqvistik assimilyasiya siyasətini seçdi.^[7]

İtaliya Albaniya Sosialist Xalq Respublikasının müstəqilliyini tanıdı və Sazan adasını Albaniyaya təhvil verdi.^[8] Efiopiya üzərində olan iddialarından əl çəkdi və Efiopiya imperiyası yenidən bərpa edildi.^[9] Yeni İtaliya özünün koloniyaları olan Liviya, Eritreya və Somaliləndə olan iddialarından əl çəkdi və İtaliya imperiyası ləğv edildi.^[10] İtaliya Çinlə özünün xeyrinə olan ticarət müqaviləsindən və 1901-ci ildən Tianjin bölgəsində əldə etdiyi imtiyazlardan imtina etməyə məcbur oldu.^[11] Müqavilənin XI maddəsi əsasında və BMT Baş Assambleyasının 390 saylı, 2 dekabr 1950-ci il tarixli tövsiyyəsi əsasında Eritreya Efiopiya ilə 11 sentyabr 1952-ci il tarixində federasiyada birləşdi. Eritreya 24 may 1991-ci ildə Efiopiyadan de-fakto müstəqilliyini qazandı və 1993-cü ilin 24 mayında bu de-yure müstəqilliyə çevrildi.^[12] İtaliya. Somaliləndi 1949-cu ilə qədər Britaniya hakimiyyətində qaldı və ondan sonra da italyan inzibati hakimiyyəti altında BMT İnam Bölgəsinə çevrildi. İtaliya Somaliləndi və Britaniya Somaliləndi 1 iyul 1960-cı ildə birləşərək Somali Respublikasını formalaşdırdılar.^[13]

Həmçinin Cənubi Tiroldakı alman etnik azlığa mədəni muxtariyyət verildi. Bu əraziyə Avstriya tərəfindən iddia irəli sürülmüşdü. Lakin böyük ölçüdə bu müqavilənin imzalanmasından bir neçə ay əvvəl imzalanan Gruber-De Gasperi razılaşmasına görə Avstriyanın bu tələbi yerinə yetirilmədi.^[14][15]

Müqavilənin 74-cü maddəsinə görə İtaliya aşağıdakı təzminatları ödəməli idi:^[16]

• Yuqoslaviyaya $125,000,000
• Yunanıstana $105,000,000
• Sovet İttifaqına $100,000,000
• Efiopiyaya $25,000,000
• Albaniyaya $5,000,000

Bu məbləğ müəyyənləşdirilən zaman bir unsiya qızıl 35 dollar idi. Təzminatlar yeddi il ərzində mal və xidmətlər şəklində ödənilməli idi.^[17]

Müqavilənin 47 və 48-ci maddələrinə görə Fransız-İtalyan və Yuqoslav-İtalyan sərhədlərindəki istehkamlar ortadan qaldırılmalı idi. İtaliyaya nüvə silahı əldə etməyə çalışmaq, təcrübələr aparmaq, uzaq mənzilli raketlər əldə etmək, 30 km-dan uzaq vura bilən silahlar istifadə etmək, dəniz minaları yerləşdirmək, torpedolar almaq qadağan edildi.^[18]

İtaliyanın hərbi qüvvələri ölçü olaraq məhdudlaşdırıldılar. 54-cü maddəyə görə İtaliyaya 200 ağır və orta ölçülü tank almasına icazə verildi. Qaraköynəklilərin və Milli Respublika Ordusunun keçmiş zabit və komissarlarına İtaliya ordusunda zabit və ya gizir olmaq qadağan edildi (İtaliya məhkəmələri tərəfindən bəraət qazandıranlar istisna olmaqla).^[19]

İtalyan hərbi dəniz donanması azaldıldı. 56 və 57-ci maddələr əsasında bəzi italyan hərbi dəniz qüvvələrinə məxsus döyüş gəmilərəi ABŞ, Böyük Britaniya, Fransa və Sovet İttifaqına verildi. İtaliyaya bütün sualtı qayıqlarını sökmək əmri verildi (maddə 58) və yeni döyüş gəmiləri, sualtı qayıqlar və təyyarə gəmiləri əldə etmək qadağan edildi (maddə 59). Donanma ən çoxu 25 min nəfərlik döyüşçü heyətinə sahib ola bilərdi. Quru ordularında isə ölçü 185 min nəfər olaraq müəyyən edildi, həmçinin 65 min Carabinieri^[c] saxlanması icazəsi ilə silahlı quru qüvvələrin ümumi ölçüsü 250 min nəfər oldu. İtaliya Hərbi Hava Qüvvələri 200 qırıcı və kəşfiyyat təyyarəsi, üstəlik 150 nəqliyyat, hava-xilasetmə, təlim və əlaqə təyyarəsi ilə məhdudlaşdı və bombardmançı təyyarələrə sahib olmaq və istismar etmək qadağan edildi (maddə 64). Hərbi Hava Qüvvələrinin şəxsi heyətinin sayı 25.000 nəfərlə məhdudlaşdırıldı (maddə 65). Hərbi məhdudiyyətlərin əksəriyyəti İtaliyanın 1949-cu ildə NATO-nun qurucu üzvü olması ilə aradan qaldırıldı.^[21]

Finlandiya öz sərhədlərini 1 yanvar 1941-ci il tarixindəki formasına görə yenidən bərpa etdi. Beləliklə, 1939-1940-cı illəri əhatə edən və Sovet İttifaqı-Finlandiya arasında baş vermiş Qış müharibəsi zamanı itirdiyi ərazilər yeni sərhədlərdən kənarda qaldı. Həmçinin Petsamo əyaləti də Sovet İttifaqına verildi. Finlandiyada Sovet İttifaqının başlatdığı Qış müharibəsi zamanı Finlandiyanın Qərbdən aldığı rəğbətdən sonra təzminatlar və diktə edilmiş sərhəd tənzimlənməsi Qərb dövlətləri tərəfindən böyük ədalətsizlik və xəyanət kimi qəbul edildi. Lakin bu rəğbət Finlandiyanın 1941-1944-cü illər arasında nasist Almaniyası ilə əməkdaşlığı nəticəsində pozulmuşdu. Bu müddət ərzində Finlandiya nəinki 1940-cı ildə itirdiyi əraziləri geri aldı, həm də Sovet ərazisinin dərinliklərinə doğru davam etdirdi və Sovet İttifaqı torpaqlarının geniş bir zolağını işğal etdi. Finlandiyanın bu əməli Böyük Britaniyanı ona 1941-ci ilin dekabrında müharibə elan etməsinə yol açdı. Beləliklə də, Finlandiyaya olan Qərb dəstəyi tədricən zəiflədi. Sovet İttifaqının Finlandiyadan aldığı ərazilər 1944-cü ilin 19 sentyabr tarixində imzalanmış Moskva atəşkəs razılaşmasına əsaslanmaqda idi.^[22] Həmçinin Moskva atışkəs müqaviləsində tənzimlənən Hanko yarımadasının icarəsi ilə birlikdə Porkkala-Udd bölgəsinin su və quru ərazilərində Sovet İttifaqına 30 illik dəniz donanması mərkəzi qurma icazəsi verildi. Həmçinin Finlandiya Sovet İttifaqına hər il 5 milyon fin markası ödəməli idi. Həmçinin "hal-hazırkı mövcud vəziyyətə uyğun olaraq" Alland adalarının hərbisizləşdirilməsi vəziyyətinin davam etdirilməsi nəzərdə tutulurdu. Finlandiya ilə imzalanmış Paris sülh müqaviləsi Qış müharibəsini bitirən Moskva sülh müqaviləsində Sovet İttifaqının əldə etdiyi ərazilərin artmasına səbəb oldu.^[23]

Müharibə zamanı Finlandiyanın Sovet ərazisini işğal etməsi nəticəsində SSRİ-yə dəymiş itkilərin qismən kompensasiyası olaraq, Finlandiyanın Almaniya ilə müharibədə iştirakını nəzərə alaraq, Finlandiya 300 milyon ABŞ dolları məbləğində təzminat ödəməyi öhdəsinə götürdü. Müəyyən edilib ki, təzminat 8 il müddətində müxtəlif malların tədarükü şəklində ödənəcək. Almaniya ilə yekun nizamlanma sazişi bağladıqdan sonra Finlandiya 1990-cı il sentyabrın 21-də Paris müqaviləsinin hərbi məhdudiyyətlərinin (nüvə silahları istisna olmaqla) artıq aktual olmadığını və qüvvəsini itirdiyini birtərəfli qaydada bəyan etdi.^[24][25]

Macarıstan ilə imzalanmış müqavilə əsasında onun müharibədən əvvəlki, yəni 1938-ci il sərhədləri bərpa edildi. Bu o, deməkdir ki, Macarıstan müharibə boyunca ələ keçirdiyi əraziləri itirdi. O, cənub sərhədləri boyunca Yuqoslaviya xeyli ərazi verməli oldu. Beləliklə, Macarıstan 1938 və 1940-cı illərdə imzalanan Birinci^[26] və İkinci Vyana Mükafatı müqavilələri^[27] ilə ələ keçirdiyi torpaqları itirdi, bu müqavilələr isə qüvvədən düşmüş elan edilməklə Çexoslavakiya ilə Rumıniyanın keçmiş torpaqları sahiblərinə geri qaytarıldı. Bunlardan əlavə Brtislavanın vənubunda yerləşən Horvátjárfalu, Oroszvár və Dunacsún adlı kəndlər "Bratislava körpübaşı"nı yaratmaq üçün Çexoslavakiyaya verildi. Son olaraq, Macarıstan sərhədləri faktiki olaraq 1920-ci ildə imzalanmış Trianon müqaviləsi çərçivəsinə geri qaytarıldı.^[28][29][30]

Rumıniya ilə imzalanmış müqavilə çərçivəsində o, özünün 1 yanvar 1941-ci il sərhədlərinə geri qaytarıldı. Bu o, deməkdir ki, Rumıniya daha böyük əraziyə malik olduğu 23 avqust 1939-cu il sərhədlərinə geri qaytarılmırdı. Lakin Macarıstan ilə münasibətlərdə məsələlər fərqli inkişaf etdi. Macarıstan Şimali Transilvaniyanı Rumıniyaya geri verdi. Həmçinin Rumıniya 1940-ci il boyunca Sovet İttifaqına itirdiyi Bessarabiya və Şimali Bukovinanın əlindən çıxmasını qəbullanmaq məcburiyyətində qaldı. Həmçinin 7 sentyabr 1940-cı ildə imzalanmış Krayova müqaviləsi ilə Bolqarıstana verilmiş Cənubi Dobrucanın itirilməsi də Rumıniya tərəfindən qəbul edildi.^[31][32]

İmzalanan müqaviləyə əsasən onun 1 yanvar 1941-ci ildəki sərhədləri bərpa edildi. Bu müqavilə ilə Vardar Makedoniyası Yuqoslaviyaya və Qərbi Frakiya Yunanıstana geri qaytarıldı. Lakin Bolqarıstan müharibə zamanı Rumıniy ailə imzalamış olduğu Krayova müqaviləsi ilə əldə etmiş olduğu Cənubi Dobrucanı əlində saxlamağı bacardı.Beləliklə, Bolqarıstan Almaniyanın müttəfiqləri arasında İkinci Dünya müharibə zamanı əldə etmiş olduğu bölgəni müharibədən sonra da özündə saxlamağı bacaran yeganə dövlət oldu.^[33][34]

Müharibə təzminatı problemi müharibədən sonrakı şəraitdən irəli gələn ən çətin problemlərdən biri idi. Müharibədən ən çox dağılan ölkə olan Sovet İttifaqı, keçmiş düşmən dövlətlər arasında ona ən çox rəğbət bəsləyən Bolqarıstan istisna olmaqla, mümkün olan maksimum məbləği almaq niyyətində idi. Həmçinin Bolqarıstan Almaniyanın müttəfiqi olsa da, müharibə boyunca heç bir zaman Sovet İttifaqına müharibə elan etməmişdi. Rumıniya və Macarıstanla bağlı təzminat məsələsində isə vəziyyət çətin idi. Belə ki, onların imzalamış olduqları atəşkəs müqaviləsində nəzərdə tutulan təzminat məbləği nisbətən daha yüksək idi və ona yenidən baxılmadı. Beləliklə, son olaraq İtaliya Yuqoslaviyaya 125 milyon, Yunanıstana 105 milyon, Sovet İttifaqına 100 milyon, Efiopiyaya 25 milyon və Albaniyaya 5 milyon təzminat verməyi öhdəsinə götürdü. Bolqarıstan 25 milyon Yuqoslaviyaya, 45 milyon Yunanıstana təzminat verməli idi. Macarıstan 200 milyon Sovet İttifaqına verməli idi, eyni zamanda onun 100 milyon dollarlıq malı Yuqoslaviya və Çexoslovakiya arasında bölünməli idi. Üstəlik, Rumıniya və Finlandiyanın hər biri bir neçə il ərzində Sovet İttifaqına 300 milyon dollar dəyərində əmtəə verməli idi.^[30]

Danışıqlar zamanı Yunanıstan hökuməti Böyük Britaniyanın dəstəyi ilə Bolqarıstan hökumətindən İkinci Dünya Müharibəsi zamanı Yunanıstan ərazilərinin işğalına görə təzminat kimi 1 milyard ABŞ dolları ödəməyi tələb etmişdi. Bolqarıstan Xalq Respublikası hökuməti SSRİ-nin dəstəyi ilə bu tələbləri rədd etdi.^[35] Sülh müqaviləsinə əsasən, Bolqarıstan 8 il ərzində 70 milyon dollar məbləğində təzminat ödəməyə borclu oldu.^[36]

Burada qeyd edilən rəqəmlər ABŞ dolları ilə qeyd edilmişdir. Bu pulun dəyərini anlamaq üçün qeyd etmək lazımdır ki, məbləğ müəyyənləşdirilən zaman bir unsiya qızıl 35 dollar idi.^[30]

• San-Fransisko sülh müqaviləsi
• İkinci Dünya müharibəsi
• Paris konfransı (1947)

• Ciro Paoletti. A Military History of Italy. Greenwood Publishing Group. 2008. ISBN 978-0-275-98505-9.
• Benedetto Zaccaria. Yugoslavia, Italy, and European integration: was Osimo 1975 a Pyrrhic victory?. Cold War History 20 (4) - Taylor & Francis. 2019.
• Michael Gehler. Von der halben Autonomie zur inneren Selbstbestimmung. Folio Verlag. In Hannes Obermair et al. (eds). Regionale Zivilgesellschaft in Bewegung – Cittadini innanzi tutto, Vienna-Bolzano. 2012. 325–342. ISBN 978-3-85256-618-4.
• Grant, John P.; J. Craig Barker. International Criminal Law Deskbook. Routledge: Cavendish Publishing. 2006. ISBN 9781859419793.
• BMT. Treaties and Other International Acts Series (PDF). 1951.
• United Nations Treaty Series 1956; No. 3297. 1956.
• The New Encyclopædia Britannica (Encyclopædia Britannica: 2002), p.835. 2002.
• A. Arthur Schiller. Eritrea: Constitution and Federation with Ethiopia. The American Journal of Comparative Law 2 (3). 1953. 375–383.
• Finland – Union of Soviet Socialist Republics. Treaty of Peace. The American Journal of International Law 34 (3), Supplement: Official Documents. 1940.
• Anton Pelinka, Günter Bischof. Austria in the European Union. Böhlau Verlag. 2003. 655. ISBN 3205771168.
• И.И. Лукашук. Право международных договоров. // Международное право. Особенная часть. 2. 517. ISBN 546600104X.
• Cathal J. Nolan. The Concise Encyclopedia of World War II. Santa Barbara, CA: Greenwood Press. 2010. ISBN 978-0-313-33050-6.
• Andrzej Sadecki. The Long Shadow of the Treaty of Trianon – Hungary’s Struggles With the Past (PDF). Warsaw: Centre for Eastern Studies. 2020. ISBN 978-83-65827-53-1.
• Treaty of Peace with Hungary, 1947. The American Journal of International Law, Vol. 42, No. 4, Supplement: Official Documents (Oct., 1948). 1948. 225–251.
• Everett Munez. Paris Peace Treaties 1947. Encyclopedia Britannica. 2023.
• Matthew Frank. A Paris Affair. Making Minorities History: Population Transfer in Twentieth-Century Europe. Oxford: Oxford University Press. 2017. ISBN 978-0191017711.
• Rebecca Haynes. Romanian policy towards Germany, 1936-40. Palgrave Macmillan. 2000. ISBN 9780312232603.
• Claus Kreß, Robert Lawless. Necessity and Proportionality in International Peace and Security Law. Oxford University Press. 2020.
• Освободительная миссия Советских Вооруженных Сил на Балканах / АН СССР, Ин-т воен. истории МО СССР. Москва: Наука. Отв. ред. А. Г. Хорьков. 1989. 262. ISBN 5-02-008474-3.
• Болгария // Березна — Ботокуды - Большая советская энциклопедия. 5. Москва. гл. ред. С. И. Вавилов. 1950.