Qafqaz diyarı

Qafqaz diyarı — XVIII əsrdən başlayaraq Rusiya imperiyasının^[1] hakimiyyəti altında olan Qafqaz adlı təbii-coğrafi ərazinin rəsmi adıdır.^[2]

1844–1882-ci illərdə Qafqaz diyarının (eyni zamanda Qafqaz Hərbi Dairəsi qoşunlarının komandiri və bütün Qafqaz (Kuban və Terek) kazak qoşunlarının hərbi əmri atamanı vəzifələrini tutdu) başında Qafqaz canişini dayanırdı. 1882–1905-ci illərdə Qafqazdakı mülki birləşmənin baş komandanı, 1905–1917-ci illərdə yenidən qubernator oldu. Qafqaz diyarının mərkəzi Tiflis şəhəri idi. Canişinin iqamətgahı burada yerləşirdi.^[3]^[4]

Coğrafiyası

Qafqaz diyarı Qara (Azovla) və Xəzər dənizləri (Qafqaz və ya Ponto-Xəzər bərzəx) ilə (46½-38½ ° Ş. Və 37 ° 20'-50 ° 20 'Şərqdə. Qrinviçdən) cənubda Türkiyə və İran ilə, şimalda Avropa Rusiyası ilə (Həştərxan vilayəti və Don Kazak vilayəti) həmsərhəd idi.

Şimal sərhəddi

Bölgənin şimal sərhədi, Yei çayının Azov dənizinin Taqanroq körfəzinin Yey limanına birləşməsindən başlayaraq, bu çay üzrə keçirək, Kugo-Ye çayı, orta Yeqorluq, Manıç gölü, qərb və şərq Manıç-Qudila çayları və Kumski enişi və ya Kultuk olaraq bilinən Xəzər dənizinin körfəzinə axan Heyduk çayı xətti boyunca keçir.

Cənub sərhədi

Qafqaz diyarının cənub sərhədi Rusiyanın Türkiyə və İranla dövlət sərhədi ilə üst-üstə düşürdü. Qərbdə, Qara dəniz sahilində, Kol-mış burnundan 26 dərəcə Batumi şəhərindən cənub-qərbdə; cənubdan və cənub-şərqdən Ponti silsiləsi boyunca gedərək Çorox çayı üzərindən Artvin ətrafından, Olta şəhərinin üstündəki Olty-çay, Saganlug silsiləsi boyunca uzanır. Araz və Fərat (Murad-çay) hövzələrini ayıran Egri-dağ və ya Şah-iol-dağ silsiləsindəki Kesa-dağ zirvəsinə daxil olur. Adı çəkilən silsilənin üzəri boyunca B istiqamətinə doğru gedən Türkiyə ilə sərhəd Böyük Ağrı dağıın zirvəsindən keçir və Kiçik Ağrı dağ arasındakı şəhərə (Sərdar-Bulak) enir. Qafqazla Türkiyə arasındakı sərhədin ümumi uzunluğu 521 min km-dir.

İnzibati bölgüsü

Qafqaz diyarına aşağıdakı quberniyalar, vilayət və rayonlar daxil idi:

Stravropol quberniyası
Terek vilayəti
Kuban vilayəti
Qara dəniz vilayəti (Rusiya imperiyası)
Kutaisi quberniyası
Tiflis quberniyası
Suxum dairəsi
İrəvan quberniyası
Bakı quberniyası
Yelizavetpol quberniyası
Qars vilayəti
Zaqatala dairəsi
Dağıstan vilayəti

İstinadlar

↑ Край, Энциклопедический словарь "Конституционное право России"^{[ölü keçid]}
↑ Кавказский край // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб.. 1890–1907.
↑ "Дмитрий Арапов, Управление духовными делами мусульман Кавказа в Российской империи". 2018-10-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-10-29.
↑ Кавказский край. Кутаисское генерал-губернаторство. Военно-статистическое обозрение Российской империи, т. 16, ч. 5, Генеральный штаб, 1858 г.

Ədəbiyyat

Национальные окраины Российской империи: становление и развитие системы управления. — М., 1998.
Кавказский край. Кутаисское генерал-губернаторство // Военно-статистическое обозрение Российской империи. — Генеральный штаб, 1858. — Т. 16, Ч. 5.

[1] Край, Энциклопедический словарь "Конституционное право России"^{[ölü keçid]}

[2] Кавказский край // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб.. 1890–1907.

[3] "Дмитрий Арапов, Управление духовными делами мусульман Кавказа в Российской империи". 2018-10-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-10-29.

[4] Кавказский край. Кутаисское генерал-губернаторство. Военно-статистическое обозрение Российской империи, т. 16, ч. 5, Генеральный штаб, 1858 г.

[1]

[2]

[3]

[4]