Teodora (I Yustinianın həyat yoldaşı)

Teodora (Yunanca: Θεοδώρα, təq. 500 və ya 497[1], Kipr Respublikası[4] və ya Suriya[5] – 28 iyun 548, Konstantinopol) — Teodora Bizans İmperiyasının ən məşhur simalarından biridir. İmperator I Yustinianın həyat yoldaşı kimi o, təkcə imperiyanın siyasi və dini həyatında deyil, həm də incəsənət və mədəniyyətdə mühüm şəxsiyyət olmuşdur. Teodoranın həyatı və irsi Bizans tarixi və Bizans imperatorlarının rolu haqqında çox şey deyir.

Teodora
q.yun. Θεοδώρα
Doğum tarixi təq. 500 və ya 497[1]
Doğum yeri
Vəfat tarixi 28 iyun 548
Vəfat yeri
Vəfat səbəbi süd vəzi xərçəngi
Dəfn yeri
Həyat yoldaşı
Fəaliyyəti rəqqasə, mime artist[d]
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Teodora təxmini 500-cü illərdə anadan olub. Atası ayı təlimçisi, anası isə aktrisa və ip gəzintiçisi idi. Teodora Konstantinopolda böyüdü və gənc yaşlarında aktrisa və mim sənətində şöhrət qazandı ancaq, dövrün tarixçisi Prokopi sözdə "Gizli Tarix" əsərində Teodoranın keçmişdə fahişə olduğunu deyir[6] amma müsair tarixçilikdə bunun böhtan olduğu düşünülür. O, gözəlliyi, zəkası və xarizması ilə tanınırdı. 523-cü ildə o, imperiyanın gələcək hökmdarı Yustinianla tanış olur və onunla evlənir. Teodoranın Yustinianla evlənməsi Bizans tarixində dönüş nöqtəsi oldu. İmperator kimi o, təkcə imperatorun məsləhətçisi və sirdaşı deyil, həm də imperiyanın idarə olunmasında fəal rol oynamışdır. Teodora qanunların islah edilməsində, qadınların hüquqlarının yüksəldilməsində və imperator hakimiyyətinin kilsəyə qarşı müdafiəsində mühüm rol oynamışdır.[7]Teodora Yustinian dövründə imperiyanın siyasi və dini həyatında mühüm rol oynamışdır. Nika üsyanını yatırmaq və imperiyanı sabitləşdirmək üçün Yustinianın atdığı addımlarda onun mühüm rolu olmuşdur. O, imperiyanın dini siyasətinin formalaşmasında da mühüm rol oynamışdır. Teodora xristianlığın monofizit təriqətinə mənsub idi və bu təriqətin imperiyada yayılmasının tərəfdarı idi.

Teodora qadın hüquqlarının yaxşılaşdırılması üçün də mühüm addımlar atdı. O, qadınlara evlilik və boşanma məsələlərində daha çox hüquqlar verdi, həmçinin qadınları təhsil almağa və monastırlar qurmağa təşviq etdi.[8][9]

Ölümü

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Teodora 548-ci ildə öldü. Ölümündən sonra o, Bizans tarixinin ən mühüm və nüfuzlu imperatriçalarından biri hesab olunurdu. O, gözəlliyi, zəkası, xarizması və imperiyaya əhəmiyyətli təsiri ilə yadda qalıb. Teodora Bizans imperatorlarının təkcə imperatorun həyat yoldaşları və anaları olmadıqlarını, həm də imperiyanın idarə olunmasında fəal rol oynaya bildiklərini göstərən bir fiqurdur.[10]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 http://www.enciclopediadelledonne.it/biografie/teodora-imperatrice-di-bisanzio.
  2. ↑ 1 2 Любкер Ф. Iustinianus (rus.). // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга, Ф. Гельбке, П. В. Никитин, В. А. Канский, пер. А. Д. Вейсман, Ф. Гельбке, Л. А. Георгиевский, А. И. Давиденков, В. А. Канский, П. В. Никитин, И. А. Смирнов, Э. А. Верт, О. Ю. Клеменчич, Н. В. Рубинский СПб: Общество классической филологии и педагогики, 1885. С. 707–708.
  3. ↑ 1 2 J. Br. Theodora (ing.). // Encyclopædia Britannica: a dictionary of arts, sciences, literature and general information / H. Chisholm 11 New York, Cambridge, England: University Press, 1911. Vol. 26. P. 761–762.
  4. ↑ 1 2 Nikephoros Kallistos Xanthopoulos.
  5. ↑ 1 2 Michael the Syrian.
  6. ↑ Prokopi, "Secret History", 9-cu fəsil, səh. 15–16.
  7. ↑ John Julius Norwich, "Byzantium: The Early Centuries" səh. 234–235.
  8. ↑ James Allan Evans, "The Empress Theodora: Partner in Power" səh. 75–100.
  9. ↑ Procopius, "Secret History" səh. 9–16.
  10. ↑ John Haldon, "Byzantium in the Seventh Century" səh. 45–46

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]