Tsalka bələdiyyəsi

Salka bələdiyyəsi
*gürc.* წალკის მუნიციპალიტეტი (tsalkis munitsipaliteti)
	Rayon
Salka bələdiyyəsi; gürc. წალკის მუნიციპალიტეტი (tsalkis munitsipaliteti)
Bayraq[d]	Gerb[d]
	41°35′ şm. e. 44°05′ ş. u.
Ölkə	Gürcüstan;
İnzibati mərkəz	Barmaqsız
İcra başçısı	Revaz Şavloxaşvili
Tarixi və coğrafiyası
Yaradılıb	1930
Sahəsi	1050.6 km²
Əhalisi
Əhalisi	23 500 nəfər
Rəqəmsal identifikatorlar
Poçt indeksi	53xx
	Rəsmi sayt
	Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Salka bələdiyyəsi^[5], Barmaqsız bələdiyyəsi^[6]^[7] — Gürcüstan Respublikasının Aşağı Kartli mxaresində inzibati-ərazi vahidi. İnzibati mərkəzi Salka şəhəridir.

Tarixi

Tsalka rayoyu 1930-cu ildə təşkil edilmişdir. Buna qədər əraziləri 1921-1929-cu illərdə Tiflis qəzasına daxil idi. 1 yanvar 1931-ci il tarixinə olan inzibati-ərazi bölgüsünə əsasən Tsalka rayonu 1.060 km² ərazini, bu ərazidə yerləşən 7 kənd sovetliyinə daxil olan toplam 44 kəndi və bu kəndlərdə yaşayan 35.163 nəfər əhalini əhatə edirdi, rayonun inzibati mərkəzi Güney Qala kəndi idi. 22 dekabr 1932-ci ildə Barmaqsız kəndinin adı dəyişdirilərək Tsalka qəsəbəsi adlandırıldı.^[6]^[7]^[8] Yeni inzibati bölgüyə əsasən Tsalka qəsəbəsi Tsalka rayonunun inzibati mərkəzi oldu.

Coğrafiyası

Barmaqsız bələdiyyəsi sıx hidroşəbəkəyə malikdir. Bələdiyyə ərazisində çoxlu sayda iri və xırda çaylar axır. Ən böyük çayı Borjomi ərazisində mənbəyini götürən Anaxatır çayıdır. İqlimi dağ iqlimidir. Orta illik temperatur 5,9 °C. İllik orta yağıntı miqdarı 600–740 mm-dir.

İnzibati-ərazi bölgüsü

Əhalisi

**Tsalka rayonunun əhalisi^[3]**
1.1.1989 r.t.	1.1.2002 r.t.	1.1.2014 r.t.
44 187	20 226	18 849

Milli tərkibi

2006-cı ilin iyul ayına olan rəsmi təxminə əsasən Tsalka rayonunun 22.6 min nəfər əhalisnin 11 min nəfərini və ya 48.7 %-ni ermənilər, 8 min nəfərini və ya 35.4 %-ni gürcülər, 1.8 min nəfərini və ya 8 %-ni azərbaycanlılar, 1.5 min nəfərini və ya 6.6 %-ni urumlar, 0.3 min nəfərini və ya 1.3 %-ni isə digərləri təşkil edir.^[9] Əhalisinin sıxlığı hər km²-də 20 nəfərdir. Əhalinin 85%-ni kənd əhalisi təşkil edir.

**Tsalka rayon əhalisinin milli tərkibi**
Etnik qrup	1939 sa.^[10]	Nisbəti	1979 sa.^[11]	Nisbəti^[11]	1989 sa.^[12]	Nisbəti^[12]	2002 sa.^[13]^[14]	Nisbəti^[13]
cəmi	40 286	100 %	49 340	100 %	44 438	100 %	20 888	100 %
erməni	11 726	29.11 %	13 996	28.37 %	12 671	28.51 %	11 484	54.98 %
urum	21 992	54.59 %	30 811	62.45 %	27 127	61.04 %	4 589	21.97 %
gürcü	1 147	2.85 %	1 710	3.47 %	1 613	3.63 %	2 510	12.02 %
azərbaycanlı	1 724	4.28 %	2 231	4.52 %	2 281	5.13 %	1 992	9.54 %
rus	1 578^[15]	3.92 %	360	0.73 %	320	0.72 %	125	0.6 %
osetin	91	0.23 %	99	0.2 %	82	0.18 %	18	0.09 %
ukraynalı	469^[15]	1.16 %	31	0.06 %	72	0.16 %	3	0.01 %
abxaz	...	...	1	0.00 %	...	...	2	0.01 %
kürd və yezidi	3	0.01 %	7	0.01 %	4	0.01 %	2	0.01 %
alman	1 426	3.54 %	...	...	...	...	...	...
yəhudi	21	0.05 %	8	0.02 %	...	...	...	...
ləzgi	3	0.01 %	...	...	...	...	...	...
assuriyalı	3	0.01 %	...	...	...	...	...	...
digər	103	0.24 %	86	0.17 %	268	0.6 %	163	0.78 %

Yaşayış məntəqələri üzrə

Yaşayış məntəqəsinin adı	Əhalinin sayı (2002)	Əsas əhalisi
Aşqala	2043	99% erməni
Qızılkilsə	1848	98% erməni
Barmaqsız şəh.	1741	55% erməni, 22% urum, 12% gürcü, 9.5% azərbaycanlı
Nərdivan	1516	99% erməni
Quşçu	893	98% erməni
Xaçköy	863	98% erməni
Dərəköy	814	98% erməni
Ərcivan-Sarvan	794	100% azərbaycanlı
Ozni	754	99% erməni
Avranlı	717	81% urum
Tecis	607	100% azərbaycanlı
Ayazma	595	99% erməni
Rexa	525	79% gürcü, 20% urum
Qabur	491	100% erməni
Gümbət	471	82% gürcü
Burnaşeti	468	97% erməni
Cütkilsə	468	99% erməni
Öləng	405	94% urum
Beştaşen	373	87% urum
Daşbaşı	367	96% erməni
Yeddikilsə	351	96% urum
Cinis	304	100% urum
Neon-Xaraba	303	91% gürcü
Çölmən	295	99% azərbaycanlı
Günyaqala	236	72% urum
Başköy	207	66% urum
Xando	187	98% gürcü
Qaraköm	177	73% gürcü, 19% urum
Tsintskaro	168	67% urum
Təkkilsə	167	77% urum
Kərək	152	74% urum
Təzə-Xaraba	137	99% erməni
Livad	134	62% urum
Xram SES	118	39% erməni, 34% urum, 20% gürcü
Axalıq	112	71% urum
Çapayevka (Kavta)	88	93% gürcü
Santa	84	83% gürcü
İmera	74	84% urum
Gödəklər	73	100% azərbaycanlı
Səfər-Xaraba	54	87% urum
Şipək	35	89% urum
Tarson	9	78% azərbaycanlı, 22% gürcü
Akenda	0
Minasazkənd	0

Sovet İttifaqının dağılmasından, 1989-cu ildən bəri gürcülərin sürüşmə zonalarından Barmaqsıza köçürülməsindən və yunanların kütləvi şəkildə bölgəni tərk etməsindən əvvəl rayonun 46 kəndindən 28-də yunanlar, 13-də ermənilər, 4-də azərbaycanlılar, 1-də gürcülər əksəriyyət təşkil edirdi. Hal-hazırda isə rayon əhalisinin 55%-ini ermənilər təşkil edir və onların məskunlaşdığı kəndlər əhali sayına görə daha iridir. Əsasən erməni əhalili kəndlərin sayı 12, yunan əhalili 13, gürcü əhalili 7, azərbaycanlı əhalili 5-dir.

Əsasən erməni əhalili kəndlər: Aşqala, Qızılkilsə, Nərdivan, Quşçu, Dərəköy, Ozni, Ayazma, Qabur, Burnaşeti, Cütkilsə, Daşbaşı, Təzə-Xaraba.
Əsasən yunan əhalili kəndlər: Avranlı, Öləng, Beştaşen, Yeddikilsə, Cinis, Günyaqala, Başköy, Tsintskaro, Təkkilsə, Axalıq, İmera, Səfər-Xaraba, Şipək.
Əsasən azərbaycanlı əhalili kəndlər: Ərcivan-Sarvan, Tecis, Çölmən, Gödəklər, Tarson, keçmişdə Minasazkənd (indi kənd xarabalıqdır).
Əsasən gürcü əhalili kəndlər: Rexa, Gümbət, Neon-Xaraba, Xando, Qaraköm, Çapayevka, Santa.

Xram SES kəndinin əhalisi qarışıqdır (ermənilər, yunanlar, gürcülər).

İqtisadiyyatı

Barmaqsız bələdiyyəsinin illik büdcəsi 3 milyon laridir. Bələdiyyə gəlirlərinin əsas hissəsini kənd təsərrüfatı, maldarlıq, xırda sahibkarlıq və kommunal ödənişlər təşkil edir. Kənd təsərrüfatında istifadə edilən torpaq sahəsi 860 km² təşkil edir. Bələdiyyə ərazisindən respublika əhəmiyyətli magistral yol, həmçinin Marabda-Axalkalaki dəmiryolu keçir.

İstinadlar

↑ Региональный Информационный портал Квемо-Картли: Справочник по региону: самоуправление: Муниципальные советы^{[ölü keçid]}
↑ National Statistics Office of Georgia: ტომი I - საქართველოს მოსახლეობის 2002 წლის პირველი ეროვნული საყოველთაო აღწერის შედეგები Arxivləşdirilib 2015-10-23 at the Wayback Machine
↑ ¹ ² National Statistics Office of Georgia: Population by Municipalities for the Beginning of the Year (Thousands) Arxivləşdirilib 2014-07-22 at the Wayback Machine. (official estimates)
↑ Georgian Post. 1805.
↑ Салка // Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасы: [10 ҹилддә]. VIII ҹилд: Прадо—Спринт. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1984. С. 274.
↑ ¹ ² Borçalı toponimləri. Müəlliflər: Mədəd Çobanov və Müşfiq Çobanlı; Elmi redaktorlar: f. e. d. Tofiq Əhmədov, f. e. d. Buludxan Xəlilov, f. e. d. Şurəddin Məmmədli. Əlavələr olunmuş və yenidən işlənmiş dördüncü nəşr. Bakı: "Borçalı" nəşriyyatı, 2012, səh. 128.
↑ ¹ ² Zirvə İnformasiya Mərkəzi. "Barmaksız (Zalqa) rayonu" (az.). zim.az. 2016-04-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-04-23.
↑ Gürcüstan Milli Elmlər Akademiyasının akademiki, filologiya elmləri doktoru, professor Şurəddin Məmmədlinin müəllifi olduğu və 1997-ci ildə yayınlanmış "Alın yazımız" kitabı əsasında hazırlanmış "Borçalı tarixi" elektron kitabı. səh. 43 Arxivləşdirilib 2012-09-02 at the Wayback Machine
↑ Европейский Центр по Делам Меньшинств: Джонатан Уитли. Пути к разрядке напряженности в Цалкинском районе Грузии: роль международного сообщества и государства Arxivləşdirilib 2016-01-31 at the Wayback Machine. ЕЦДМ, Рабочий доклад № 36. Декабрь, 2006
↑ Ethno-Caucasus, Этнодемография Кавказа: Цалкинский район (1939 г.) Arxivləşdirilib 2022-08-03 at the Wayback Machine
↑ ¹ ² The European Centre for Minority Issues Caucasus: Ethnic Groups of Georgia: Census 1979 (Total/Percentage) Arxivləşdirilib 2021-10-27 at the Wayback Machine
↑ ¹ ² The European Centre for Minority Issues Caucasus: Ethnic Groups of Georgia: Census 1989 (Total/Percentage) Arxivləşdirilib 2013-04-23 at the Wayback Machine
↑ ¹ ² The European Centre for Minority Issues Caucasus: Ethnic Groups of Georgia: Census 2002 (Total/Percentage) Arxivləşdirilib 2013-11-01 at the Wayback Machine
↑ National İntegration and Tolerance in Georgia: Map: 2002 Census Courtesy of Department of Statistics Arxivləşdirilib 2012-08-01 at the Wayback Machine
↑ ¹ ² Ethno-Caucasus, Этнодемография Кавказа: : Распределение русских и украинцев по административно-территориальным единицам Грузинской ССР (1939 г.) Arxivləşdirilib 2021-11-05 at the Wayback Machine (без Абхазской АССР и Юго-Осетинской АО)

Həmçinin bax

Xarici keçidlər

[Муниципальные_советы-1] Региональный Информационный портал Квемо-Картли: Справочник по региону: самоуправление: Муниципальные советы^{[ölü keçid]}

[ტომი_I_-_საქართველოს_მოსახლეობის_2002_წლის_პირველი_ეროვნული_საყოველთაო_აღწერის_შედეგები-2] National Statistics Office of Georgia: ტომი I - საქართველოს მოსახლეობის 2002 წლის პირველი ეროვნული საყოველთაო აღწერის შედეგები Arxivləşdirilib 2015-10-23 at the Wayback Machine

[Population_by_Municipalities_for_the_Beginning_of_the_Year_(Thousands)-3] ¹ ² National Statistics Office of Georgia: Population by Municipalities for the Beginning of the Year (Thousands) Arxivləşdirilib 2014-07-22 at the Wayback Machine. (official estimates)

[_de880062ab20540d-4] Georgian Post. 1805.

[5] Салка // Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасы: [10 ҹилддә]. VIII ҹилд: Прадо—Спринт. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1984. С. 274.

[Müəlliflər_2012-6] ¹ ² Borçalı toponimləri. Müəlliflər: Mədəd Çobanov və Müşfiq Çobanlı; Elmi redaktorlar: f. e. d. Tofiq Əhmədov, f. e. d. Buludxan Xəlilov, f. e. d. Şurəddin Məmmədli. Əlavələr olunmuş və yenidən işlənmiş dördüncü nəşr. Bakı: "Borçalı" nəşriyyatı, 2012, səh. 128.

[Zirvə_İnformasiya_Mərkəzi-7] ¹ ² Zirvə İnformasiya Mərkəzi. "Barmaksız (Zalqa) rayonu" (az.). zim.az. 2016-04-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-04-23.

[səh._43-8] Gürcüstan Milli Elmlər Akademiyasının akademiki, filologiya elmləri doktoru, professor Şurəddin Məmmədlinin müəllifi olduğu və 1997-ci ildə yayınlanmış "Alın yazımız" kitabı əsasında hazırlanmış "Borçalı tarixi" elektron kitabı. səh. 43 Arxivləşdirilib 2012-09-02 at the Wayback Machine

[Пути_к_разрядке_напряженности_в_Цалкинском_районе_Грузии:_роль_международного_сообщества_и_государства-9] Европейский Центр по Делам Меньшинств: Джонатан Уитли. Пути к разрядке напряженности в Цалкинском районе Грузии: роль международного сообщества и государства Arxivləşdirilib 2016-01-31 at the Wayback Machine. ЕЦДМ, Рабочий доклад № 36. Декабрь, 2006

[Цалкинский_район_(1939_г.)-10] Ethno-Caucasus, Этнодемография Кавказа: Цалкинский район (1939 г.) Arxivləşdirilib 2022-08-03 at the Wayback Machine

[Ethnic_Groups_of_Georgia:_Census_1979_(Total/Percentage)-11] ¹ ² The European Centre for Minority Issues Caucasus: Ethnic Groups of Georgia: Census 1979 (Total/Percentage) Arxivləşdirilib 2021-10-27 at the Wayback Machine

[Ethnic_Groups_of_Georgia:_Census_1989_(Total/Percentage)-12] ¹ ² The European Centre for Minority Issues Caucasus: Ethnic Groups of Georgia: Census 1989 (Total/Percentage) Arxivləşdirilib 2013-04-23 at the Wayback Machine

[Ethnic_Groups_of_Georgia:_Census_2002_(Total/Percentage)-13] ¹ ² The European Centre for Minority Issues Caucasus: Ethnic Groups of Georgia: Census 2002 (Total/Percentage) Arxivləşdirilib 2013-11-01 at the Wayback Machine

[2002_Census_Courtesy_of_Department_of_Statistics-14] National İntegration and Tolerance in Georgia: Map: 2002 Census Courtesy of Department of Statistics Arxivləşdirilib 2012-08-01 at the Wayback Machine

[Распределение_русских_и_украинцев_по_административно-территориальным_единицам_Грузинской_ССР_(1939_г.)-15] ¹ ² Ethno-Caucasus, Этнодемография Кавказа: : Распределение русских и украинцев по административно-территориальным единицам Грузинской ССР (1939 г.) Arxivləşdirilib 2021-11-05 at the Wayback Machine (без Абхазской АССР и Юго-Осетинской АО)

[5]

[6]

[7]

[1]

[2]

[3]

[4]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]