Yelena Apanoviç

Yelena Mixaylovna Apanoviç (ukr. Олена Михайлівна Апанович; 9 noyabr 1919, Dimitrovqrad, Samara quberniyası[d] – 21 fevral 2000, Kiyev) — SSRİ və Ukrayna tarixçisi, arxivçisi, yazıçısı. O, 1991-ci ildən Ukrayna Yazıçılar Birliyinin üzvüdür.

Yelena Apanoviç
ukr. Олена Михайлівна Апанович
Doğum tarixi 9 noyabr 1919(1919-11-09)
Doğum yeri
Vəfat tarixi 21 fevral 2000(2000-02-21) (80 yaşında)
Vəfat yeri
Dəfn yeri
Elm sahələri tarix[1], Zaporojye kazakları[1], arxivşünaslıq[1]
Elmi dərəcəsi
  • tarix elmləri namizədi[d] (1950)
İş yerləri
  • Ukrayna Milli Elmlər Akademiyası Tarix İnstitutu[d] (1950–1972)
Təhsili
  • Xarkov Milli Pedaqoji Universiteti[d]
Üzvlüyü
Mükafatları XTNS gümüş medalı Taras Şevçenko adına Ukrayna Milli Mükafatı

Həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Yelena Mixaylovna Apanoviç 9 sentyabr 1919-cu ildə Simbirsk quberniyasının Melekesi şəhərində (indiki Rusiyada, Ulyanovsk vilayətinin Dimitrovqrad şəhəri) anadan olmuşdur. Onun atası Mixaylo Apanoviç belarusəsilli dəmir yolu işçisi,[2] anası Kamilla isə Polşa zadəgan Bortnovski ailəsindən idi. Mixaylonun işinin spesifikliyinə görə ailə daim yaşayış yerini dəyişdirməli olmuşdur. Onlar Belqorod, Sumı, Xarkov, Harbin (1929–1933-cü illərdə ata Çin–Şərqi Dəmiryolunun baş auditoru vəzifəsində işləmişdir), sonra yenidən Xarkovda yaşamışdılar.[3]

Apanoviç 1936-cı ildə Xarkovda orta məktəbi əla nəticələr ilə bitirmiş, Moskvada Ümumittifaq Kommunist Jurnalistika İnstitutuna daxil olmuşdur. O, ləğv edilməsi ilə əlaqədar olaraq Xarkov Milli Pedaqoji Universitetində (1941-ci ildə bitirdiyi rus dili və ədəbiyyatı fakültəsi) təhsilini davam etdirmişdir. Apanoviç İkinci Dünya müharibəsi illərində Cənubi Qazaxıstana təxliyə olunmuşdur. O, sonra Ufaya köçmüş, 1942–1944-cü illərdə burada Başqırd Radio Komitəsinin müxbiri və nodal radio yayımının təlimatçısı kimi işləmişdir. Apanoviç 1944-cü ilin mayında Kiyevə qayıtmışdır. O, 1944–1950-ci illərdə elmi işçi, böyük elmi işçi, 1946-cı ilin iyun ayından şöbə müdiri olmuşdur. Apanoviç Ukrayna Mərkəzi Dövlət İncəsənət İnstitutunun (Kiyev) qədim aktlar üzrə fəlsəfə doktoru olmuşdur. O, 1950-ci ildə "1768–1774 Rusiya–Türkiyə müharibəsi zamanı rus ordusunun tərkibində Zaporojya ordusu, onun təşkili və hərbi əməliyyatları" mövzusunda namizədlik dissertasiyası müdafiə etmişdir.

Apanoviç 1950–1952-ci illərdə Ukrayna SSR Elmlər Akademiyasının Tarix İnstitutunda kiçik elmi işçi, 1956-cı ildən böyük elmi işçi olmuşdur. O, 1951-ci ildə Kaxovka SES-in tikintisi ərəfəsində keçmiş Zaporojya Seçinin məntəqələrinə arxeoloji ekspedisiyalarda iştirak etmiş və sonradan süni Kaxovka su anbarı yaradılmışdır. Apanoviç Böyük Çəmənliyi ilkin formada tapan sonuncu tarixçilərdən biri olmuşdur. O, 12 sentyabr 1972-ci ildə siyasi baxışlarına görə işdən xaric edilmişdir. Formal olaraq "ştatları ixtisar etmək haqqında" qərara görə, əslində isə elmdə dissidentliyə görə bu icra edilmişdir. 1994-cü ildə "siyasi səbəblərə görə" işdən çıxarıldığı üçün işə bərpa edilmişdir.

Apanoviç 1972–1986-cı illərdə Ukrayna Elmlər Akademiyasının Mərkəzi Elmi Kitabxanasında Əlyazmalar şöbəsinin baş elmi işçisi vəzifəsində çalışmışdır. Bu illərdə o, XV–XVIII əsrlərə aid Ukrayna əlyazma tarixi kitablarını öyrənmişdir. Əsərləri Ukraynada çap olunmadığına görə onları Moskva, Leninqrad, Vilnüs və Tallində çap etdimişdir. O, kitabxana fondlarında Ümumukrayna Elmlər Akademiyasının ilk prezidenti akademik V. İ. Vernadskinin materiallarını aşkar etmiş, onların əsasında 20 məqalə və monoqrafiya yazıb nəşr etdirmişdir. O, 1987–1991-ci illərdə Ukrayna SSR Elmlər Akademiyasının Vernadskinin elmi irsinin inkişafı üzrə Komissiyasının elmi katibinin müavini olmuşdur.

Apanoviç 1986-cı ildən təqaüdə çıxmış, lakin işləməyə davam etmişdir. O, Ukraynanın elmi, ictimai və mədəni həyatında fəal iştirak etmişdir. Apanoviç 1998-ci ildə monoqrafiya nəşr etmişdir və bu, Çertomlık Seçi haqqında ilk əsər olmuşdur Monoqrafiya indiki dövrdə Ukrayna tarixşünaslığında bu kazak quruluşu haqqında yeganə elmi əsər olaraq qalmışdır. O həmçinin, hərb tarixi və icəsənət tarixi ilə bağlı tədqiqatlarla məşğul olmuş ("XVIII əsrin birinci yarısında Ukrayna Silahlı Qüvvələri", "Kazakların mədəniyyəti", "Zaporojya kazakları haqqında hekayələr"). 1991-ci ildə Ukrayna Yazıçılar Birliyinə üzv qəbul edilən Apanoviçin elmi fəaliyyəti burada rəsmi qiymət almışdır.

Yelena Mixaylovna Apanoviç 21 fevral 2000-ci ildə vəfat etmişdir. Kiyev Patriarxlığının Ukrayna Pravoslav Kilsəsinin keşişləri tərəfindən "Kiyev-Mogila Akademiyası" Milli Universitetinin Blaqoveşşeniye kilsəsində vida mərasimi keçirilmiş, Kiyevdəki Baykove qəbiristanlığında dəfn edilmişdir (sahə № 49a).

Təltif və mükafatlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Taras Şevçenko adına Ukrayna Dövlət Mükafatı (1994) – "Ukrayna getmanları və Zaporojya Seçi atamanları" kitabına görə
  • Omelyan və Tetyana Antonoviç Fondu Mükafatı (1995; ABŞ)
  • VDNX-nin gümüş medalı (1988) – Vladimir Vernadskinin Moskva və Kiyevdəki sərgilərinin yubiley ekspozisiyalarının hazırlanmasına görə.

Əsərləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mənbə

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 4 5 6 Apanovyč, Olena Mychajlìvna // Çex Milli Hakimiyyət Məlumat bazası.
  2. ↑ Юрій Мицик. Козацька мати (до 90-річчя від дня народження О. М. Апанович).

    у польських архівах нам доводилося зустрічати документи Апановичів – білоруського шляхетського роду XVII–XVIII ст.
  3. ↑ "Інтерв'ю Олени Апанович. Записав Василь Овсієнко 20 серпня 1999 року // Музей дисидентського руху". 2011-06-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-06-16.

Ədəbiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]