YUNANISTAN

Klassik Yunanıstan (E.ə. V—IV əsrlər) — polis qurumunun ən yüksək inkişaf dövrü. Yunanların memarlıq, heykəltəraşlıq, vaza rəssamlığı, zərgərlik, poeziya, teatr sənəti, elm (astronomiya, həndəsə, fizika, zoologiya, tibb, psixologiya, məntiq, siyasətşünaslıq, sənət tarixi, ritorika, iqtisadiyyat, tarix, coğrafiya) sahələri üzrə nailiyyətləri bu dövrdə o qədər böyük oldu ki, onları təqlid etmək və nümunə götürmək istəyi yarandı. Buna görə bu dövr "klassik" adlanır, yəni təqlid etməyə layiq olan. == Hərbi-siyasi tarixi == Yunan-Fars müharibələrində (e.ə. 500-449) yunanların qələbəsi nəticəsində Afina şöhrət qazandı və Delos liqası (Afinanın rəhbərliyi ilə) yaradıldı. Afinanın ən qüdrətli dövrü, siyasi həyatının ən çox demokratikləşməsi və mədəniyyətin çiçəklənməsi Periklın hakimiyyətinə (e.ə. 443—429) təsadüf edir. Afina və Sparta arasında Yunanıstanda hegemonluq və ticarət yolları uğrunda mübarizə nəticəsində Afina və Korinf arasında yaranan ziddiyyətlər Afinanın məğlubiyyəti ilə sona çatan Peloponnes müharibəsinə (e.ə. 431—404) səbəb oldu.

Mərkəzi Yunanıstan (yun. Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας, Sterea-Elada) — periferiya, Yunanıstanın inzibati-ərazi vahidi. Yerli rəhbərliyin regional idarəsi və inzibati bölmənin bir hissəsidir.2011-ci ildən etibarən "Kallikratis" proqramına əsasən Fessaliya — Mərkəzi Yunanıstanın mərkəzləşdirilmiş idarəçiliyi daxildir. Yunanıstanın mərkəz hissəsində, ən dağlıq kənarında yerləşir. Skiros və Evbeya adaları daxildir. 2011-ci ildə əhalisinin sayı 547,390 nəfər təşkil edirdi. Sahəsi 15 549.311 kvadrat kilometrdir. Kvadrat kilometr başına 35.2 əhalinin sıxlığı . İnzibati mərkəzi — Lamiyadır. 2014-cü il sentyabrın 1-dən Peripheriarch Kostas Bakoyanis (Κώστας Μπακογιάννης).

Yunanıstan rayonları və ya nomlar — Yunanıstanda inzibati ərazi vahidi. Yunanıstan 54 rayondan (nomos) ibarətdir: Attika 1. Afina 2. Şərqi Attika 3. Pire 4.

Qədim Yunanıstan (yun. Αρχαία Ελλάδα) — Balkan yarımadasının cənub hissəsində, Egey dənizi arasında, Frakiya sahilində, Kiçik Asiyanın qərb sahilində yaranmış dövlətlər qrupunun ümumi adı; təsir dairəsi Appenin yarımadasının cənub sahilinə, Siciliyanın qərbində, Mərmərə, Qara və Aralıq dənizləri sahillərinə də yayılmışdı. Yunanıstan ərazisinin məskunlaşması orta paleolitə aid edilir. Neolit dövründə (e.ə. 7-ci minilliyin ortaları-e.ə. təqr. 2800) Yunanıstan əhalisi əkinçilik və maldarlıqla məşğul olur, oturaq həyat keçirirdi. Yunanıstanın ilk sakinləri qədim yunanlar (onları pelasgilər, karilər adlandırırdılar) yəqin ki, hind-avropalı olmamışlar. E.ə. 2800 və 2000-ci illər arasında şimaldan yunanlar hücum edib Attika, Şimal-Sərqi Peloponnesi, axaylar isə Peloponnesin böyük hissəsini, eoliyalılar Fessaliya və Orta Yunanıstanı tutdular.

Qərbi Yunanıstan (yun. Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας) — periferiya, Yunanıstanın inzibati-ərazi vahidi. Yerli rəhbərliyin regional idarəsi və inzibati bölmənin bir hissəsidir. 2011-ci ildən etibarən "Kallikratis" proqramına əsasən Peloponnes, Qərbi Yunanıstan və İon adaları desentralizasiya idarəsinə daxildir. Peloponnes yarımadasının şimal-qərb hissəsini və mərkəzi Yunanıstanın qərb hissəsini əhatə edir. 2011-ci il əhalinin sayı 679.796 nəfər təşkil edirdi. Sahə 11.350,171 kvadrat kilometrdir. Kvadrat kilometr başına 59.89 adam sıxlığı. İnzibati mərkəzi — Patras. Yerli Hakimiyyət haqqında 1622/86 saylı Qanuna əsasən 1987-ci ildə təsis edilmişdir.

Yunanıstan, rəsmi adı ilə Ellin Respublikası — Cənub-Şərqi Avropada yerləşən ölkə. Balkan yarımadasının cənubunda yerləşən Yunanıstan şimal-qərbdə Albaniya, şimalda Şimali Makedoniya və Bolqarıstan, şərqdə isə Türkiyə ilə qurudan həmsərhəddir. Ölkənin şərqində Egey dənizi, qərbində İon dənizi, cənubunda isə Krit dənizi və Aralıq dənizi yerləşir. Yunanıstan Aralıq dənizi hövzəsindəki ən uzun quru sərhədə və minlərlə adaya sahibdir. Ölkə 9 ənənəvi coğrafi bölgədən ibarətdir və təxmini 10,4 milyon əhaliyə malikdir. Afina ölkənin paytaxtı və ən böyük şəhəridir. Ardınca Saloniki və Patras şəhərləri gəlir. Yunanıstan demokratiyanın, Qərb fəlsəfəsinin, Qərb ədəbiyyatının, tarixşünaslığın, politologiyanın, əsas elmi və riyazi prinsiplərin, teatrın və Olimpiya oyunlarının yarandığı yer olduğuna görə Qərb mədəniyyətinin beşiyi hesab edilir. E.ə. VIII əsrdən başlayaraq yunanlar Aralıq dənizi və Qara dənizə yayılan polis adlandırılan müxtəlif müstəqil şəhər-dövlətləri qurmuşdular.

Yunanıstan

Yunanıstan Kilsəsi (yun. Η Εκκλησία της Ελλάδος) — Yunanıstanda yerləşən avtokefal pravoslav kilsə. Mərkəzi Afina şəhərindədir. II Yeronim kilsənin indiki baş yepiskopdur.

Yunanıstan Krallığı (yun. Βασίλειον τῆς Ἑλλάδος) — 1832-ci ildə dövrün super gücləri Böyük Britaniya, Avstriya-Macarıstan İmperiyası, Prussiya, Fransa və Rusiya imperiyası tərəfindən elan edilmiş dövlət idi. Müstəqillik elan edildikdən sonra, krallık, 1832-ci ilin 30 avqust tarixində Osmanlı İmperiyasından tam müstəqilliyini idarə etdiyi müqavilə ilə beynəlxalq səviyyədə tanınmışdır. Bu günkü Helen Respublikasının ərazisində 1832-dən 1924-cü və 1935-dən 1973-cü ilə qədər mövcud olmuşdur. Yunanıstan Krallığı müasir dövrlərdə ilk yunan dövləti idi və alman xanədanlıqları tərəfindən idarə olunurdu. Osmanlı İmperiyasında Fransız İnqilabının alovlandırdığı millətçilik hərəkatı Avropada bir çox xalqları üsyana çıxarmaqla yanaşı, Osmanlılardakı bəzi azlıqları da özünə cəlb etdi. Osmanlıda ilk üsyan edən xalq serblər olsa da, ən sistemli təşkilatlanma və hərəkəti yunanlar həyata keçirdilər. Serb üsyanını yalnız ruslar dəstəklədiyi halda, bütün Avropa Yunanıstanın müstəqillik hərəkatını dəstəklədi. Osmanlı hökmdarlarının dediyinə görə, həmin vaxt İstanbulda olan Ekumenik Patriarx Qriqoryos da üsyançılara dəstək verib. Yunan üsyanı ilə əlaqəsinə əmin olan baş vəzir Benderli Əli Paşa Patriarx Qriqoryosu sorğu-sual etdikdən sonra 1821-ci il aprelin 22-də onun edam edilməsini əmr etdi.

Yunanıstan Makedoniyası — Yunanıstanda bölgə.

Yunan parlamenti (yun. Βουλή των Ελλήνων) — Yunanıstanda fəaliyyət göstərən parlament.

Yunanıstan, rəsmi adı ilə Ellin Respublikası — Cənub-Şərqi Avropada yerləşən ölkə. Balkan yarımadasının cənubunda yerləşən Yunanıstan şimal-qərbdə Albaniya, şimalda Şimali Makedoniya və Bolqarıstan, şərqdə isə Türkiyə ilə qurudan həmsərhəddir. Ölkənin şərqində Egey dənizi, qərbində İon dənizi, cənubunda isə Krit dənizi və Aralıq dənizi yerləşir. Yunanıstan Aralıq dənizi hövzəsindəki ən uzun quru sərhədə və minlərlə adaya sahibdir. Ölkə 9 ənənəvi coğrafi bölgədən ibarətdir və təxmini 10,4 milyon əhaliyə malikdir. Afina ölkənin paytaxtı və ən böyük şəhəridir. Ardınca Saloniki və Patras şəhərləri gəlir. Yunanıstan demokratiyanın, Qərb fəlsəfəsinin, Qərb ədəbiyyatının, tarixşünaslığın, politologiyanın, əsas elmi və riyazi prinsiplərin, teatrın və Olimpiya oyunlarının yarandığı yer olduğuna görə Qərb mədəniyyətinin beşiyi hesab edilir. E.ə. VIII əsrdən başlayaraq yunanlar Aralıq dənizi və Qara dənizə yayılan polis adlandırılan müxtəlif müstəqil şəhər-dövlətləri qurmuşdular.

Yunanıstan azərbaycanlıları — tarixi Azərbaycandan kənarda yaşayan etnik azərbaycanlıların təşkil etdiyi Azərbaycan diasporunun Yunanıstanda yaşayan hissəsinin adı. DAK-ın 2006-cı ildə yaımladığı məlumata əsasən Yunanıstandakı Azərbaycan diasporunun sayı 13 min nəfərdir. 10–24 may 2011-ci il siyahıyaalınmasına əsasən bu ölkədə rəsmən qeydiyyatda olan (de-yuri) Azərbaycan vətəndaşlarının sayı 126 nəfərdir.

Yunanıstan bayrağı — Yunanıstanın Dövlət bayrağı Yunanıstanın dövlət bayrağı ağ, mavi zolaqlardan və bir xaç şəklindən ibarətdir. Mavi rəng səmanın rəmzidir. Ağ rəng isə ölkənin müstəqilliyi uğrunda aparılan mübarizədəki ümidi tərənnüm edir. Bayraqdakı 9 zolaq ölkənin coğrafi bölgələrinin sayı ilə eynilik təşkil edir: Mərkəzi Yunanıstan, Fessaliya, Makedoniya, Epir, Frakiya, Peloponnes, Krit, ıon adaları, Egey adaları. Bayrağın indiki forması 1862-ci ildən mövcuddur.

Yunanıstan Avropanın cənubunda, eləcədə Balkan yarımadasının cənubunda yerləşir. Ölkə ərazisinə həm də, Aralıq, Egey və İon dənizində olan adalar daxildir. Sahəsi 132 min km², o cümlədən adalarının sahəsi 25,1 min km²-dir.. Yunanıstanın ərazisi təxminən 35°00′N və 42°00′N enliyi və 19°00′E və 28°30′E uzunluğu arasında yerləşir. Ölkə Bolqarıstan (494 км), Makedoniya (228 км), Türkiyə (206 км) və Albaniya (282 км) ilə həmsərhəddir. Sahillərini Aralıq, İon, Egey və Liviya dənizinin suları yuyur. Sahil xəttinin ümumi uzunluğu 15000 km-dir. Yunanıstana məxsus 3000 dən çox ada var. Adlar bir neçə arxipelaqda birləşir. Adalar ölkə ərazisinin 20 %-ni təşkil edir.

Yunanıstan iqtisadiyyatı — sonuncu dünya iqtisadi tənəzzülündən ən çox ziyan çəkən iqtisadiyyatdır. 2013-cü ildə ölkə iqtisadiyyatının 5 % həcmində eniş yaşayacağı gözlənilir. Ölkədə artıq 5-ci ildir ki iqtisadi tənəzzül müşahidə edilir. Bu müddət ərzində ölkə iqtisadiyyatı 20% geriləyib. 2014-cü ilə qədər isə iqtisadiyyatın 25% geriləməsi gözlənilir. Hal-hazırda Yunanıstan iqtisadiyyatında vəziyyət yaxşılaşmaqdan uzaqdır. Ölkənin avrozonadan çıxması barədə söhbətlər yenidən gündəmdədir. Hətta bəzi mütəxəssislər bu məsələnin həllini tapdığını vurğulayırlar. Bu mövqedən çıxış edən iqtisadçılar ehtimal edirlər ki, Yunanıstanın yenidən milli valyutasına- drahmaya qayıtmasından və defolt elan etməsindən sonra avrozonanın yaşamaq uğrunda mübarizəsi başlayacaq.

Qədim yunan mifologiyası — qədim yunanların tanrı və qəhrəmanları, dini və ritual təcrübələri, həyat fəlsəfələri ilə bağlı mif və folklor toplusu. Qədim yunan mifologiyasının tanrıları: Zevs Poseydon Artemida Demetra Hera Aid Eos Hermes Hefest Afrodita Helios Hiperion Teya Nerey Pan Tanat Persefona Hipnos Afina Avart (mifologiya) Keyk (Traxin çarı) Kirena (nimfa) Mifologiya ilə əlaqədar olan bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.

Yunan mətbəxi — Dövrünün sadəliyi ilə tanınır. Bu dövrdə qidalanma Aralıq dənizi mətbəxinin üç əsas qidası olan buğda, zeytun yağı və şərabdan ibarətdir. Yunanıstanda insanlar 3 dəfə yemək yeyirlər. Səhər yeməyi — Şərab ilə yeyilən arpa çörəyi, bəzən əncir və zeytun ilə yeyilir. Nahar — Günorta vaxtı və ya günortadan biraz sonra yeyilən nahar yeməyi. Axşam yeməyi — Günün ən önəmli yeməyidir. Adətən hava qaralarkən yeyilir. Yunanlar yeməyi yeyərkən adətən stolda oturaraq yeyirlər. Stollar günlük yeməklər üçün yekə, ancaq ziyafət yeməkləri üçün qısa olurdu. E.ə 4-cü əsrdə stollara dəyirmi forma verilərək, ayaqlarına heyvan ayağı təsvirləri verildi.

Yunanıstan rayonları və ya nomlar — Yunanıstanda inzibati ərazi vahidi. Yunanıstan 54 rayondan (nomos) ibarətdir: Attika 1. Afina 2. Şərqi Attika 3. Pire 4.

Yunanıstan periferiyaları (yun. περιφέρειες) və ya Yunanıstanın inzibati regionları — Yunanıstanın birinci səviyyəsindəki inzibati və ərazi vahidləri. Onların hər biri 2011-ci ilədək nomlar adlanırdı. Onun müasir sərhədlərdəki ətrafı 1986-cı ildə yaradılıb (Yunanıstan Prezidentinin rəsmi fərmanı yalnız 1987-ci ildə imzalanmışdır) Yunanıstan Daxili İşlər nazirinin müavini Menyos Kutsoyorgosun namizədlərə əlavə olaraq, ikinci səviyyəli inzibati və ərazi vahidi kimi (1622/1986 saylı qanun) qərarı ilə yaradılmışdır. 1986-ci ilə qədər tarixi-coğrafi bölgələrə ənənəvi bölüşdürmə, lakin rəsmi idarəetmə orqanlarına malik olmadı. 1986-cı ildən sonra yeni yaradılan ətraf mühit əsasən tarixi və coğrafi bölgələrin sərhədləri içərisində təşkil edilmişdi, lakin ölçüsü daha kiçik idi və bəzi hallarda onların sərhədləri ilə üst-üstə düşməmişdi: Qərb Yunanıstanın ətrafı 1986-cı ilə qədər analoqu olmayan və Mərkəzi Yunanıstanın tarixi, coğrafi ərazisi və Peloponnes ərazilərindən yaradılmışdır. Alekos Papadopoulos Daxili İşlər Nazirliyinin rəhbərliyi altında mərkəzləşdirmə prosesinin bir hissəsi kimi, 1997-ci ildə Kapodistriasın islahatı ətraf mühitə daha çox nəzarət verdi. 2011-ci il yanvarın 1-dən qüvvəyə minmiş Kallikratis proqramına (3852/2010 qanunu) əsasən, ətraf mühit ayrı-ayrı ərazi vahidləri olmuşdur. (yun. Γενικός γραμματέας) hökumətin təyin baş katibi dəyişikliklər əsasən bir xalq regional qubernator (yun.

Yunanıstan rayonları və ya nomlar — Yunanıstanda inzibati ərazi vahidi. Yunanıstan 54 rayondan (nomos) ibarətdir: Attika 1. Afina 2. Şərqi Attika 3. Pire 4.

Yunanıstan türkləri — Yunanıstanda yaşayan türk əhalisi.

Yunanıstan şəhərlərinin siyahısı.

Bu məqalə Yunanıstan əhalisinin demoqrafik xüsusiyyətləri haqqındadır. MKİ-nin 2014-cü ilə olan təxminlərinə əsasən Yunanıstan Republikası əhalisinin sayına görə dünyada 240 ölkə arasında 81-ci yerdə dayanmaqdadır. Yunanıstan Milli Statistika Xidmətinin 1 yanvar 2013-cü il tarixinə olan rəsmi məlumatına əsasən Yunanıstan əhalisi 11.062.508 nəfərdir. Yunanıstan çoxdinli və çoxmillətli dövlətdir. 2011-ci ildə gerçəkləşmiş son rəsmi siyahıyaalınmaya əsasən ölkədə rəsmən qeydə alınmış əhalinin 8.43%-ni xarici ölkələrin vətəndaşları təşkil edir. Yunanıstan vətəndaşlarının əksəriyyəti etnik yunanlardan ibarətdir. Yunanlardan başqa bu ölkə vətəndaşları əsasən etnik türklərdən, slavyanlardan, arumınlardan və albanlardan, qismən isə ermənilərdən və qaraçılardan, az sayda isə digər etnik qruplardan ibarətdir. 1961–ci ildə 8 milyon 387 min nəfər olan Yunanıstan əhalisinin 7 milyon 960 min nəfərini və ya təqribən 95%–ni yunanlar, təqribən 150 min nəfərini slavyan–makedonlar, 115 min nəfərini türklər, 10 min nəfərə qədərini albanlar təşkil edirdi.

Qədim Yunanıstan (yun. Αρχαία Ελλάδα) — Balkan yarımadasının cənub hissəsində, Egey dənizi arasında, Frakiya sahilində, Kiçik Asiyanın qərb sahilində yaranmış dövlətlər qrupunun ümumi adı; təsir dairəsi Appenin yarımadasının cənub sahilinə, Siciliyanın qərbində, Mərmərə, Qara və Aralıq dənizləri sahillərinə də yayılmışdı. Yunanıstan ərazisinin məskunlaşması orta paleolitə aid edilir. Neolit dövründə (e.ə. 7-ci minilliyin ortaları-e.ə. təqr. 2800) Yunanıstan əhalisi əkinçilik və maldarlıqla məşğul olur, oturaq həyat keçirirdi. Yunanıstanın ilk sakinləri qədim yunanlar (onları pelasgilər, karilər adlandırırdılar) yəqin ki, hind-avropalı olmamışlar. E.ə. 2800 və 2000-ci illər arasında şimaldan yunanlar hücum edib Attika, Şimal-Sərqi Peloponnesi, axaylar isə Peloponnesin böyük hissəsini, eoliyalılar Fessaliya və Orta Yunanıstanı tutdular.

Ermənistan–Yunanıstan münasibətləri — Ermənistan Respublikası və Yunanıstan arasındakı mövcud ikitərəfli münasibətlər. İki xalq arasında güclü siyasi, mədəni və dini bağlar (ermənilərin və yunanların böyük əksəriyyəti Şərq xristian inancını qəbul edir) sayəsində Ermənistan və Yunanıstan bu gün mükəmməl diplomatik münasibətlərə malikdirlər. Bizans və Osmanlı İmperiyası dövründə dini və mədəni köklərə, birlikdə yaşamalarına görə həm emosional, həm də tarixən həmişə güclü münasibətlərdə olmuşlar. Ermənistanın hər üç prezidentinin Yunanıstana rəsmi səfəri olub və iki ölkə arasında yüksək səviyyəli əlaqələr qurulub. Yunanıstan 1996-cı ildə rəsmi olaraq Erməni soyqırımını, 2015-ci ildə isə Ermənistan rəsmi olaraq Yunan soyqırımını tanımışdır. == Tarixi == Qədim sivilizasiyalar olmaqla, ermənilər və yunanlar əsrlər boyu bir yerdə olublar. Yunan tarixçilərinin ermənilərin köklərinə işarə edən qədim qeydləri var. Ermənilər haqqında ən erkən məlumat 525-ci ildə Yunan tarixçisi Miletli Hekatey tərəfindən edilmişdir. XX əsrdə dilçilər tərəfindən irəli sürülən fərziyyəyə görə, erməni və yunan dillərinin ortaq bir əcdadı olmuşdur. Bu Proto-Hind-Avropa dilini tanıyan yunan-erməni dilinin təklifinə səbəb olur.

Fessaliya və Mərkəzi Yunanıstan (yun. Αποκεντρωμένη Διοίκηση Θεσσαλίας — Στερεάς Ελλάδας) — Yunanıstanın 7 desentralizasiya idarələrindən biri, tərkibinə Fessaliya və Mərkəzi Yunanıstan periferiyaları daxildir. İnzibati mərkəzi Larisa şəhəridir. Baş katib (koordinator) — Nikolaos Ditoras (Νικόλαος Ντίτορας). == İstinadlar == == Ədəbiyyat == Ministry of Interior. Structure and operation of local and regional democracy. // Council of Europe (January 2013).

I Georgi (yun. Γεώργιος A', Βασιλεύς των Ελλήνων; 24 dekabr 1845[…], Kopenhagen – 18 mart 1913[…], Saloniki) — Yunanıstan kralı. == Həyatı == I Georq 1845-ci il dekabrın 24-də Danimarkanın paytaxtı Kopenhagendə dünyaya gəlib. Danimarka kralı IX Kristianın ikinci oğludur. 1863-cü ildə 17 yaşında Yunanıstan kralı seçilib. I Georq başda olmaqla kral ailəsi Böyük Britaniya və Rusiyaya ilə geniş əlaqələrə malik idi. Belə ki, I Georqun doğma bacısı Aleksandra Böyük Britaniya kralı VII Eduardın həyat yoldaşı və gələcək kral V Georqun anası idi. Digər bacısı Mariya isə Rusiya çarı III Aleksandrın həyat yoldaşı, gələcək çar II Nikolayın isə anası idi. I Georqun özü isə II Aleksandrın yaxın qohumu Olqa Konstantinovna ilə evlənmişdi. 1912-1913-cü illər Birinci Balkan Müharibəsində türklərin Balkandakı torpaqları hesabına Yunanıstanın ərazisi iki dəfə genişləndi.

Kardiya (q.yun. Καρδία, lat. Cardia) — eramızdan əvvəl III əsrdə Lisimax tərəfindən dağıdılan qədim şəhər. O, Saros körfəzindəki Frakiya Xersonesosu yarımadasının şimal-qərb sahilində miletiyalılar və klazomenlər tərəfindən qurulmuşdur. Tarixçi İyeronim Kardiyalı və diadoxlardan biri Evmen Kardiyalı bu şəhərdən idilər. == Coğrafiyası == Bu qədim yunan koloniyasının yaranmasının təxmini tarixi barədə məlumat yoxdur, çünki bu məsələyə aid məlumat verən yazılı mənbələr yoxdur. Qədim yunan coğrafiyaçıların əsərlərində bu bölgə təsvir olunarkən həmişə Kardiya xatırlanır, belə ki Skilak "Məskun dənizin Peripli" əsərində bu koloniyanın adını çəkir. Strabon isə Kardiyanı Frakiya Xersonesosu yarımadasının ən böyük şəhəri adlandırır. == Tarixi == Başlanğıcda Kardiya ərazisi miletiyalılar və klazomenlər tərəfindən müstəmləkələşdirildi. Bununla birlikdə, Miltiadın dövründə məskunlaşma daha aktiv oldu, çünki o, Afinadan bu bölgəyə mühacirləri cəlb etməyi bacardı.

Osmanlı Yunanıstanı və ya Türkokratiya (yun. Τουρκοκρατία, mənası – Türklərin hakimiyyəti) — Yunanıstan tarixində 1453-cü ildə Osmanlı tərəfindən Konstantinopol şəhərinin fəth edilməsi ilə başlayan və 1821-ci ildə Yunanıstan İstiqlaliyyət müharibəsinə qədər davam edən dövr. Müasir Yunanıstan bu dövrdə Osmanlı imperiyasının bir hissəsi idi. Qədim Romanın varisi olan Bizans imperiyası IV əsrdən bəri yunandilli əhalinin yaşadıqları ərazilərdə hökmranlıq edirdi. 1204-cü ildə Dördüncü Səlib yürüşünün nəticəsində imperiya tədricən zəifləməyə başlamışdı. Növbəti illərdə qüdrətlənən Osmanlı türklərinin Serbiyanı fəth etmələri ilə Konstantinopol şəhərinə yolları açılmışdı. 1453-cü ildə Fateh Sultan Mehmedin rəhbərliyindəki Osmanlı ordusu şəhəri fəth etmiş, daha sonra 1458-ci ildə Afinanı ələ keçirərək yunan əhalisinin yaşadıqları bölgələri öz əllərinə almağa başladılar. Osmanlının Peloponnes yarımadası uğrunda mübarizəsi 1460-cı ilə qədər davam etmiş, lakin bu dövrdə Venesiya və Genuya bir neçə yunan adasında hakimiyyət sürürdü. Buna baxmayaraq, 1500-cü ildə Yunanistanın və adaların əksəriyyəti Osmanlı nəzarətində idi. Bundan sonra Osmanlı 1571-ci ildə Kipri, 1669-cu ildə isə Krit adasını fəth etmişdir.

Otto (yun. Όθων; alm. Otto Friedrich Ludwig von Bayern‎; 1 iyun 1815[…], Zalsburq – 26 iyul 1867[…], Bamberq, Yuxarı Frankoniya) — London Konvensiyasına əsasən 27 may 1832-ci ildə Yunanıstanda monarxiyanın qurulmasından 23 oktyabr 1862-ci ildə taxtdan salınana qədər Yunanıstan kralı kimi hökm sürən Bavariya şahzadəsi idi Bavariya kralı I Lüdviqin ikinci oğlu Otto 17 yaşında Yunanıstanın yeni yaradılmış taxtına çıxmışdı. Onun hökuməti ilkin olaraq Bavariya saray məmurlarından ibarət üç nəfərdən ibarət krallıq şurası tərəfindən idarə olunurdu. Yetkinliyə çatdıqdan sonra Otto qəyyumların xalq arasında qeyri-populyar olduğunu öyrənəndən onları uzaqlaşdırdı və o, mütləq monarx kimi hökm sürdü. Tezliklə yunanlar konstitusiya tələbləri ilə çıxış etməyə başlayanda Otto 1843-cü ildə konstitusiyaya razılıq verdi. Otto hakimiyyəti boyu Yunanıstanın yoxsulluq problemini həll edə və kənardan iqtisadi müdaxilənin qarşısını ala bilmədi. Bu dövrdə Yunan siyasəti Yunanıstanın müstəqilliyinə zəmanət verən üç Böyük Dövlət — Böyük Britaniya, Fransa və Rusiya ilə əlaqəyə əsaslanırdı və Ottonun güclərin dəstəyini qorumaq qabiliyyəti onun hakimiyyətdə qalmasının açarı idi. Güclü qalmaq üçün Otto Böyük gücləri qıcıqlandırmamaqla yanaşı, Böyük güclərin yunan tərəfdarlarının hər birinin maraqlarını digərlərinə qarşı oynamalı idi. Yunanıstanın 1850-ci ildə və 1854-cü ildə Krım müharibəsi zamanı Osmanlı İmperiyasına hücumunu dayandırmaq üçün Britaniya Kral Donanması tərəfindən blokadaya alındıqda, Ottonun yunanlar arasında nüfuzu azaldı.

Peloponnes, Qərbi Yunanıstan və İon adaları (yun. Αποκεντρωμένη Διοίκηση Πελοποννήσου, Δυτικής Ελλάδας και Ιονίου) — Yunanıstanın 7 desentralizasiya idarələrindən biri, tərkibinə Peloponnes, Qərbi Yunanıstan və İon adaları periferiyaları daxildir. İnzibati mərkəzi — Patras şəhəridir. Baş katib (koordinator) — Dionisias Panaqiotopulus(Dionysios Panagiotopoulos). 2011-ci ildə Kallikratis proqramı çərçivəsində təsis edilmiş, regional hökumət orqanı və inzibati bölmənin bir hissəsidir (Qanun 3852/2010). Peloponnes, Qərbi Yunanıstan və İon adaları desentralizasiya idarəsinin sahəsi 28 847 kvadrat kilometr və əhalisi 1.465.554 nəfər təşkil edir. Sıxlığı 43,27 nəfər. Avropanın statistik məqsədlər üçün ərazi vahidlərinin nomenklaturasına əsasən, Peloponnes, Qərbi Yunanıstan və İon adaları desentralizasiya idarəsi digər iki periferiya ilə birlikdə və Fessaliya və Mərkəzi Yunanıstan desentralizasiya idarəsi bərabər EL6 (Mərkəzi Yunanıstan) regionunu yaradır. Ministry of Interior. Structure and operation of local and regional democracy.

Mikena sivilizasiyasının tənəzzülü Yunanıstan üçün böyük fəlakət idi. Bu hadisə tarixçilərin “qaranlıq əsrlər” adlandırdığı dövrü başlatmışdı. Qaranlıq əsrlər e.ə. 1150-ci ildən 800-cü ilə qədər davam etmişdi. Mədəniyyət bəsitləşmiş, yazılı qeydlər məhv olmuş, yalnız bəziləri təsadüfən qorunub saxlanmışdı. Bu dövrün sonlarına doğru ornamentli saxsı qablar və metal əşyalar Egey dənizi adalarında peyda olmağa başlamışdı. Lakin ümumilikdə Qaranlıq əsirlər sanki uzun bir gecə idi. Dövrün sonlarında yazı sisteminin inkişafı istisna olmaqla, intellektual nailiyyətlər kəndəbəkənd dolaşan səyyar müğənnilərin oxuduğu balladalar və kiçik dastanlarla məhdudlaşmışdı. E.ə. 8-ci əsrdə bir neçə şair bu materialların çox hissəsini böyük şeir külliyatına qatmışdı.

Qazaxıstan–Yunanıstan münasibətləri — Qazaxıstan Respublikası ilə Yunanıstan Respublikası arasındakı mövcud ikitərəfli əlaqələr. Qazaxıstan və Yunanıstan əlaqələri SSRİ dövründə Yunanıstan–Qazaxıstan SSR münasibətlərinin tərkib hissəsi olmuş, Qazaxıstanın müstəqilliyinin bərpasından sonra yüksələn xəttlə inkişaf etməkdədir. Qazaxıstan və Yunanıstan arasında diplomatik əlaqələr 1992-ci ilin oktyabrında qurulmuşdur. Qazaxıstanda Yunanıstan səfirliyinin açılışı 1997-ci ilin fevral ayında baş tutmuşdur. 2005-ci ilin yanvarında Yunanıstanda Qazaxıstanın Diplomatik missiyası açılmışdır. 2009-cu ilin may ayında isə yenidən təşkil edilmişdir. Qazaxıstan Respublikasında Yunanıstanın fövqəladə və səlahiyyətli səfiri 2012-ci ilin aprel ayından E. Pantzopulos, Yunanıstanda Qazaxıstanın fövqəladə və səlahiyyətli səfiri isə Aleksey Yuri Volkovdur. Qazaxıstan prezidenti Nursultan Nazarbayev 2001-ci ilin iyulunda və 2004-cü ilin avqustunda Yunanıstanda səfərdə olmuş, 2004 Yay Olimpiya Oyunlarının açılış mərasimində iştirak etmişdir. 2002-ci ilin iyununda Yunanıstan prezidenti Konstantinos Stefanopulos Qazaxıstana səfər etmiş və öz çıxışında iki ölkənin əlaqələrinin sonrakı inkişafını dəstəkləmişdir. Qazaxıstan və Yunanıstan arasında iqtisadi və texnologiya əməkdaşlığı haqqında müqavilələr imzalamışdır.

Yunanıstan–Qırğızıstan münasibətləri — Yunanıstan Respublikası ilə Qırğız Respublikası arasındakı mövcud ikitərəfli əlaqələr. Hər iki ölkə 1992-ci ildə diplomatik münasibətlər qurmuşdur. Hər iki ölkə beynəlxalq təşklatlar səviyyəsində bir-biri ilə əməkdaşlıq edir. Yunanıstan Qırğızıstanda Astanadakı səfirliyi vasitəsilə təmsil olunur. Qırğızıstan Yunanıstanda Bişkekdəki qeyri-rezident səfir vasitəsi ilə təmsil olunur (xarici işlər nazirliyində). Yunanıstandakı Qırğızıstanın maraqlarını Qazaxıstanın Afinadakı səfirliyi təmsil edir. İndiki Qırğızıstan ərazisi İskitlər tərəfindən məskunlaşmış və Makedoniyalı İskəndər tərəfindən fəth edilmişdir. Bu yunanlar ilə bu regionun əhalisi arasında ilk əlaqələ olmuşdur. 2002-ci ildə Qırğızıstan Xarici İşlər Nazirinin müavini Asanbek Osmonaliyev ikitərəfli siyasi əməkdaşlıq perspektivlərini və Qırğızıstan Prezidenti Əsgər Akayevin Yunanıstana rəsmi səfərinin təşkili imkanlarını müzakirə etmək üçün Yunanıstana səfər edir. 31 oktyabr-2 noyabr 2004-cü il tarixlərində Qırğızıstan Prezidenti Əsgər Akayev Yunanıstan Prezidenti Konstantinos Stefanopulos ilə görüşmək üçün Yunanıstana rəsmi səfər edir.

Qızıl Şəfəq (yun. Λαϊκός Σύνδεσμος – Χρυσή Αυγή) - Yunanıstanda fəaliyyət göstərən ultra millətçi, faşist və neo-nasist meyilli siyasi partiya.

Qədim Yunanıstanda din — qədim ellinlərin dini inancları və adətləri. Qədim yunan dini ənənəvi nağıllarla əlaqəli olan yunan mifologiyası ilə eyni deyil, baxmayaraq ki, ikisi bir-biri ilə sıx bağlıdır. Bu, həm məşhur xalq dini, həm də kult təcrübələri şəklində Qədim Yunanıstanda yaranan inanclar, rituallar və mifologiyalar toplusunu əhatə edir. Müasir "din" anlayışının qədim mədəniyyətlərə tətbiqi anaxronizm kimi şübhə altına alınmışdır. Qədim yunanların müasir mənada "din" sözü yox idi. Eynilə, məlum olan heç bir qədim yunan yazıçısı nə tanrıları, nə də dini ayinləri ayrı-ayrı "din"lərə ayırmır. Qədim Yunanıstanda tez-tez on iki böyük tanrı və ilahəni tanındığı halda, stoaçılıq və platonizmin bəzi formaları kimi fəlsəfi cərəyan tək bir ali tanrını qəbul edən dildən istifadə edirdilər. Müxtəlif şəhərlər çox vaxt eyni tanrılara sitayiş edirdilər. Padilla, Mark William (editor), "Rites of Passage in Ancient Greece: Literature, Religion, Society", Bucknell University Press, 1999.

Klassik qədim, yaxud antik Roma müəllifləri Avropa mədəniyyətinin beşiyi kimi tanınır. Mügəsrlərdə antik yunan mədəniyyəti Avstraliya mədəniyyəti üçün dünyagörüşünün əsası, bioloq və iqlim üçün qaynaq kimi qalmışdır. Qədim Yunanıstan mədəniyyətinin Qədim Roma mədəniyyətinin təsirlərinə çəkməyə möhtac qaldığı düşünülür. Onlar 3 Tanrıya inanırdılar : Zevs — yer, Poseydon — Göy Aid — Dəniz Qədim yunanlar ölkənin keçmişindən bəhs edən çoxlu əfsanələr və mahnılar yaratmışlar. Bu mahnı və əfsanələrdə uydurmalar olsa da, onlar yunanların məşğuliyyəti, əmək alətləri, hansı ölkələrdə olmaları, dini və s. haqqında məlumat verir. Alimlər əfsanələrdən tarixi mənbə kimi istifadə edirlər. Yunanlar "Dedal və İkar", "Tesey", "Arqonavtlar", "Herakl", "Promotey", "Demetra və Persofena" və s. əfsanələr yaratmışlar. Bu əfsanələrin hər biri yunanların keçmişi, insanları və onların qəhrəmanları haqqında iftixar hissi tərbiyə edirdi.

Qədim Yunanıstanın idarə edilməsində istifadə olunan qanunlar toplusuna verilən ad. Qədim Yunanıtan qanunlarının, hazırlanmasında Qədim Roma qanunlarının böyük rolu olmuşdur. Qədim Yunanıstan qanunlarının bu günə qədər böyük bir qisminin tarixə məlum olmasının səbəbi, qanunların German tayfaları tərəfindən əsrlər boyu qorunması olmuşdur. Qədim Yunanıstan qanunlarının yaranması haqqında bir sıra fikirlər vardır. Ən geniş yayılmış ehtimala görə, iki böyük şəhər arasında olan anlaşılmazlıqları aradan qaldırmaq üçün toplanan şura tərəfindən qanunların yaradılmasıdır. Qədim Yunanıstan qanunları əsasən miraslar üzərində olan mübahisələr, siyasət və ticarət sahəsində olan məsələlər, qulların azad edilməsi və ya edam edilməsi barədə olan məsələləri əhatə etmişdir. Qədim Yunan qanunlarının ilk nümunələri günümüzə qədər qəlib çatmamışdır. Yunan qanunlarının ilkin nümunələrinə, dahi yunan şairi Homer nəğmələrində rast gəlinir. Həmin nəğmələrdə, Yunanıstanda boşanma və qullar haqqında olan qanunlardan bəhs edilir. Yunanıstanda ilk konstitusiya e.ə II əsrdə Aristo tərəfindən yaradılmışdır.

Qədim Yunanıstanda din — qədim ellinlərin dini inancları və adətləri. Qədim yunan dini ənənəvi nağıllarla əlaqəli olan yunan mifologiyası ilə eyni deyil, baxmayaraq ki, ikisi bir-biri ilə sıx bağlıdır. Bu, həm məşhur xalq dini, həm də kult təcrübələri şəklində Qədim Yunanıstanda yaranan inanclar, rituallar və mifologiyalar toplusunu əhatə edir. Müasir "din" anlayışının qədim mədəniyyətlərə tətbiqi anaxronizm kimi şübhə altına alınmışdır. Qədim yunanların müasir mənada "din" sözü yox idi. Eynilə, məlum olan heç bir qədim yunan yazıçısı nə tanrıları, nə də dini ayinləri ayrı-ayrı "din"lərə ayırmır. Qədim Yunanıstanda tez-tez on iki böyük tanrı və ilahəni tanındığı halda, stoaçılıq və platonizmin bəzi formaları kimi fəlsəfi cərəyan tək bir ali tanrını qəbul edən dildən istifadə edirdilər. Müxtəlif şəhərlər çox vaxt eyni tanrılara sitayiş edirdilər. Padilla, Mark William (editor), "Rites of Passage in Ancient Greece: Literature, Religion, Society", Bucknell University Press, 1999.

Qədim Yunanıstanın idarə edilməsində istifadə olunan qanunlar toplusuna verilən ad. Qədim Yunanıtan qanunlarının, hazırlanmasında Qədim Roma qanunlarının böyük rolu olmuşdur. Qədim Yunanıstan qanunlarının bu günə qədər böyük bir qisminin tarixə məlum olmasının səbəbi, qanunların German tayfaları tərəfindən əsrlər boyu qorunması olmuşdur. Qədim Yunanıstan qanunlarının yaranması haqqında bir sıra fikirlər vardır. Ən geniş yayılmış ehtimala görə, iki böyük şəhər arasında olan anlaşılmazlıqları aradan qaldırmaq üçün toplanan şura tərəfindən qanunların yaradılmasıdır. Qədim Yunanıstan qanunları əsasən miraslar üzərində olan mübahisələr, siyasət və ticarət sahəsində olan məsələlər, qulların azad edilməsi və ya edam edilməsi barədə olan məsələləri əhatə etmişdir. Qədim Yunan qanunlarının ilk nümunələri günümüzə qədər qəlib çatmamışdır. Yunan qanunlarının ilkin nümunələrinə, dahi yunan şairi Homer nəğmələrində rast gəlinir. Həmin nəğmələrdə, Yunanıstanda boşanma və qullar haqqında olan qanunlardan bəhs edilir. Yunanıstanda ilk konstitusiya e.ə II əsrdə Aristo tərəfindən yaradılmışdır.

I Konstantin (yun. Κωνσταντίνος Αʹ; 2 avqust 1868[…], Afina – 11 yanvar 1923[…], Palermo) — 1913–1917-ci və 1920–1922-ci illərdə Yunanıstan kralı. O, 1897-ci ildə uğursuz Osmanlı–Yunanıstan müharibəsi zamanı Yunanıstan Ordusunun baş komandanı olmuş, 1912–1913-cü illərdə uğurlu Balkan müharibələri zamanı Yunanıstan qüvvələrinə rəhbərlik etmişdir. Bu zaman Yunanıstanın ərazisi və əhalisi ikiqat artmış, Saloniki Yunanıstana birləşdirilmişdir. O, atasının öldürülməsindən sonra 18 mart 1913-cü ildə Yunanıstan taxtına keçmişdir. == Həyatı == Konstantin Yunanıstan kralı I Georginin və Böyük knyajina Olqa Konstantinovnanın böyük oğlu, Rusiya imperatoru I Nikolayın nəvəsi idi. O, atası tərəfdən Rusiya imperatoru II Nikolayın və Britaniya kralı V Corcun əmisioğlu idi. Konstantin Yunanıstanda doğulmuş Qlüksburq sülaləsinin ilk kralı idi. O, Almaniyada təhsil almış və Prussiya ordusunda xidmət etmişdir. Konstantin 1897-ci ildə yunanların uduzduğu Osmanlıya qarşı birinci müharibədə, sonra isə iki qalibiyyətli müharibədə türklərə qarşı Birinci Balkan müharibəsində (1912–1913) və bolqarlara qarşı İkinci Balkan müharibəsində (1913) Yunanıstan qoşunlarına komandanlıq etmişdir.

Türkiyə-Yunanıstan əhali mübadiləsi — 1923-cü ildə Yunanıstan, Türkiyə və Bolqarıstan arasında məcburi əhali mübadiləsi. Yunanıstanın 1919-1922 İkinci Yunan-Türk müharibəsində məğlubiyyətinin və Lozanna Sülh Müqaviləsinin bağlanmasının nəticəsi idi. Yunanıstan ilə Türkiyə Böyük Millət Məclisi arasında 30 yanvar 1923-cü il tarixində imzalanan Konvensiya və Protokola uyğun olaraq 1 may 1923-cü ildən həyata keçirilir. Mübadilə təxminən 2 milyon insanı əhatə edir və xüsusilə Kiçik Asiya və Şərqi Trakyanın yunan əhalisi ilə əlaqəli bir məcburiyyət xarakteri daşıyır. Mübadilənin əsas məqsədi keçmiş Osmanlı İmperiyası ərazisində formalaşmış dövlətlərin milli tərkibini homogenizasiyalaşdırmaq və potensial etnik-dini azlıqlar tərəfindən separatizmin inkişafının qarşısını almaq olur. Yunanıstan ilə Türkiyə arasında mübadilə dini (etnik deyil) əsaslarla həyata keçirildi. Beləliklə yunan dilində danışan müsəlmanlar Yunanıstan ərazisini tərk etmək məcburiyyətində qaldı (xüsusən Krit - Krit müsəlmanları), yarımadanın içərisindən gələn xristianların əksəriyyətinin onsuz da yunan dilini itirərək türk dilini ana dili bilməsinə baxmayaraq Türkiyəni tərk etdi. Yunanıstan və Bolqarıstan arasında mübadilə etnik xətt üzrə baş verdi. Bolqarıstan və Türkiyə məcburi əhali mübadiləsi aparmadı. Eyni zamanda, demək olar ki, bütün pravoslav bolqarlar Türkiyə ərazisini tərk etdi.

Makedon müharibələri (e.ə III–II əsrlər) — Roma ilə Makedoniya arasında Yunanıstan üzərində heqemoniya uğrunda gedən və Makedoniyanın darmadağın olunması ilə bitən üç müharibə. Kanna döyüşündən sonra Makedoniya çarı V Filipp Makedoniyalı Romaya qarşı Hanniballa ittifaqa daxil oldu. Makedoniya İliriya üzərində heqemonluğunu qurmaq, Adriatika sahillərinə çıxmaq və Kiçik Asiyada öz ərazilərini genişləndirmək istəyirdi. Romalıların əsas qüvvələri İtaliyada Hanniballa məşğul olduqları üçün, Balkanlardakı əməliyatlara kiçik qoşun ayrılmışdı. Lakin say üstünlüyünə malik makedoniyalılar qətiyətsiz hərəkət edirdilər; romalılar isə kifayət qədər qüvvələrinin olmamasından, ellinistik aləmdə baş verən Makedoniya əleyhinə çıxışları hər cürə dəstəkləyirdilər. E.ə 205-ci ildə müharibə sülhlə bitdi, lakin Roma ilə Makedoniya arasındaki münasibətlər tənzimlənməmiş qaldı. Buna baxmayaraq Roma Yunanıstana öz təsirini artıra bildi. İkinci Punik müharibəsindəki (e.ə 218–201) qələbəsindən sonra, Roma Balkanlarda öz işğalçı siyasətini fəallaşdırdı və Makedoniyanı, Karfagenlə əlaqələrdə, önun müttəfiqlərinə hucumlarda və beləliklə müqaviləni pozmaqda suçladı. Bu vaxt ərzində Makedoniyanın daxili qüvvələri tükənmişdi, ölkənin daxilində çara qarşı müxalifət artırdı, Roma ilə müharibə populyar deyildi. V Filippin Roma ilə anlaşmaq cəhdləri boşa çıxdı.

Yunanıstan Hərbi Dəniz Qüvvələri (yun. Πολεμικό Ναυτικό, Polemiko Naftiko) — Yunanıstan Silahlı Qüvvələrinin tərkibində olan Yunanıstanın dəniz qüvvələri.