РИКӀ

(-и, -е, -ер) 1. anat. ürək; рикӀин ürək -i [-ı]; рикӀин перде ürək pərdəsi; 2. qəlb, könül, ürək; рикӀяй рикӀиз рехъ жеда. Ata. sözü ürəkdən ürəyə yol olur; 3. məc. hünər, cəsarət; рикӀ ажуз ürəksiz, qorxaq, cəsarətsiz, ağciyər; 4. məc. qəlb (bir şeyin əsas hissəsi, ən mühüm yeri, mərkəzi); 5. məc. meyl, istək, arzu, həvəs; könül, məhəbbət; рикӀ хьун könlü olmaq, meyli olmaq, həvəsi olmaq, istəmək; sevmək; 6. dial. qırmızı toxmaq nişanı (qumar kağızında); * кьве рикӀин хьун a) iki yol arasında qalmaq, nə edəcəyini bilməmək; b) ikifikirli olmaq, tərəddüd etmək, mütərəddid qalmaq, qərarsızlıq göstərmək; кӀарасдин рикӀ ağacın özəyi; (ви) рикӀиз кьий! qurbanın olum! sənə qurban olum! başına dönüm! qadan(ı) alım!; рикӀ аватун (рикӀ дабандик аватун, рикӀ кӀвачерик аватун, рикӀ ценцик аватун) ürəyi düşmək, ürəyi ayağının altına düşmək, ürəyi dabanına düşmək, ürəyi qopmaq, bərk qorxmaq, vahimələnmək; diksinmək; рикӀ авудун ürəyini düşürmək, ürəyini qoparmaq, bərk qorxutmaq, vahiməyə salmaq; hürkütmək, diksindirmək; рикӀ авун ürək eləmək, cürət etmək, ürəklənmək, cəsarətlənmək; рикӀ акъатун a) darıxmaq, xiffət etmək, ürəyi sıxılmaq, qəribsəmək; b) bir şeyi çox arzu etmək, istəmək, həsrət çəkmək; рикӀ аладарун a) könlünü açmaq, fikrini dağıtmaq, başını qarışdırmaq, əylənmək; b) əyləndirmək, qəmini unutdurmaq; рикӀ алаз ürəkdən, can və könüldən, səmimi olaraq; qəlbən, ürəklə; рикӀ алай sevimli, istəkli, əziz; arzu olunan, istənilən, umulan; рикӀ алахьун könlü açılmaq, kefi açılmaq, şadlanmaq, fərəhlənmək; рикӀ атун ürəklənmək, cürətlənmək, ruhlanmaq; рикӀ ахъа ürəyiaçıq, açıqürəkli, səmimi; рикӀ ахъаюн a) ürəyini açmaq, ürəyindəkiləri açıb söyləmək, ürəyini boşaltmaq; b) əyləndirmək, sevindirmək, qəmini (qüssəsini) unutdurmaq; рикӀ ацукьун ürəyə yatmaq, sevmək, vurulmaq; xoşa gəlmək, bəyənmək; рикӀ гун a) ürək vermək, ürəkləndirmək, cəsarətləndirmək, ruhlandırmaq; b) sevmək, məhəbbət yetirmək; рикӀ дар (сугъул) хьун a) ürəyi sıxılmaq, canı sıxılmaq, darıxmaq; b) ürəyi qısılmaq, qüssələnmək, kədərlənmək; рикӀ кун a) ürəyi yanmaq, yazığı gəlmək, rəhmi gəlmək, acımaq; b) tib. ürək qıcqırması; qıcqırma; c) bərk susamaq, susuzlamaq; рикӀ къван хьтин ürəyi daşdan (dəmirdən), zalım, rəhmsiz, daşürəkli, sərt, hissiz, mərhəmətsiz, insafsız; рикӀ къекъягъиз шехьун bax къекъягъун; рикӀ кьадай a) kifayət qədər qidalı, doydurucu, doyduran, doyumlu; b) iştahpozucu, iştahküsdürücü (yemək haqqında); рикӀ михьи safqəlbli, təmizürəkli, düz, doğru, səmimi; рикӀ пад хьун a) ürəyi partlamaq, ürəyi çatlamaq (pis xəbərdən, intizardan bərk həyəcanlanmaq); b) ürəyi dayanmaq, ölmək; рикӀ тавун a) ürəyi gəlməmək, əli getməmək, qıymamaq; b) qorxmaq, ehtiyat etmək, çəkinmək; рикӀ хун a) ürək sındırmaq, özündən incitmək, qəlbinə toxunmaq, xətirə dəymək; b) ürəyi sınmaq, incimək, xatiri qırılmaq; рикӀ хъуьтуьл ürəyiyumşaq, rəhmli, şəfqətli; рикӀ хъуьтуьл хьун a) ürəyi yumşalmaq, acığı soyumaq, qəzəbi keçmək; b) ürəyi keçmək, ürəyi getmək, huşunu itirmək, bayılmaq; c) bərk acmaq, aclıq hiss etmək, yemək istəmək; рикӀ цацарал хьун ürəyi səksəkədə olmaq, intizarda olmaq, təşviş (təlaş) keçirmək; рикӀ цӀурун a) dərdindən alışıb yanmaq, dəlicəsinə sevmək; b) bir şeyi çox arzu etmək, istəmək, həsrət çəkmək; рикӀ чӀулав хьун ürəyi sıxılmaq, darıxmaq; qəmlənmək, kədərlənmək; рикӀ чкадал хтун ürəyi yerinə (üstünə) gəlmək, sakitləşmək; рикӀ чуькьуьн qəlbi sıxılmaq, ürəyi sıxılmaq, darıxmaq; ürəyi qısılmaq, qüssələnmək, kədərlənmək; рикӀ шад хьун qəlbi sevinmək, kefi açılmaq, şadlanmaq, fərəhlənmək; рикӀ элкъуьн ürəyi bulanmaq, qusmaq istəmək, öyümək; рикӀ эпсин хьун ürəyi sakitləşmək, rahatlanmaq, xatircəm olmaq; рикӀ ягъун ürəyini vurmaq, təngə gətirmək, bezdirmək, iyrəndirmək, çiyrəndirmək, ikrahlandırmaq; рикӀе буьъуьяр авай qəlbiqara, xain ürəkli, hər şeyə şübhə ilə baxan, qarnı qurdlu, ürəyindəkiləri gizləyən; рикӀе затӀ авачир safqəlbli, təmizürəkli, xoşqəlb, səmimi; рикӀел акьалдарун bax рикӀел хкун; рикӀел акьалтун bax рикӀел атун; рикӀел алаз, мецел къвезвач bax мез; рикӀел аламукьун yadında qalmaq, xatirində qalmaq, unutmamaq; рикӀел атун a) xatirə gəlmək, ağlına gəlmək, fikrinə gəlmək; b) yada düşmək, anmaq, xatırlamaq; кар кӀеве гьатайла аллагь рикӀел къведа. Ata. sözü işi düşəndə, anar məni, aşı bişəndə, qovar məni; рикӀел хер алай ürəyində dərdi olan, dərdli, kədərli, qəlbi yaralı; рикӀел хкун a) yada salmaq, xatırlatmaq; b) yad etmək, yadına salmaq, xatirə gətirmək, anmaq; c) yad edilmək, yada salınmaq, anılmaq, xatırlanmaq; рикӀел хтун yada gəlmək, yada düşmək, xatırlamaq; рикӀел хуьн yadda saxlamaq, unutmamaq; рикӀелай алатун (рикӀелай фин) a) yaddan çıxmaq, hafizədən silinmək, unudulmaq; b) yadından çıxmaq, unutmaq; рикӀелай алудун yaddan çıxarmaq, xatirindən silmək, unutmaq; unutdurmaq; рикӀи рикӀ тӀуьн ürəyini yemək, qəm çəkmək, iztirab çəkmək, ürəyinin içini yemək; рикӀи чӀугун a) ürəyi çəkmək, ürəyinə yatmaq, xoşuna gəlmək, sevmək, bəyənmək; b) ürəyi istəmək, meyli olmaq, iştahası çəkmək; рикӀи ягъун a) ürəkdöyünməsi, ürəyin tez-tez döyünməsi; b) ürəyi vurmaq (atmaq, döyünmək); qəlbi vurmaq, ürəyi işləmək, yaşamaq; рикӀив кьун ürəyinə salmaq, çox əhəmiyyət vermək, çox mütəəssir olmaq; рикӀиз дакӀан iyrənc, nifrətdoğuran, çiyrəndirən, mənfur; рикӀиз кӀамай кьван ürəyi istədiyi qədər, nə qədər istəyir, nə qədər lazımsa o qədər; рикӀиз къайи a) təbiətinə (xasiyyətinə) uyğun olmayan, yad; b) məc. nifrət oyandıran, xoşagəlməyən, yapışıqsız, iyrənc; рикӀиз чими a) suyuşirin, qanışirin, sevimli, istiqanlı, üzügülər; b) yaraşıqlı, yapışıqlı, ürəyəyatan, xoşagələn; рикӀиз чими хьун ürəyi qızınmaq, xoşlamaq, bəyənmək; рикӀиз ягъун ürəyinə dammaq, qabaqcadan hiss etmək, duymaq, sezmək; рикӀик къалабулух акатун ürəyi çırpınmaq, bərk həyəcanlanmaq, təşvişə düşmək, bərk qorxuya düşmək, narahatlıq keçirmək; рикӀик къалабулух кутун ürəyinə lərzə salmaq, bərk həyəcanlandırmaq, bərk qorxutmaq; рикӀик хкӀун a) qəlbinə dəymək, qəlbi sınmaq, incimək; b) ürəyinə toxunmaq, ürəyinə dəymək, incitmək; рикӀик хьун a) ... fikrində olmaq, ... niyyətində olmaq; b) narahat olmaq, nigaran olmaq, təşvişə düşmək; рикӀикай яд хъун dərdinə yanmaq, dərdinə qalmaq, dərdinə şərik olmaq; рикӀин дуст ürək dostu, qəlb yoldaşı, sirdaş, ən yaxın dost, səmimi dost; рикӀин къеняй (рикӀин сидкъидай) səmimiyyətlə, hərarətlə, ürəkdən, səmimi qəlbdən; рикӀин мурад ürək arzusu; рикӀин тӀал a) ürək ağrısı; ürək xəstəliyi; b) məc. ürəkağrısı, dərin təəssüf; рикӀин цӀай кьин a) ürəyinin yanğısını söndürmək, su içmək; b) ürəyini boşaltmaq, sakitləşmək, rahatlanmaq; c) ürəyi soyumaq, rahat olmaq, sakitləşmək; ç) ürəyini soyutmaq, qisasını almaq, əvəzini çıxmaq; тупӀун рикӀ barmağın ucu.