Lüğətlərdə axtarış.

Ataxaqan / Patriarxat (atanın hakimiyyəti, q.yun. πατήρ — "ata" və ἀρχή — "hakimlik, başlanğıc, hakimiyyət", hən də andrarxiya, androkratiya) — əsas hakimiyyət, siyasi liderlik, mənəvi nüfuz, sosial imtiyaz və mülkiyyətə nəzarət rollarında kişilərin üstünlük təşkil etdiyi sosial sistem. Tarixən patriarxat bir sıra fərqli mədəniyyətlərin sosial, hüquqi, siyasi, dini və iqtisadi təşkilatlanmasına təsir etmişdir. Tarixən ataxaqanlıq bir sıra fərqli mədəniyyətlərin sosial, hüquqi, siyasi, dini və iqtisadi təşkilatlanmasına təsir etmişdir. Tarixən ataxaqan termini ailə başçısının kişi tərəfindən avtokratik idarəçiliyinə istinad etmək üçün istifadə edilmişdir; lakin, XX əsrin sonlarından etibarən o, hakimiyyətin əsasən yetkin kişilərin əlində olduğu sosial sistemlərə istinad etmək üçün də istifadə edilmişdir. Termin xüsusilə Kate Millett kimi ikinci dalğa feminizmi ilə əlaqəli yazıçılar tərəfindən istifadə edilmişdir; bu yazıçılar qadınları kişi hökmranlığından azad etmək üçün ataxaqan ictimai münasibətlər anlayışından istifadə etməyə çalışırdılar. Bu ataxaqan konsepsiyası kişi hökmranlığını bioloji deyil, sosial bir fenomen kimi izah etmək üçün hazırlanmışdır. Sosioloq Silvia Uolbi ataxaqanlığı “kişilərin qadınlara hökmranlıq etdiyi, əzdiyi və istismar etdiyi sosial strukturlar və təcrübələr sistemi” kimi müəyyən edir. Əksər cəmiyyətlərdə hakimiyyətin əsasən kişilər tərəfindən idarə olunduğu cinsiyyət xətti üzrə sosial təbəqələşmə müşahidə edilmişdir. Kişi cinayəti də bioloji obyektiv vasitəsilə araşdırılıb.

Matriarxat və ya Anaxaqanlıq (türk.) ictimai-siyasi məsələlərdə qadınların üstünlük təşkil etdiyi cəmiyyətdir. == Tarixçə == "Kitabi Dədə Qorqud" boylarında tarixdən öncəki çağlarla səsləşən anlayışlardan biri “ana haqqı” anlayışıdır. Bu anlayışa görə Ana–Tanrı şərafətli bir varlıqdır, “Tanrı haqqı” daşıyıcısıdır. Hüquqi baxımdan toxunulmazdır, bir növ “demonik müdafiə” haqqına malikdir. Böyük bir günah işləmiş olsa belə, bir kimsənin ona qılınc qaldırması yasaqdır: Ana haqqı Tanrı haqqı degilmişsə Qara polad uz qılıcım dartaydım Qafillicə görklü başınq kəsəydim Alca qanınq yer yüzünə dökəydim (XI boy). Ana haqqının Tanrı haqqına bərabər tutulması anaxaqanlıq (matriarxat), yəni Ulu İcma yaşayışı tarixinin qalıntısıdır: Polifem (Dəpəgöz) mövzusunda olduğu kimi, "Kitabi Dədə Qorqud" burada əski Yunan epik abidələri səviyyəsində durmaqdadır. Homer “Odisseya”sı və Esxil “Oresteya”sında da “ana haqqı” anlayışı tam eyni məzmun (semantika) yükü daşımaqdadır. “Odisseya” və “Oresteya” qəhrəmanı Klitemnestra adlı qadın, Troya savaşından dönüb gəlmiş əri Aqamemnonu (savaşda “müttəfiq qoşunlarının” başçısı idi) öldürmüşdü. Çünki başqa bir kişini sevmişdi. Orest isə xəyanətli davranışına görə öz anasını öldürmüş, fəqət özü də ana haqqının qoruyucuları olan erinlər (əfsanəvi intiqam pəriləri) tərəfindən amansızcasına təqib edilmişdi.

Adrian (rus. Адриа́н) və ya Andrey (rus. Андрей; 1638, Moskva – 16 (27) oktyabr 1700[…], Perervinsk monastrı[d]) — 1690-cı ildən Moskva və bütün Rusun patriarxı. 1678–1686-cı illərdə Çudov monastırının arximandriti, 1686-cı ildən Kazan və Sviyajsk mitropoliti olmuşdur. O, saqqal kəsməyin, ətirli tüstü almaq üçün yandırılan maddələrdən istifadə, I Pyotrun rus milli geyimlərinin ləğvini pisləmişdir. Kilsə yazılarının müəllifi olmuşdur. == İstinadlar == == Əlavə ədəbiyyat == '[Скворцов, Григорий Афанасьевич. Патриарх Адриан, его жизнь и труды в связи с состоянием русской церкви в последнее десятилетие XVII века. — Казань : Центр. тип., 1913.

Türkçülüyün patriarxı Əhməd bəy Ağaoğlu — türkçülük ideologiyasının banilərindən biri, müsəlman şərqində avropalaşma siyasətinin ən ardıcıl tərəfdarı olan görkəmli Azərbaycan mütəfəkkiri və ictimai-siyasi xadimi Əhməd bəy Ağaoğlunun həyat və fəaliyyəti haqqında bəhs edən kitab Aydın Balayev tərəfindən yazılıb. Kitabda türkçülük ideologiyasının banilərindən biri, müsəlman Şərqində avropalaşma siyasətinin ən ardıcıl tərəfdarı olan görkəmli Azərbaycan mütəfəkkiri və ictimai-siyasi xadimi Əhməd bəy Ağaoğlunun həyat və fəaliyyətindən danışılır. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti parlamentinin üzvü olan Əhməd bəy Ağaoğlu XX əsrin əvvəllərində Azərbaycan türklərinin milli oyanışında müstəsna xidmətlər göstərib. Tarix elmləri doktoru, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövrünün tədqiqatçısı, Azərbaycan xalqının milli məfkurəsinin formalaşması məsələləri ilə bağlı bir neçə monoqrafiyanın müəllifi olan Aydın Balayev tərəfindən yazılan bu əsər "TEAS Press" Nəşriyyat Evi tərəfindən Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 100 illik yubileyi münasibətilə nəşr edilib. Müəllif əsərdə qeyri-adi istedada malik bu şəxsiyyət barədə bioqrafik məlumatları, sadalamaqla kifayətlənməyərək, həmçinin geniş sənədli materiallara əsaslanaraq Əhməd bəy Ağaoğlunun ictimai-siyasi baxışlarının təkamülünü konkret zaman və məkan kontekstində izah edib. Kitab rus dilindədir və tarixçilər, etnoloqlar, politoloqlar, eləcə də milli tariximizlə maraqlananlar üçün nəzərdə tutulub.