Lüğətlərdə axtarış.

Species Plantarum (“Bitki növləri”) K. Linney tərəfindən 1753-cü ildə nəşr edilmiş və o dövrdə bilinən bütün bitki növlərinin cinslərə görə təsnif edildiyi bir əsərdir. Əsər ikili adlandırma sistemini ardıcıl tətbiq edən ilk əsərdir və bitkilərin elmi cəhətdən adlandırılması üçün başlanğıc nöqtəsi olmuşdur. == Nəşri == Species Plantarum 1753-cü il mayın 1-də Laurentius Salvius tərəfindən Stokholmda iki cilddə nəşr edilmişdir. Əsərin ikinci nəşri 1762-1763-cü illər arasında çap edilmişdir. 1764-cü ildə hazırlanan üçüncü nəşri ikinci nəşrdən çox da fərqlənmirdi. Sonrakı nəşrlər Linneyin 1778-ci ildəki ölümündən sonra Carl Ludwig Willdenowun rəhbərliyi altında baş tutmuşdur. == Əhəmiyyəti == Species Plantarum, ikili adlandırma sistemini ardıcıl olaraq tətbiq edən ilk botanika tədqiqatıdır (1758-ci ildə nəşr olunan Linnaeusun Systema Naturae adlı əsəri eyni təsnifatı heyvanlara tətbiq edən ilk əsər idi). Bu tədqiqatdan əvvəl bitki növləri bir çox sözdən ibarət uzun bir ada sahib idi. Misal üçün; “Plantago foliis ovato-lanceolatis pubescentibus, spica cylindrica, scapo tereti” və ya ”Nepeta floribus interrupte spicatis pedunculatisx”. Species Plantarum ilə bu uzun və mürəkkəb adlar bir sözlü cins adı və bir sözlü növ epitetini əhatə edən iki hissəli adlarla əvəz edildi.

Dəniz Növlərinin Ümumdünya Reyestri (ing. World Register of Marine Species) – dəniz orqanizmlərinin adlarının səlahiyyətli və hərtərəfli siyahısını təmin etmək məqsədi daşıyan taksonomik verilənlər bazasıdır. == Tarixi == DNÜR 2008-ci ildə təsis edilib və Leyden Milli Təbiət Tarixi Muzeyində Jacob van der Land (və bir neçə həmkarı) tərəfindən tərtib edilmiş Dəniz Növlərinin Avropa Reyestrindən və UNESCO-IOC-nin Dəniz Orqanizmlərinin Reyestrindən (URMO) yaranıb. .O, ilk növbədə Avropa İttifaqı tərəfindən maliyyələşdirilir və Belçikanın Ostend şəhərindəki Flanders Dəniz İnstitutu (FDİ) tərəfindən keçirilir. DNÜR bir sıra digər biomüxtəliflik layihələri, o cümlədən Qlobal Biomüxtəliflik İnformasiya Vasitəsi və Həyat Ensiklopediyası ilə rəsmi müqavilələr bağlayıb. 2008-ci ildə DNÜR dəniz həyatının siyahıyaalınmasının başa çatdığı 2010-cu ilə qədər bütün dəniz növlərinin müasir qeydinə sahib olacağına ümid etdiyini bildirdi. 2018-ci ilin fevral ayına olan məlumata görə, DNÜR-də 480,931 dəniz növünün adı (sinonimlər daxil olmaqla) siyahıları var, onlardan 240,633-ü etibarlı dəniz növləridir (95% yoxlanılıb). Onların məqsədi təxminən 240.000-dən çox dəniz növünün hər biri üçün siyahıya sahib olmaqdır. VLIZ eyni zamanda ümumi infrastrukturdan istifadə edərək Dəniz və Dəniz Qeyri Nəsillərinin Müvəqqəti Reyestrinə (IRMNG) ev sahibliyi edir. World Echinoidea Database 27 fevral 2015-ci ildə Qlobal Biomüxtəliflik İnformasiya Vasitəsinin siyahısına salındı, lakin sonradan rədd edildi.

Qırmızı kitab — məhvolma təhlükəsi altında olan heyvan, bitki və göbələk növləri haqqında məlumat toplanan rəsmi dövlət kitabı. Qırmızı kitablar beynəlxalq, milli və regional səviyyədə ola bilir. == Beynəlxalq qırmızı siyahı kateqoriyaları == IUCN aşağıdakı kateqoriyaları qəbul edir: EX – Extinct (Nəsli kəsilmiş) EW – Extinct in the Wild (Vəhşi təbiətdə mövcud olmayan) CR – Critically Endangered (Son həddə çatmışlar) EN – Endangered (Nəsli kəsilmə təhlükəsi olanlar) VU – Vulnerable (Həssas növlər) NT – Near Threatened (Nəsli kəsilmə təhlükəsinə yaxın olanlar) LC – Least Concern (Az qayğı tələb edənlər) DD – Data Deficient (Haqqında məlumat olmayanlar) NE – Not Evaluated (Qiymətləndirilməmişlər) == Tarix == IUCN təşkiltaının 2007-ci ilin təsnifatına əsasən nəsli kəsilmək təhlükəsində olan 16 308 növ qeyd edilmişdir. 1964-cü ildə təsis (həmçinin IUCN Qırmızı Siyahısı və ya Qırmızı siyahısı kimi tanınan) qorxutdu. Növlərin IUCN Qırmızı siyahısı, bioloji növlərin qlobal qorunması statusu dünyanın ən əhatəli inventar edir. Təbiətin Mühafizəsi üzrə Beynəlxalq Birliyi (IUCN) növlərinin qorunması vəziyyəti dünyanın əsas orqandır. Regional Red Lists bir sıra siyasi idarə vahidinin çərçivəsində növ yox riskini qiymətləndirmək ölkə və ya təşkilatlar tərəfindən istehsal olunur. IUCN Qırmızı Siyahısı növ və yarımnövü minlərlə extinction riskini qiymətləndirmək üçün dəqiq meyarlar əsasında müəyyən edilir. Bu meyarlar bütün növ və dünyanın bütün regionlarında müvafiq olan. Məqsəd növ extinction azaltmaq üçün cəhd beynəlxalq ictimaiyyəti ictimai və siyasətçilər üçün konservasiya məsələləri aktuallığını çatdırmaq, eləcə də kömək etməkdir.

Qırmızı kitab — məhvolma təhlükəsi altında olan heyvan, bitki və göbələk növləri haqqında məlumat toplanan rəsmi dövlət kitabı. Qırmızı kitablar beynəlxalq, milli və regional səviyyədə ola bilir. == Beynəlxalq qırmızı siyahı kateqoriyaları == IUCN aşağıdakı kateqoriyaları qəbul edir: EX – Extinct (Nəsli kəsilmiş) EW – Extinct in the Wild (Vəhşi təbiətdə mövcud olmayan) CR – Critically Endangered (Son həddə çatmışlar) EN – Endangered (Nəsli kəsilmə təhlükəsi olanlar) VU – Vulnerable (Həssas növlər) NT – Near Threatened (Nəsli kəsilmə təhlükəsinə yaxın olanlar) LC – Least Concern (Az qayğı tələb edənlər) DD – Data Deficient (Haqqında məlumat olmayanlar) NE – Not Evaluated (Qiymətləndirilməmişlər) == Tarix == IUCN təşkiltaının 2007-ci ilin təsnifatına əsasən nəsli kəsilmək təhlükəsində olan 16 308 növ qeyd edilmişdir. 1964-cü ildə təsis (həmçinin IUCN Qırmızı Siyahısı və ya Qırmızı siyahısı kimi tanınan) qorxutdu. Növlərin IUCN Qırmızı siyahısı, bioloji növlərin qlobal qorunması statusu dünyanın ən əhatəli inventar edir. Təbiətin Mühafizəsi üzrə Beynəlxalq Birliyi (IUCN) növlərinin qorunması vəziyyəti dünyanın əsas orqandır. Regional Red Lists bir sıra siyasi idarə vahidinin çərçivəsində növ yox riskini qiymətləndirmək ölkə və ya təşkilatlar tərəfindən istehsal olunur. IUCN Qırmızı Siyahısı növ və yarımnövü minlərlə extinction riskini qiymətləndirmək üçün dəqiq meyarlar əsasında müəyyən edilir. Bu meyarlar bütün növ və dünyanın bütün regionlarında müvafiq olan. Məqsəd növ extinction azaltmaq üçün cəhd beynəlxalq ictimaiyyəti ictimai və siyasətçilər üçün konservasiya məsələləri aktuallığını çatdırmaq, eləcə də kömək etməkdir.

Kökünün kəsilməsi təhlükəsi olan vəhşi fauna və yabanı flora növlərinin beynəlxalq ticarət konvensiyası (ing. the Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora, CITES) — 2010 iyulun 2-ə qara kürü ixracçıları, emalçıları və qablaşdırıcılarının siyahısına 4 Azərbaycan şirkətinin adı daxil edib. Azərbaycanda qanuni olaraq nərə balıqlarının tutulması ilə üç şirkət – "Xəzərbalıq", "Lənkəran Balıq Kombinatı" və "Neftçala Balıq Kombinati" məşğul olur. Sonuncu iki şirkət "Caspian Fish Co. Azerbaijan"ın (Britaniya) nəzarəti altında işləyir. Qara kürünün emalı və ixracı hüququ "Caspian Fish Co. Azerbaijan"a məxsusdur. Siyahıya, həmçinin, "KASPI" və "AB Siyazan Fish" şirkətləri daxil edilib. Onlar, demək olar ki, qara kürü biznesindən kənarlaşıblar. Xəzər dənizinin bioloji su resursları üzrə komissiya iyunda nərə balıqlarının tutulması və onların kürüsünün yığılmasına kvota qoyub.

Albizia lebbeck (lat. Albizia lebbeck) — bitkilər aləminin paxlaçiçəklilər dəstəsinin paxlakimilər fəsiləsinin güləbrişin cinsinə aid bitki növü. == Sinonimləri == Acacia lebbeck (L.) Willd. Acacia macrophylla Bunge Acacia speciosa (Jacq.) Willd. Albizia latifolia B. Boivin Feuilleea lebbeck (L.) Kuntze Inga borbonica Hassk. Inga leucoxylon Hassk. Mimosa lebbeck L. Mimosa lebbek L. (orth.var.) Mimosa sirissa Roxb. Mimosa speciosa Jacq. Pithecellobium splitgerberianum Miq.

Tanacetum cadmeum (lat. Tanacetum cadmeum) — mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin dağtərxunu cinsinə aid biki növü. == Sinonim == Achillea peroninii Boiss. Achillea speciosa Hayek Chrysanthemum cadmeum (Boiss.) Bornm. Chrysanthemum schwarzianum Bornm. Pyrethrum cadmeum Boiss. Tanacetum cadmeum subsp.

Aglaia speciosa (lat. Aglaia speciosa) — bitkilər aləminin sabunağacıçiçəklilər dəstəsinin meliekimilər fəsiləsinin aqlaiya cinsinə aid bitki növü.

Amomum compactum (lat. Amomum compactum) — zəncəfilkimilər fəsiləsinin hil cinsinə aid bitki növü.

Artemisia speciosa (lat. Artemisia speciosa) — bitkilər aləminin astraçiçəklilər dəstəsinin mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin yovşan cinsinə aid bitki növü.

Melia azedarach (lat. Melia azedarach) – meliekimilər fəsiləsinin melia cinsinə aid bitki növü. == Sinonimləri == Azedara speciosa Raf. Azedarach commelinii Medik. Azedarach deleteria Medik. Azedarach fraxinifolia Moench Azedarach odoratum Noronha Azedarach sempervirens Kuntze Azedarach sempervirens var. glabrior (C.DC.) Kuntze Azedarach sempervirens f. incisodentata Kuntze Azedarach sempervirens f. longifoliola Kuntze Azedarach sempervirens f. subdentata Kuntze Melia angustifolia Schumach.

Banksia speciosa (lat. Banksia speciosa) — bitkilər aləminin proteyaçiçəklilər dəstəsinin proteyakimilər fəsiləsinin banksiya cinsinə aid bitki növü.

Baphia speciosa (lat. Baphia speciosa) — bitkilər aləminin paxlaçiçəklilər dəstəsinin paxlakimilər fəsiləsinin baphia cinsinə aid bitki növü.

Dendrobium speciosum (lat. Dendrobium speciosum) – səhləbkimilər fəsiləsinin dendrobium cinsinə aid bitki növü. == Sİnonimləri == Callista speciosa (Sm.) Kuntze,(1891). Dendrobium speciosum var. typicum Domin (1915) , nom. inval. Dendrocoryne speciosum (Sm.) Brieger(1981) Tropilis speciosa (Sm.) Butzin (1982) Thelychiton speciosus (Sm.) M.A.Clem.

Ceiba speciosa (lat. Ceiba speciosa) — bitkilər aləminin əməköməciçiçəklilər dəstəsinin əməköməcikimilər fəsiləsinin seyba cinsinə aid bitki növü.

Chaenomeles speciosa (lat. Chaenomeles speciosa) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin xenomeles cinsinə aid bitki növü. == Sinonim == Chaenomeles cardinalis (CarriŠre) Nakai Chaenomeles eburnea (CarriŠre) Nakai Chaenomeles japonica var. genuina Maxim. Chaenomeles lagenaria (Loisel.) Koidz. Cydonia japonica auct. Cydonia japonica var. lagenaria (Loisel.) Makino Cydonia lagenaria Loisel.

Ceiba speciosa (lat. Ceiba speciosa) — bitkilər aləminin əməköməciçiçəklilər dəstəsinin əməköməcikimilər fəsiləsinin seyba cinsinə aid bitki növü.

Coelogyne speciosa (lat. Coelogyne speciosa) — səhləbkimilər fəsiləsinin coelogyne cinsinə aid bitki növü.

Gözəl mahmızlalə (lat. Corydalis speciosa) — bitkilər aləminin qaymaqçiçəklilər dəstəsinin xaşxaşkimilər fəsiləsinin mahmızlalə cinsinə aid bitki növü.

Chaenomeles speciosa (lat. Chaenomeles speciosa) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin xenomeles cinsinə aid bitki növü. == Sinonim == Chaenomeles cardinalis (CarriŠre) Nakai Chaenomeles eburnea (CarriŠre) Nakai Chaenomeles japonica var. genuina Maxim. Chaenomeles lagenaria (Loisel.) Koidz. Cydonia japonica auct. Cydonia japonica var. lagenaria (Loisel.) Makino Cydonia lagenaria Loisel.

Purpur üskükotu (lat. Digitalis purpurea) — bitkilər aləminin dalamazçiçəklilər dəstəsinin bağayarpağıkimilər fəsiləsinin üskükotu cinsinə aid bitki növü. == Botaniki xarakteristikası == İkiillik ot bitkisidir. Yaşayışının birinci ili kökətrafı yarpaqlar, ikinci il isə hündürlüyü 1 m-ə qədər olan yarpaqlı gövdəsi və zirvədə iri çiçək salxımı daşıyan budaqcıqlar əmələ gəlir. Çətir yarpaqları uzunsov-yumurtaşəkilli və ya oval, uzun qanadabənzər saplaqdan ibarətdir. Yarpaqlarının uzunluğu 30 sm, eni isə 15 sm-ə bərabərdir. Gövdənin aşağı yarpaqlarının uzunluğu 12-20 sm yumurtaşəkilli, qanadabənzər saplaqdan ibarətdir. Orta yarpaqları qısa saplaqlı, yuxarı yarpaqları oturaq, yumurtaşəkilli və yumurtaşəkilli-neştərvaridir. Kənar yarpaqları bərabər olmayan çəpərlidir. Yuxarı yarpaqları qırışıq, tünd-yaşıl, aşağı yarpaqlarında isə damarlanma, çoxkünclü tor və üzərində çoxlu tükcükləri olan sarımtıl çiçəklərdən ibarətdir.

Galeopsis speciosa (lat. Galeopsis speciosa) — dalamazkimilər fəsiləsinin i̇şırqan cinsinə aid bitki növü.

Grevillea speciosa (lat. Grevillea speciosa) — proteyakimilər fəsiləsinin qrevilleya cinsinə aid bitki növü.

Inula speciosa (lat. Inula speciosa) — bitkilər aləminin astraçiçəklilər dəstəsinin mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin andız cinsinə aid bitki növü.

Amomum compactum (lat. Amomum compactum) — zəncəfilkimilər fəsiləsinin hil cinsinə aid bitki növü.

Mikania speciosa (lat. Mikania speciosa) — mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin mikaniya cinsinə aid biki növü.

Albizia lebbeck (lat. Albizia lebbeck) — bitkilər aləminin paxlaçiçəklilər dəstəsinin paxlakimilər fəsiləsinin güləbrişin cinsinə aid bitki növü. == Sinonimləri == Acacia lebbeck (L.) Willd. Acacia macrophylla Bunge Acacia speciosa (Jacq.) Willd. Albizia latifolia B. Boivin Feuilleea lebbeck (L.) Kuntze Inga borbonica Hassk. Inga leucoxylon Hassk. Mimosa lebbeck L. Mimosa lebbek L. (orth.var.) Mimosa sirissa Roxb. Mimosa speciosa Jacq. Pithecellobium splitgerberianum Miq.

Yeganə Physostegia virginiana (L.) Benth. növü aiddir. Gülçülükdə bir növ- Virciniya fizostegiyasından (P. virginiana) geniş istifadə olunur. Bu bitkilərin hündürlüyü 1 m-ə qədər olub, nazik lansetvari yarpaqları uzun çiçək oxcuğunda sıra ilə yerləşib. Çoxlu sayda sortları olan bu bitki hündürlüyünə və çiçəklərin rənginə görə bir-birindən fərqlənir. Çiçəklərin rəngi ağ, tünd-qırmızı, yasəməni ya da bənövşəyi ola bilər. Fizostegiyanı əkməzdən əvvəl torpağı mineral gübrələrlə təmin etmək lazımdır. Payızda çiçək saplaqları kəsilməlidir. Fizostegiya bitkisini toxumla, yazda kolların və kökümsovların bölünməsi ilə çoxaltmaq olar. == Sinonim == Dracocephalum denticulatum Aiton Dracocephalum denticulatum var.