Поиск по словарям.

Adelshofen — Almaniyanın Bavariya federal ştatının Fürstenfeldbrukk bölgəsində yerləşən bələdiyyə.

Bavariya (alm. Bayern; Freistaat Bayern‎ — Müstəqil Bavariya Dövləti) — Almaniyanın cənub-şərqində yerləşən və ərazisinə görə ölkənin ən böyük vilayəti. Vilayətin tərkibinə yeddi inzibati dairə — əyalət Yuxarı Bavariya, Aşağı Bavariya, Yuxarı Pfalts, Yuxarı Frankoniya, Mərkəzi Frankoniya, Aşağı Frankoniya və Şvabiya daxildir. Vilayətin paytaxtı Münhen şəhəridir. Əhalisi üç əsas etnik tərkibdən: bavarlar, frankonlar və şvablardan ibarətdir. "Müstəqil Bavariya Dövləti" tarixi termini göstərir ki, Bavariya monarxiya əyaləti olmamışdan əvvəl respublika idi. Almaniyadakı ən böyük əyalət (ərazisinə görə) və onun on iki milyon əhalisi özlərinin VI əsrə gedib çıxan tarixləri ilə fəxr edirlər. Adət-ənənələrin gündəlik həyatın ayrılmaz hissəsi olduğu buradan fərqli olaraq, Almaniyanın heç bir yerində ənənələr bu cür möhkəm saxlanılmayıb; insanlar rəngli ənənəvi paltarı hər il Münhendə keçirilən Oktoberfest festivalı kimi əsas xalq musiqisi festivallarından başqa, həm də gündəlik həyatda da geyinirlər. Bavariya özünün həm də mədəni və tarixi irsi, o cümlədən əzəmətli təbiət gözəllyinin cazibəsi ilə turistləri cəlb edir. Almaniyada ən hündür zirvə olan Zugspitze (2 962 metr) dağının yerləşdiyi Alp dağları — Çimsi və Köniqsi kimi heyrətamiz gölləri olan Alp yamacları, milli parkı olan Bavariya meşəsi, Frankonian Jura, Fiçtel təpələri, Steyqervald, Spessart və əyalət ətrafındakı digər mənzərəli yerlər istirahət, əyləncə və təbiətdən həzz almaq üçün turistlərə müqayisə olunmaz dərəcədə xoş imkanlar yaradır.

Luitpold (alm. Luitpold Karl Joseph Wilhelm von Bayern‎) (12 mart 1821 - 12 dekabr 1912), qardaşı oğulları II Lüdviqin və Ottonun fəaliyyət göstərə bilməməsi səbəbindən 1886-1912-ci illərdə Bavariyanın faktiki hökmdarı idi. O, həmçinin son Bavariya kralı III Lüdviqin atasıdır. == İlk illəri == Luitpold 12 mart 1821-ci ildə Vürtsburqda, Bavariya kralı I Lüdviqin və onun həyat yoldaşı Sakse-Hildburqhausenli Terezanın üçüncü oğlu kimi anadan olub. O, Bavariya kralı II Maksimilian və Yunanıstan kralı Ottonun kiçik qardaşı idi. Luitpold həm Bavariya krallığının və həm də qardaşı Ottonun övladı olmadığı üçün Yunanıstan krallığının varisi idi. Lakin Yunan konstitusiyası Ottonun varisinin Yunan Pravoslav Kilsəsinə mənsub olmasını tələb edirdi. Otto 1862-ci ildə taxtdan salındı və yerinə Danimarka şahzadəsi Villhelm I Georq adı ilə kral təyin edildi. Otto 1867-ci ildə vəfat etdi və Luitpold ilə onun nəslini Ottonun iddiasının davamçıları olaraq buraxdı. Lakin Luitpold heç vaxt bu iddianı irəli sürmədi.

Luitpold (alm. Luitpold Karl Joseph Wilhelm von Bayern‎) (12 mart 1821 - 12 dekabr 1912), qardaşı oğulları II Lüdviqin və Ottonun fəaliyyət göstərə bilməməsi səbəbindən 1886-1912-ci illərdə Bavariyanın faktiki hökmdarı idi. O, həmçinin son Bavariya kralı III Lüdviqin atasıdır. == İlk illəri == Luitpold 12 mart 1821-ci ildə Vürtsburqda, Bavariya kralı I Lüdviqin və onun həyat yoldaşı Sakse-Hildburqhausenli Terezanın üçüncü oğlu kimi anadan olub. O, Bavariya kralı II Maksimilian və Yunanıstan kralı Ottonun kiçik qardaşı idi. Luitpold həm Bavariya krallığının və həm də qardaşı Ottonun övladı olmadığı üçün Yunanıstan krallığının varisi idi. Lakin Yunan konstitusiyası Ottonun varisinin Yunan Pravoslav Kilsəsinə mənsub olmasını tələb edirdi. Otto 1862-ci ildə taxtdan salındı və yerinə Danimarka şahzadəsi Villhelm I Georq adı ilə kral təyin edildi. Otto 1867-ci ildə vəfat etdi və Luitpold ilə onun nəslini Ottonun iddiasının davamçıları olaraq buraxdı. Lakin Luitpold heç vaxt bu iddianı irəli sürmədi.

Bavariya (alm. Bayern; Freistaat Bayern‎ — Müstəqil Bavariya Dövləti) — Almaniyanın cənub-şərqində yerləşən və ərazisinə görə ölkənin ən böyük vilayəti. Vilayətin tərkibinə yeddi inzibati dairə — əyalət Yuxarı Bavariya, Aşağı Bavariya, Yuxarı Pfalts, Yuxarı Frankoniya, Mərkəzi Frankoniya, Aşağı Frankoniya və Şvabiya daxildir. Vilayətin paytaxtı Münhen şəhəridir. Əhalisi üç əsas etnik tərkibdən: bavarlar, frankonlar və şvablardan ibarətdir. "Müstəqil Bavariya Dövləti" tarixi termini göstərir ki, Bavariya monarxiya əyaləti olmamışdan əvvəl respublika idi. Almaniyadakı ən böyük əyalət (ərazisinə görə) və onun on iki milyon əhalisi özlərinin VI əsrə gedib çıxan tarixləri ilə fəxr edirlər. Adət-ənənələrin gündəlik həyatın ayrılmaz hissəsi olduğu buradan fərqli olaraq, Almaniyanın heç bir yerində ənənələr bu cür möhkəm saxlanılmayıb; insanlar rəngli ənənəvi paltarı hər il Münhendə keçirilən Oktoberfest festivalı kimi əsas xalq musiqisi festivallarından başqa, həm də gündəlik həyatda da geyinirlər. Bavariya özünün həm də mədəni və tarixi irsi, o cümlədən əzəmətli təbiət gözəllyinin cazibəsi ilə turistləri cəlb edir. Almaniyada ən hündür zirvə olan Zugspitze (2 962 metr) dağının yerləşdiyi Alp dağları — Çimsi və Köniqsi kimi heyrətamiz gölləri olan Alp yamacları, milli parkı olan Bavariya meşəsi, Frankonian Jura, Fiçtel təpələri, Steyqervald, Spessart və əyalət ətrafındakı digər mənzərəli yerlər istirahət, əyləncə və təbiətdən həzz almaq üçün turistlərə müqayisə olunmaz dərəcədə xoş imkanlar yaradır.

Otto (alm. Otto Wilhelm Luitpold Adalbert Waldemar‎; 27 aprel 1848[…], Münxen – 11 oktyabr 1916[…]) — 1886-cı ildən 1913-cü ilə qədər Bavariya kralı idi. Bununla belə, o, ağır ruhi xəstəliyə tutulduğu üçün heç vaxt fəal şəkildə hökmranlıq etməmişdir. Onun əmisi Luitpold və əmisi oğlu Lüdviq qəyyum kimi xidmət edirdilər. Lüdviq 1913-cü ildə, senatın ona bunu etməyə icazə verən qanunu qəbul etməsindən bir gün sonra onu taxtdan saldı və öz başına kral oldu. Şahzadə Otto 27 aprel 1848-ci ildə Münhen iqamətgahında iki ay tez anadan olub. Valideynləri Bavariya kralı II Maksimilian və Prussiyalı Mariya idi. Əmisi, Yunanıstan kralı Otto onun xaç atası idi. Ottonun özündən başqa böyük qardaşı vəliəhd şahzadə Lüdviq var idi. Onlar uşaqlıqlarının çox hissəsini Hohenşvanqau qalasında qulluqçular və müəllimlərlə keçiriblər.

Aşağı Bavariya (alm. Niederbayern‎, ing. Lower Bavaria) — Bavariya vilayətinin şərqində yerləşən inzibati dairə. Landshut şəhəri Aşağı Bavariyanın inzibati mərkəzidir. Almaniyanın Müstəqil Bavariya Freistaat Bayern əyalətinin yeddi inzibati dairəsindən biridir. Aşağı Bavariya ölkənin şərqində yerləşir və şimalda Yuxarı Pfaltz, şimal-şərqdə Çex Respublikası ( Cənibi Çexiya Diyarı, Pızen Diyarı), cənub-şərqdə Yuxarı Avstriya (Innviertel, Mühlviertel ) və cənub-qərbdə Yuxarı Bavariya ilə həmsərhəddir. “Aşağı Bavariya” ifadəsi ilk dəfə 1255-ci ildə Bavariya dövlətinin bölünməsi ilə ortaya çıxmışdır. Aşağı Bavariya əvvəlcə daha böyük idi: O dövrdə Xiemgau və Bad Reixenhall bölgəsi də onun bir hissəsi idi. Aşağı Bavariyanın adı Dunay üzərindəki nisbi mövqeyindən (Yuxarı Bavariyadan aşağı) qaynaqlanır. == Coğrafiyası == Aşağı Bavariyanın inzibati dairəsi üç özünü müstəqil idarəetməyə malik olan şəhər və doqquz səhərətrafı regiondan ibarətdir: Müstəqil idarə olunan şəhərlər Landshut Passau Ştraubing Şəhərlərətrafi regionlar Region Deggendorf Region Dingolfing-Landau Region Frayung-Grafenau Region Kelhaym Region Landshut Region Passau Region Regen Region Rottal-Inn Region Ştraubing-Bogen == Əhalisi == === Aşağı Bavariyanın böyük şəhərləri === Bavariya Dövlət Statistika və Məlumat İşləmə İdarəsinin məlumatına görə 31 dekabr 2019-cu il tarixinə qədər Aşağı Bavariyanın ən böyük şəhərləri Şablon:EWD: == İqtisadiyyat == Bölgənin Ümumi Daxili Məhsulu (ÜDM) 2018-ci ildə Alman iqtisadi məhsulunun 1,4% -ni təşkil edən 48,5 milyard Avro idi.

Bayern Münxen — Almaniyanın ən nüfuzlu peşəkar futbol klubu. 2013-cü ildən bu yana 11-i ardıcıl olmaqla, 33 milli çempionluq və çoxsaylı Avropa mükafatları ilə yanaşı 20 ölkə kuboku da daxil olmaqla, Almaniya futbol tarixinin ən uğurlu klubudur. 2020-ci ildə baş məşqçi Hans-Diter Flikin rəhbərliyi altında Bayern Münxen bütün matçlarda qalib gələrək UEFA Çempionlar Liqasını qazanan ilk komanda olmuşdur. == Tarixi == == Avrokuboklarda iştirak == Hazırda Almaniyanın, o cümlədən dünyanın ən güclü klublarından biri sayılır. 2009/10 mövsümündə UEFA Çempionlar Liqasında final mərhələsinə yüksəlmiş, lakin finalda İtaliyanın İnter klubuna Militonun 2 qolu ilə 2–0 məğlub olmuş, kuboku qazana bilməmişlər. Bavariya 2011/2012 mövsümündə də UEFA Çempionlar Liqasında yarımfinalda Real Madridi məyus edərək, finala çıxıb. Bavariyanın finaldakı rəqibi Çelsi oldu. Lakin 1–1 bitən maçda penalti zərbələri ilə 4–3 uduzan Bavariya 5-ci dəfə bu kuboku qazana bilmədi.2012/2013 mövsümündə finalda Borussiya Dortmundu məğlub etdi və sevinən tərəf oldu.

Bavariya Krallığı (alm. Königreich Bayern‎, bav. Kinereich Bayern) — Almaniyanın cənub-şərqində 1806-1918-ci illərdə mövcud olan dövlət. Vittelsbax sülaləsindən olan I Maksimilian 1806-cı ildə Bavariyanın ilk kralı oldu. Monarxiya, 1918-ci ildə krallıq dağılana qədər, Vittelsbax sülaləsi tərəfindən idarə edildi. Müasir Bavariyanın sərhədlərinin çoxu 1814-cü il Paris müqaviləsindən sonra qurulmuşdur. Buna əsasən, Bavariya Avstriya Tirol və Vorarlbergdən imtina etdi, lakin Aşaffenburq və Hessen-Darmştadt ərazisinin bir hissəsini aldı. 1871-ci ildə Bavariya Krallığı Prussiyadan sonra ikinci ən böyük muxtar dövlət qurumu olaraq vahid Alman İmperiyasının bir hissəsi oldu. Bavariya krallığının müasir varisi Almaniyada eyni adlı federal torpaqdır. == Tarixi == 1 yanvar 1806 cı ildə IV Maks Yozef I Maks kimi taxta çıxaraq Reyn ittifaqına daxil olur.

Rəsmi olaraq iki Bavariya bayrağından biri — zolaqlı tip və romb tipli, hər ikisi ağ və mavi rəngdədir. Hər iki bayraq tarixən 1180–1918-ci illərdə Bavariya krallığını idarə edən Vittelsbax sülaləsi ilə əlaqəlidir. == Haqqında == Zolaqlı bayrağın həm üfüqi, həm də şaquli variantı və ya üzərində gerb olmayan ağ və mavi romblar Bavariyada alm. Staatsflagge‎ adlanan dövlətin rəsmi bayraqları hesab edilə bilər. Onlar mülki şəxslər və hökumət tərəfindən, o cümlədən dövlət avtomobillərində istifadə oluna bilər. Zolaqlı və romb tipli bayraqlar bərabər statusa malikdir və ofislər və ya istifadəçilər onlar arasında seçim etməkdə sərbəstdir. Gerb əlavə edilmiş variantlar qeyri-rəsmidir və mülki şəxslər tərəfindən bu simvollardan istifadə qəti şəkildə qeyri-qanunidir, lakin laqeyd yanaşılır. Gerbli bayraq əsasən romb tipli olur. Mavinin dəqiq tonu heç vaxt rəsmiləşdirilməyib, lakin ictimaiyyət tərəfindən istifadə edilən bayraqların əksəriyyəti təxminən RGB 0-204-255 kodlu tonlardadır; rəsmilər RGB 0-128-255-ə daha yaxın bir versiyanı istifadə edirlər. Rombların sayı ən azı 21 olmalıdır və yuxarı sol (natamam) tərəfdə olan romb mütləq ağ olmalıdır.

Bavariya dialekti və ya baeriş dili (Şablon:Dil-deBairisch, bav. Boarisch, qədim almanca. Bairisch) — alman dilinin dialektlərindən biri olan bavariyalıların dilidir. Bu dil, Böyük Karl tərəfindən Dunay çayına itələnmiş Bavariya qəbiləsinin nümayəndələrinin danışdığı dilə əsaslanır. Yüksək alman dilinin cənubi alman dilləri qrupuna aiddir.

Bavariya gerbi — tarixi və müasir Bavariya dövlətinin gerbi. Gerbin böyük və kiçik forması mövcuddur. Rəsmi olaraq 5 iyun 1950-ci ildə təsdiq edilmişdir. == Mənası == Müasir gerb 1945-ci ildə Eduard Ege tərəfindən dizayn edilmişdir. Gerbdə 4 rüb var: Qızıl şir — Yuxarı Pfalts zonasını təsvir edir. Frankoniya dırmığı — Yuxarı Frankoniya, Mərkəzi Frankoniya və Aşağı Frankoniya zonalarını simvolizə edir. Göy bəbir — Yuxarı Bavariya və Aşağı Bavariyanın simvoludur. Üç şir — tarixi Şvabiya bölgəsini təmsil edir. Kiçik qalxan (alm. Herzschild‎) — Bavariya dövlətini təmsil edir.

Bavariya kralı — krallığın ləğv edildiyi 1805-ci ildən 1918-ci ilə qədər Bavariya Krallığı kimi tanınan regionda Bavariyanın irsi Vittelsbax sülaləsi hökmdarlarına məxsus bir titul idi. == Tarixi == Napoleon ilə Müqəddəs Roma İmperatoru II Frans arasında 26 dekabr 1805-ci ildə bağlanmış Pressburq müqaviləsinin şərtlərinə əsasən, Napoleona müttəfiq olan bir neçə hersoqluq krallıq statusuna yüksəlmişdi. Bunlardan ən güclülərindən biri Bavariya hersoqu IV Maksimilian İosif idi və bu müqavilədən sonra 1 yanvar 1806-cı ildə o, rəsmi olaraq Bavariya kralı I Maksimilian İosif titulunu aldı. O, Vittelsbax sülaləsinin Pfalz-Birkenfeld qolunun üzvü idi. Maksimilianın varisləri alman millətçiliyinə müqavimət göstərdilər və Bavariya rəhbərləri tədricən Almaniya ittifaqında Prussiya və ya Avstriya tərəfindən təhlükə hiss edən kiçik dövlətlərin himayədarına çevrildi. Dini əlaqələr və cənubi alman dili Avstriya-Prussiya müharibəsində məğlub olana qədər dövləti daha çox Avstriya ilə əlaqələndirdi. Kral II Lüdviq 22 avqust 1866-cı ildə Prussiya ilə ittifaq imzaladı və faktiki olaraq Bavariyanın müstəqilliyindən imtina etdi. 23 noyabr 1870-ci il tarixli müqavilə ilə Bavariya yeni Alman İmperiyasına birləşdirildi, lakin nisbətən böyük dərəcədə öz muxtariyyətini qorudu. Bavariya kralları titullarını qoruyub saxladılar, ayrıca diplomatik və hərbi korpuslar saxladılar. Birinci Dünya Müharibəsi başa çatdıqdan sonra 1918-ci ilin noyabrında Almaniya İmperiyası ləğv edildikdə, Bavariyanın sonuncu kralı III Lüdviq də taxtdan salındı.

Bavariya kremi — un və qarğıdalı nişastası ilə birlikdə jelatindən və ya balıq yapışqanından istifadə olunmaqla və çox vaxt likör əlavə edilən desert. == Haqqında == Bavariya kremi xörəklər siyahısına daxildir, məşhur fransız aşpaz və kulinarı Mari Antuan Karem hazırlamışdır ki, buna görə də bəzən xörəyin yaradıcısının adı ilə adlanır. İlk dəfə Bavariyada ali mətbəxin bir hissəsi kimi meydana çıxmışdır. XIX əsrin sonlarında Amerikada geniş yayılmışdır. Bavariya kremi çox vaxt meyvə sousu, moruq və ya ərik püresi ilə bir yerdə, qaymaq və Ponçik üçün içlikdən istifadə olunmaqla təqdim edilir. == İstinadlar == == Həmçinin bax == Krem bryule Katalon kremi == Xarici keçidlər == Bayrisch Creme mit Kirschragout (PDF; 90 kB) www.swr.de.

Bavariya kürfürstlüyü (alm. Kurfürstentum Bayern‎) və ya Bavariya elektoratlığı — Müqəddəs Roma imperiyasına bağlı feodal dövlətlərdən biri. == Haqqında == === Coğrafi mövqeyi === Bavariya kürfürstlüyü indiki Yuxarı və Aşağı Bavariya, eləcə də Yuxarı Pfalts bölgələrinin böyük bir hissəsini təşkil edirdi. 1779-cu ilədək hazırda Avstriyaya bağlı İnnfirtel şəhəri də məhz kürfürstlüyün tabeliyində idi. Ancaq həmin il bağlanan və Bavariya taxtı uğrunda gedən taxt mübarizəsini başa çatdıran Teşen sülhüylə, İnnfirtel və ətraf bölgələri Habsburqlara ilhaq edildi. Kürfürstlük idarəetmə baxımından 4 ayrı əyalətə ayrılmışdı: Münhen, Burqhausen, Landşut və Straubinq. === Tarixi === ==== Otuzillik müharibə ==== 1597-ci ildə Bavariya hersoqu olan I Maksimilyan iqtisadi həyatı məhv olmuş və iğtişaşlarla çalxalanan bir taxtı ələ almışdı. Ancaq səltənətinin ilk 10 ilində maliyyə və ədliyyə sistemini yenilədi. Bir neçə yeni bölgəni hakimiyyəti altına aldı və Otuzillik müharibədə söz sahibi olan komandirlərdən birinə çevrildi. 1632-ci ildə isveçlilərin ölkənin şimalını işğal etməsi və I Maksimilyanın bağlanan müvəqqəti atəşkəsi pozmasının ardından fransız və isveçlilərin bölgəyə hücum etməsi nəticəsində ölkə darmadağın oldu.

Yuxarı Bavariya Bavariya vilayətinin cənubunda yerləşən inzibati dairə. Münhen şəhəri Yuxarı Bavariyanın inzibati mərkəzidir. Əhali sıxlığı 241,77 insan/km²-dir.

Bavariya dialekti və ya baeriş dili (Şablon:Dil-deBairisch, bav. Boarisch, qədim almanca. Bairisch) — alman dilinin dialektlərindən biri olan bavariyalıların dilidir. Bu dil, Böyük Karl tərəfindən Dunay çayına itələnmiş Bavariya qəbiləsinin nümayəndələrinin danışdığı dilə əsaslanır. Yüksək alman dilinin cənubi alman dilləri qrupuna aiddir.

Aşağı Bavariya hersoqluğu (alm. Teilherzogtum Niederbayern‎) 1255–1340-cı illərdə Müqəddəs Roma imperiyasında mövcud olmuş, Vittelsbax sülaləsi tərəfindən idarə edilən hersoqluq. 1253-cü ildə ataları II Ottonun ölümündən sonra qardaşlar XIII Henrix və II Lüdviq Bavariya və Reynland-Pfalz üzərində birlikdə hökmranlıq etdikdən sonra 28 mart 1255-ci ildə Bavariya bölünməsi müqaviləsi imzaladılar. Müqaviləyə əsasən Lüdviq Pfals kürfürstlüyü və Yuxarı Bavariya hersoqluğunu, Henrix isə paytaxtı Landsxut olmaqla Aşağı Bavariya hersoqu oldu. Hersoqluq sonradan müvəqqəti olaraq Henrixin davamçıları arasında bölündü, Zalsburq arxiyepiskopu isə müstəqillik qazandı. 1340-cı ildə hersoq İohannın ölümü ilə Müqəddəs Roma İmperatoru IV Lüdviq Aşağı Bavariyanı da miras aldı və beləliklə Bavariya hersoqluğunu yenidən birləşdirdi. Lüdviqin ölümündən sonra oğulları II Stefan, Vilhelm və I Albert arasında mübahisəyə səbəb olan hersoqluq üçün 1349-cu ildə Landsberqdə və 1353-cü ildə isə Regensburqda müqavilələr imzalanmışdı. Bu müqavilələr nəticəsində Aşağı və Yuxarı Bavariyalar Bavariya-Landsxut, Bavariya-Münhen, Bavariya-İnqolştadt, Bavariya-Ştraubinq kimi kiçik hissələrə parçalandı. Aşağı Bavariyanın əksər hissəsi Landsxut və Ştraubiqn payında idi. == Hersoqları == Bavariya hersoqları harada hökm sürdüklərindən asılı olmayaraq ümumiyyətlə nömrələnsələr də, Henrix adlı Aşağı Bavariya hersoqları üçün bir istisna var: onlar Aşağı Bavariyadakı sıralarına görə nömrələnirlər.

Bavariya-Landsxut hersoqluğu (alm. Teilherzogtum Bayern-Landshut‎) — 1353–1503-cü illərdə Müqəddəs Roma İmperiyasında mövcud olmuş dövlət. == Tarixi == Hersoqluq bavariyalı Müqəddəs Roma imperatoru IV Lüdviqin ölümündən sonra yaradılmışdı. Lüdviqin imperiyasını parçalayan 1349-cu ildə imzalanmış Landsberq müqaviləsinə görə oğulları Stefan, Vilhelm və Albert Aşağı Bavariya və Niderlandı birgə idarə etməli idilər. Dörd il sonra 1353-cü il Regensburq müqaviləsi ilə miras yenidən bölündü; Stefan Bavariya-Landsxutun yeni hersoqu edildi. 1363-cü ildə Stefan eyni zamanda Yuxarı Bavariya hersoqu oldu və onu yenidən Bavariya-Landsxut ilə birləşdirdi. Stefanın ölümündən sonra onun üç oğlu hersoqluğu birgə idarə edirdi. Lakin 1392-ci ildə Bavariya-Landsxut yenidən üç hersoq üçün bölündü və beləliklə, Bavariya-Münhen və Bavariya-İnqolştadt yaradıldı. 1429-cu ildə Bavariya-Ştraubinqin bəzi hissələri, o cümlədən 1447-ci ildə bütün Bavariya-İnqolştadt hersoqluğu Bavariya-Landsxut ilə birləşdirildi. Bavariya-Landsxut o zamanlar Rattenberq və Kitzbüeldəki mədənlərinə görə Bavariyanın ən varlı hissəsi idi və ən müasir idarəetmə üsuluna sahib idi.

Yuxarı Bavariya hersoqluğu (alm. Herzogtum Oberbayern‎) — Müqəddəs Roma İmperiyasının tərkib hissələrindən biri. 1255-ci ildə ilk Bavariya bölgüsündən 1340-cı ildə Bavariyanın yenidən birləşməsinə qədər və 1349-cu ildən ikinci Bavariya əyalət bölgüsündən 1363-cü ildəki hersoq Maynhardın ölümünə qədər mövcud olmuşdur. Bundan sonra əvvəlcə Aşağı Bavariya hersoqluğu Bavariya-Landsxuta, Yuxarı Bavariya isə Bavariya-Münhen və Bavariya-İnqolştadta bölündü. Landsxut varislik müharibəsindən sonra Bavariyanın yenidən birləşməsinə qədər olan dövrdə müstəqil qismən hersoqluq kimi mövcud olan Bavariya-Münhen hersoqluğu, xüsusən də Bavariya-İnqolştadtın birləşməsindən sonra tez-tez Yuxarı Bavariya Hersoqluğu kimi xatırlanırdı. Yuxarı Bavariya hersoqluğu termini 1808-ci ilə qədər I Maksimilianın tapşırığı ilə qraf Maks İosif fon Monjela tərəfindən yenidən təşkil edilənə qədər Bavariya kürfürstlüyünün Münhen və Burqhauzen ərazisi üçün istifadə edildi. Daha sonra I Lüdviq tərəfindən "dövlətin ayrı-ayrı əsas hissələrinin adlarının qaytarılması" üçün 1837-ci ildən bəri Yuxarı Bavariya inzibati dairəsi yaradıldı. II Lüdviq (1255–1294) I Rudolf (1294–1317) IV Lüdviq (1294/1301–1340) V Lüdviq (1349–1361) VI Lüdviq (1349–1351) V Otto (1349–1351) Maynhard (1361–1363) Max Spindler, Andreas Kraus (Hrsg.): . 2. Auflage.

Bavariya-Münhen (alm. Bayern-München‎) 1392-1505-ci illərdə Müqəddəs Roma İmperiyasının tərkib hissəsi olan hersoqluq idi. == Tarixi == Hersoqluq 1375-ci ildə Bavariya hersoqu Stefanın ölümündən sonra yaradılmışdı. Stefanın vəsiyyətinə görə oğulları Stefan, Fridrix və İohann dövləti birgə idarə etməliydilər. On yeddi ildən sonra qardaşlar miraslarını rəsmi şəkildə bölüşdürmək qərarına gəldilər və Bavariya-Münhen İohannın əlinə keçdi. 1429-cu ildə Bavariya-Ştraubinqin bəzi hissələri, o cümlədən Ştraubinq Bavariya-Münhenin əlinə keçdi. Hersoqluq, Bavariya hersoqu IV Albert tərəfindən Landsxut varislik müharibəsindən sonra Bavariya torpaqları yenidən birləşənədək hardasa 1 əsr mövcud olmuşdu.

Bavariya Dövlət Kitabxanası (alm. Bayerische Staatsbibliothek‎) — Almaniyanın ən mühüm və qədim kitabxanalarından biridir. Münhendə yerləşir və dünyanın ən böyük elm və mədəniyyət kitabxanalarından sayılır. Kitabxana XVI əsrdə Bavariya hersoqu II Albert tərəfindən qurulmuşdur və bu gün də həm elmi araşdırmalar, həm də ictimaiyyət üçün açıq olan zəngin bir mənbədir. == Haqqında == Kitabxana nəhəng kolleksiyalara sahibdir və bu kolleksiyalar arasında tarixi əlyazmalar, qədim çap olunmuş kitablar, xəritələr, musiqi əsərləri və fotoşəkillər var. Kitabxana təkcə yerli alman ədəbiyyatı ilə deyil, həm də beynəlxalq miqyasda nadir əsərlər və mənbələrlə tanınır. Bavariya Dövlət Kitabxanasının rəqəmsallaşdırma proqramı çərçivəsində bir çox sənədləri onlayn şəkildə də əldə etmək mümkündür ki, bu da tədqiqatçı və maraqlananlar üçün əhəmiyyətli bir mənbədir. == Sahələri == Tarix, general Tarixdən əvvəlki və erkən tarix Bizans Qədim tədqiqatlar, o cümlədən. qədim tarix Orta əsrlər və müasir latın filologiyası Almaniya, Avstriya və İsveçrənin tarixi Fransa və İtaliyanın tarixi Rumıniya Rumın dili və ədəbiyyatı Alban dili və ədəbiyyatı Şərqi, şərq-mərkəzi və cənub-şərqi Avropa (təfsilatlar: Rusiya, Belarusiya, Ukrayna, Moldova, Polşa, Çexiya, Slovakiya, Bolqarıstan, Sloveniya, Xorvatiya, Bosniya və Herseqovina, Serbiya, Monteneqro, Makedoniya, Albaniya, Kosovo) Müasir Yunanıstan (dil və ədəbiyyat daxil olmaqla) Musiqişünaslıq Kompüter Elmləri, Kitab Elmləri və Kitabxana Elmləri == Kitabxananın kolleksiyası == 10 milyondan çox kitab Qədim əlyazmalar XV əsrdən əvvəl çap olunmuş nadir incunabula əsərləri Xəritələr, musiqi notları, fotoşəkillər və s. Bavariya Dövlət Kitabxanası həmçinin rəqəmsallaşdırma sahəsində qabaqcıl addımlar atmışdır və geniş rəqəmsal kolleksiyaları ilə qlobal tədqiqatçılar və maraqlananlar üçün açıqdır.

Bavariya-Münhen (alm. Bayern-München‎) 1392-1505-ci illərdə Müqəddəs Roma İmperiyasının tərkib hissəsi olan hersoqluq idi. == Tarixi == Hersoqluq 1375-ci ildə Bavariya hersoqu Stefanın ölümündən sonra yaradılmışdı. Stefanın vəsiyyətinə görə oğulları Stefan, Fridrix və İohann dövləti birgə idarə etməliydilər. On yeddi ildən sonra qardaşlar miraslarını rəsmi şəkildə bölüşdürmək qərarına gəldilər və Bavariya-Münhen İohannın əlinə keçdi. 1429-cu ildə Bavariya-Ştraubinqin bəzi hissələri, o cümlədən Ştraubinq Bavariya-Münhenin əlinə keçdi. Hersoqluq, Bavariya hersoqu IV Albert tərəfindən Landsxut varislik müharibəsindən sonra Bavariya torpaqları yenidən birləşənədək hardasa 1 əsr mövcud olmuşdu.

Bavariya-İnqolştadt hersoqluğu (alm. Bayern-Ingolstadt‎) və ya Yuxarı Bavariya-İnqolştadt (alm. Oberbayern-Ingolstadt‎) 1392–1447-ci illərdə Müqəddəs Roma İmperiyasının tərkibində olan bir dövlət idi. == Tarixi == Hersoqluğun yaradılmasının kökləri bavariyalı Müqəddəs Roma imperatoru IV Lüdviqin ölümünəcən uzanır. Lüdviqin imperiyasını parçalayan 1349-cu ildə imzalanmış Landsberq müqaviləsinə görə oğulları Stefan, Vilhelm və Albert Aşağı Bavariya və Niderlandı birgə idarə etməli idilər. Dörd il sonra 1353-cü il Regensburq müqaviləsi ilə miras yenidən bölündü; Stefan Bavariya-Landsxutun yeni hersoqu edildi. 1363-cü ildə Stefan eyni zamanda Yuxarı Bavariya hersoqu oldu və onu yenidən Bavariya-Landsxut ilə birləşdirdi. Stefanın ölümündən sonra onun üç oğlu hersoqluğu birgə idarə edirdi. Lakin 1392-ci ildə Bavariya-Landsxut yenidən üç hersoq üçün bölündü və beləliklə, Bavariya-Münhen və Bavariya-İnqolştadt yaradıldı. Bavariya-İnqolştadtın ilk hersoqu II Stefanın oğlu III Stefan olmuşdur.

Bavariya dialektində Vikipediya (Bavariya dialektində: Boarische Wikipedia) Vikipediyanın Bavariya dilindəki versiyasıdır. 17 oktyabr 2024 tarixinə görə, Bavariya dilindəki Vikipediyanın 27.168 məqaləsi, 72.463 istifadəçisi və 3 inzibatçısı mövcuddur.

Ferdinand Mariya (alm. Ferdinand Maria von Bayern‎) (31 oktyabr 1636, Münxen – 26 may 1679[…]) — Bavariya kürfürstü. Atası ilk Bavariya kürfürstü Maksimilyan, anası isə Müqəddəs Roma imperatoru II Ferdinandın qızı Avstriyalı Mariya Annadır. == Mənbə == Dieter Albrecht: Maximilian I. von Bayern 1573–1651, München (Munich) 1998, ISBN 3-486-56334-3 Marek, Miroslav.

Varlı Georq (alm. Georg der Reiche‎; 15 avqust 1455 – 1 dekabr 1503, İnqolştadt) Vittelsbax sülaləsindən Bavariya-Landsxutun sonuncu hersoqu idi. == Gəncliyi == O, 1455-ci ildə Burqhauzen qalasında doğulmuşdu, Bavariya-Landsxut hersoqu IX Lüdviq və Saksoniyalı Amaliyanın oğlu idi. Dövlət işlərində 13 yaşından iştirak etməyə başlamışdı. == Hakimiyyəti == 18 yanvar 1479-cu ildə 23 yaşında Georq atasının yerinə Bavariya-Landsxut hersoqu oldu. 1485-ci ildə ərazisini pozduqlarına görə Azad İmperiya şəhəri Nördlingeni mühasirəyə almış, mühasirəni götürmək üçün külli miqdarda xərac tələb etmişdi. Atası və babası kimi, Georqun məşhur sərvəti əsasən Kitzbüel və Reiçenhall ətrafındakı torpaqlarındakı mədənlərə əsaslanırdı. Hersoq, Burqhauzen qalasını daimi bir saraya çevirdi və İnqolştadt yeni qalanı demək olar ki, tamamilə yenidən qurdu. Georqun kansleri, daha sonra Passau yepiskopu olmuş, Altötting provostu Friedrix Mauerkirxer idi. 1485-ci ildə ölümündən sonra yerinə gələn Volfqanq Kolberger hersoqun ən mühüm məsləhətçisi oldu və onun köməyi ilə öz ərazisində Roma qanunlarını tətbiq etdi.

III Lüdviq (alm. Ludwig III‎) — Bavariya krallığının son monarxı. 7 yanvar 1845 – 18 oktyabr 1921-ci illərdə Bavariya kralı olmuşdur. Əvvəlcə Bavariya ordusunda leytenant kimi xidmət etmiş və Avstriya-Prussiya müharibəsi zamanı oberleytenant rütbəsini almışdı. 18 yaşında Bavariya qanunverici orqanının üzvü olmaqla siyasətə qədəm qoyub və seçki islahatlarını dəstəkləyərək siyasətin fəal iştirakçısı olub. Daha sonra o, 1912-ci ildən 1913-cü ilə qədər qəyyum və faktiki dövlət başçısı vəzifəsində çalışmış, xəstə olan əmisi oğlu Ottonun əvəzinə dövləti idarə etmişdir. Bavariya parlamenti ona bunu etməyə icazə verən qanunu qəbul etdikdən sonra Lüdviq Ottonu taxtdan saldı və taxta özü oturdu. O, I Dünya Müharibəsi zamanı Bavariyaya rəhbərlik edirdi. 1918-ci il Alman İnqilabından sonra Almaniya İmperiyası dağıldı və Veymar Respublikası yaradıldı. Bu inqilab nəticəsində Alman əyalətlərinin digər monarxiyaları ilə birlikdə Bavariya taxt-tacı ləğv edildi və Vittelsbaxların Bavariya üzərindəki 738 illik hakimiyyətinə son qoyuldu.

III Maksimilyan Jozef (alm. Maximilian III. Joseph von Bayern‎) (28 mart 1727[…], Münxen – 30 dekabr 1777[…], Münxen) — Bavariya kürfürstü. Atası Bavariya kürfürstü və Müqəddəs Roma imperatoru VII Karl, anası isə Müqəddəs Roma imperatoru I Jozefin qızı Avstriyalı Mariya Amaliyadır. == Mənbə == Paul Bernard. Joseph II and Bavaria: Two Eighteenth Century Attempts at German Unification. Hague: Martin Nijoff, 1965, p.

II Lüdviq (alm. Ludwig Otto Friedrich Wilhelm‎; 25 avqust 1845 – 13 iyun 1886) — 1864-cü ildən 1886-cı ildə ölümünə qədər Bavariya kralı idi. Onu bəzən Qu quşu Kralı və ya Nağıl Kralı (alm. Der Märchenkönig‎) adlandırırlar. O, həmçinin Reyn palatin-qrafı, Bavariya hersoqu, Frankoniya hersoqu və Şvabiyada hersoq titullarını daşıyırdı. Lüdviq 1864-cü ildə 18 yaşında taxta çıxıb. İki il sonra Bavariya və Avstriya Prussiyaya qarşı cəmi bir neçə həftə davam edən müharibə etdi və bu müharibəni itirdilər. Lakin 1870-ci il Fransa–Prussiya müharibəsində Bavariya Fransaya qarşı uğurlu müharibədə Prussiyanın tərəfini tutdu. Lüdviqin Almaniyanın birləşdirilməsini dəstəkləməməsinə baxmayaraq, Bavariya və digər 21 monarxiya yeni Alman İmperiyasının (alm. Deutsches Reich‎) bir hissəsi oldu, Prussiya kralı və Lüdviqin dayısıoğlu I Vilhelm Alman İmperatoru tituluna yiyələndi.

II Maksimilian (28 noyabr 1811 - 10 mart 1864) — 1848-1864-cü illər arasında Bavariya kralı olaraq hökm sürmüş alman zadəgan. Atası I Lüdviqdən fərqli olaraq, Maksimilian çox populyar idi və şəxsi israfçılıqdan daha çox hökumətin işinə maraq göstərirdi. 1848-ci il Alman İnqilabı zamanı taxta çıxan kral Maksimilian öz dövlətində sabitliyi bərpa etdi. Onun hakimiyyətinin qalan hissəsi Almaniyanın birləşdirilməsi uğrunda müharibələr zamanı Bavariyanın müstəqilliyini qorumaq və paytaxtı Münhen şəhərini mədəni və təhsil şəhərinə çevirmək cəhdləri ilə səciyyələnir.

II Maksimilyan Emanuel (alm. Maximilian II. Emanuel von Bayern‎) (11 iyul 1662[…], Münxen – 26 fevral 1726[…], Münxen) — Bavariya kürfürstü. Atası Bavariya kürfürstü Ferdinand Mariya, anası isə Savoyyalı Henretta Adelayddır. == Mənbə == Storrs, Christopher (1999). War, Diplomacy and the Rise of Savoy 1690-1720. Cambridge University Press. ISBN 0521551463 Spencer, Charles (2005). Blenheim: Battle for Europe. Phoenix. ISBN 0-304-36704-4 Ludwig Hüttl: Max Emanuel.

IV Albert (alm. Albrecht IV der Weise‎, 15 dekabr 1447 və ya 15 dekabr 1447, Münxen – 18 mart 1508 və ya 18 mart 1508, Münxen) Vittelsbaxlar sülaləsindən 1467-ci ildən Bavariya-Münhen hersoqu və 1503-cü ildən sonra isə yenidən birləşmiş Bavariyanın hersoqu idi. == Həyatı == Albert Bavariya-Münhen hersoqu III Albertin və Brunsvik-Qrubenhaqenli Annanın oğlu idi. Uşaqlıqda ruhani istiqamətdə yetişdirilmişdi. Bunun üçün 15 avqust 1461-ci ildə Köln Universitetinə göndərilmişdi. Lakin böyük qardaşı IV İohannın ölümündən sonra ruhani karyerasını dayandırdı və Paviadan Münhenə qayıtdı. Qardaşları Kristof və Volfqanq hakimiyyətdən istefa verəndən sonra Albert tək hersoq oldu, lakin 1467-ci ildə qardaşı hersoq Sigizmund üçün Bavariya-Münhendən ayrılan torpaqda yeni Bavariya-Daxau hersoqluğu yaradıldı. 1501-ci ildə Sigizmundun ölümündən sonra həmin torpaqlar Bavariya-Münhenə qayıtdı. Albert 1485-ci ildə Abensberq qraflarının nəslinin kəsilməsindən sonra onların torpaqlarını aldı. == Habsburqlarla əlaqələr == Avstriyalı Kuniqundanın IV Albertlə evliliyi intriqaların və aldatmaların nəticəsi idi.

Varlı Georq (alm. Georg der Reiche‎; 15 avqust 1455 – 1 dekabr 1503, İnqolştadt) Vittelsbax sülaləsindən Bavariya-Landsxutun sonuncu hersoqu idi. == Gəncliyi == O, 1455-ci ildə Burqhauzen qalasında doğulmuşdu, Bavariya-Landsxut hersoqu IX Lüdviq və Saksoniyalı Amaliyanın oğlu idi. Dövlət işlərində 13 yaşından iştirak etməyə başlamışdı. == Hakimiyyəti == 18 yanvar 1479-cu ildə 23 yaşında Georq atasının yerinə Bavariya-Landsxut hersoqu oldu. 1485-ci ildə ərazisini pozduqlarına görə Azad İmperiya şəhəri Nördlingeni mühasirəyə almış, mühasirəni götürmək üçün külli miqdarda xərac tələb etmişdi. Atası və babası kimi, Georqun məşhur sərvəti əsasən Kitzbüel və Reiçenhall ətrafındakı torpaqlarındakı mədənlərə əsaslanırdı. Hersoq, Burqhauzen qalasını daimi bir saraya çevirdi və İnqolştadt yeni qalanı demək olar ki, tamamilə yenidən qurdu. Georqun kansleri, daha sonra Passau yepiskopu olmuş, Altötting provostu Friedrix Mauerkirxer idi. 1485-ci ildə ölümündən sonra yerinə gələn Volfqanq Kolberger hersoqun ən mühüm məsləhətçisi oldu və onun köməyi ilə öz ərazisində Roma qanunlarını tətbiq etdi.

I Lüdviq və ya I Lüdovik (alm. Ludwig Karl August‎; 25 avqust 1786[…], Strasburq, Fransa metropoliyası – 29 fevral 1868[…], Nitsa) — 1825-ci ildən 1848-ci il inqilablarına qədər Bavariya kralı idi. Hələ vəliəhd olanda Napoleon müharibələrində iştirak etmişdi. Kral kimi o, Mayn və Dunay çayları arasında Lüdviq kanalını işə salaraq Bavariyanın sənayeləşməsini təşviq etmişdi. 1835-ci ildə Fürs və Nürnberq şəhərləri arasında ilk dəfə onun dövlətində dəmir yolu tikildi. Onun təşəbbüsü ilə Bavariya 1834-cü ildə Zollverein iqtisadi ittifaqına qoşuldu. Fransada 1830-cu il İyul İnqilabından sonra Lüdviqin əvvəlki liberal siyasəti getdikcə repressiv xarakter aldı. 1844-cü ildə Bavariyada pivə iğtişaşları baş verdi. 1848-ci il inqilabları zamanı kral tələbələrin və orta təbəqələrin artan etirazları və nümayişləri ilə üzləşdi. 20 mart 1848-ci ildə o, böyük oğlu Maksimilianın xeyrinə taxtdan imtina etdi.

I Maksimilian İosif (alm. Maximilian Maria Michael Johann Baptist Franz de Paula Joseph Kaspar Ignatius Nepomuk‎; 27 may 1756[…] – 13 oktyabr 1825[…], Münxen) — 1795–1799-cu illərdə Çvaybrükgen hersoqu, IV Maksimilian İosif adı ilə 1799-cu ildən 1806-cı ilə qədər Bavariyanın son kürfürstü, 1806-cı ildən 1825-ci ilə qədər isə I Maksimilian İosif adı ilə Bavariyanın ilk kralı idi. O, Vittelsbax sülaləsinin bir qolu olan Pfals-Birkenfeld-Çvaybrükgen ailəsinin üzvü idi. == İlk illəri == Çvaybrükgen hersoqu Fridrix Mixail və Pfals-Sulzbax hersoqinyası Mariya Franziskanın oğlu Maksimilian 27 may 1756-cı ildə Heydelberq və Manhaym arasındakı Şvetzingendə anadan olub. 1767-ci ildə atasının ölümündən sonra o, əvvəlcə valideyn nəzarətindən uzaq qaldı, çünki anası aktyordan bir uşaq dünyaya gətirdikdən sonra ərinin sarayından qovulmuşdu. Maksimilian əvəzində öz əmisi IV Kristianın nəzarəti altında təhsil almışdı. 1777-ci ildə Fransa ordusunda polkovnik rütbəsində xidmətə başladı. O, sürətlə general-mayor rütbəsinə yüksəldi. 1782-ci ildən 1789-cu ilə qədər o, Strasburqda xidmət edirdi. Strasburq Universitetində işlədiyi dövrdə Avstriyanın gələcək kansleri Klemens fon Metternix bir müddət Maksimilianın qonağı olmuşdu.

I Maksimilian İosif (alm. Maximilian Maria Michael Johann Baptist Franz de Paula Joseph Kaspar Ignatius Nepomuk‎; 27 may 1756[…] – 13 oktyabr 1825[…], Münxen) — 1795–1799-cu illərdə Çvaybrükgen hersoqu, IV Maksimilian İosif adı ilə 1799-cu ildən 1806-cı ilə qədər Bavariyanın son kürfürstü, 1806-cı ildən 1825-ci ilə qədər isə I Maksimilian İosif adı ilə Bavariyanın ilk kralı idi. O, Vittelsbax sülaləsinin bir qolu olan Pfals-Birkenfeld-Çvaybrükgen ailəsinin üzvü idi. == İlk illəri == Çvaybrükgen hersoqu Fridrix Mixail və Pfals-Sulzbax hersoqinyası Mariya Franziskanın oğlu Maksimilian 27 may 1756-cı ildə Heydelberq və Manhaym arasındakı Şvetzingendə anadan olub. 1767-ci ildə atasının ölümündən sonra o, əvvəlcə valideyn nəzarətindən uzaq qaldı, çünki anası aktyordan bir uşaq dünyaya gətirdikdən sonra ərinin sarayından qovulmuşdu. Maksimilian əvəzində öz əmisi IV Kristianın nəzarəti altında təhsil almışdı. 1777-ci ildə Fransa ordusunda polkovnik rütbəsində xidmətə başladı. O, sürətlə general-mayor rütbəsinə yüksəldi. 1782-ci ildən 1789-cu ilə qədər o, Strasburqda xidmət edirdi. Strasburq Universitetində işlədiyi dövrdə Avstriyanın gələcək kansleri Klemens fon Metternix bir müddət Maksimilianın qonağı olmuşdu.

I Maksimilyan (alm. Maximilian von Bayern‎) və ya Böyük Maksimilyan (17 aprel 1573, Münxen – 27 sentyabr 1651[…], İnqolştadt) — ilk Bavariya kürfürstü. Maksimilian yerli feodalların müstəqilliyini azaldaraq Bavariyada mütləqiyyətçi hakimiyyətin əsasını qoyan bacarıqlı bir monarx idi. Dindar bir katolik, əksislahatın aparıcı tərəfdarlarından biri və knyazların Katolik liqasının qurucusu idi. Otuzillik müharibədə o, Yuxarı Pfals bölgəsini, eləcə də Vittelsbax qohumu V Frederikin seçki ləyaqəti ilə əlaqəli olan Pfals kürfürstlüyünü fəth edə bildi. 1648-ci ildəki Vestfaliya sülhü onun kürfürstlüyünü təsdiq etdi. Yuxarı Pfals və Pfals kürfürstlüyü isə sonradan Frederikin varisi I Karl Lüdviqə qaytarıldı və beləliklə Maksimilian Müqəddəs Roma İmperiyasının səkkizinci kürfürstünə çevrildi. == İlk illəri == Atası Bavariya hersoqu V Vilhelm, anası isə Danimarka kralı II Xristianın nəvəsi Renatadır. O, yezuitlərin üstünlük təşkil etdiyi İnqolştadt universitetində II Ferdinandla birlikdə oxuyub. Valensiyalı yezuit Qriqori onun etirafçısı və dini məsələlər üzrə məsləhətçisi idi.

Otto (alm. Otto Wilhelm Luitpold Adalbert Waldemar‎; 27 aprel 1848[…], Münxen – 11 oktyabr 1916[…]) — 1886-cı ildən 1913-cü ilə qədər Bavariya kralı idi. Bununla belə, o, ağır ruhi xəstəliyə tutulduğu üçün heç vaxt fəal şəkildə hökmranlıq etməmişdir. Onun əmisi Luitpold və əmisi oğlu Lüdviq qəyyum kimi xidmət edirdilər. Lüdviq 1913-cü ildə, senatın ona bunu etməyə icazə verən qanunu qəbul etməsindən bir gün sonra onu taxtdan saldı və öz başına kral oldu. == Həyatı == Şahzadə Otto 27 aprel 1848-ci ildə Münhen iqamətgahında iki ay tez anadan olub. Valideynləri Bavariya kralı II Maksimilian və Prussiyalı Mariya idi. Əmisi, Yunanıstan kralı Otto onun xaç atası idi. Ottonun özündən başqa böyük qardaşı vəliəhd şahzadə Lüdviq var idi. Onlar uşaqlıqlarının çox hissəsini Hohenşvanqau qalasında qulluqçular və müəllimlərlə keçiriblər.

Kəkələyən Rudolf (alm. Rudolf der Stammler‎; 4 oktyabr 1274 – 12 avqust 1319) — Vittelsbax sülaləsindən 1294–1317-ci illərdə Yuxarı Bavariya hersoqu və Reyn qraf-palatini idi. == Həyatı == Rudolf 1274-cü ildə Bazeldə, Yuxarı Bavariya hersoqu II Lüdviq və Matilda Habsburqun (Almanların kralı I Rudolfun qızı) ailəsində anadan olub. 1255-ci ildə Vittelsbax ərazilərinin bölünməsindən sonra atası Münhendəki Alter Hofdakı iqamətgahından Yuxarı Bavariyanı və Heydelberq qalasından Pfalsı, kiçik qardaşı XIII Henrix isə Aşağı Bavariya torpaqlarını idarə edirdi. Sağ qalan ən böyük oğul olaraq, Rudolf 1294-cü ilin fevralında ölümündən sonra atasının yerinə Yuxarı Bavariya hersoqu oldu. 1322-ci ildə o, Nassaulu Matilda (Almanların kralı Adolfun qızı) ilə evləndi və bununla da atasının evlilik siyasətini davam etdirdi. Lakin Adolf knyazların gözləntilərini puça çıxardı və 1298-ci ildə mərhum kral Rudolfun oğlu və Avstriya hersoqu I Albertin lehinə taxtdan devrildiyi elan edildi. Göllhaym döyüşündə Rudolf, dayısı Albertə qarşı qayınatası Adolfu dəstəklədi. Habsburqlar döyüşdə qalib gəldi, Adolf döyüşdə öldürüldü. Albert 27 iyul 1298-ci ildə kral seçildi və Rudolf daha sonra Habsburq partiyasına qoşuldu, lakin yeni kralın güclü sülalə siyasəti Vittelsbax münaqişələrinin yenidən canlanmasına səbəb oldu.

Karl Teodor (alm. Karl Theodor‎; 11 dekabr 1724[…] – 16 fevral 1799[…]) — 1742-ci ildən IV Karl adı ilə Pfals kürfürstü, 1742-ci ildən Yüliç və Berq hersoqu, həmçinin 1777-ci ildən ölümünə qədər Bavariya kürfürstü kimi hökm sürmüş alman zadəgan. == İlk illəri == Karl Teodor 11 dekabr 1724-cü ildə, Brüsselin Droqenbos qəsəbəsində doğulmuşdu. Onun atası İohann Kristian Vittelsbax sülaləsinin bir qolu olan Pfalz-Sulzbax nəslinin üzvü idi. Anası Mariya Henrietta de La Tur d'Overn, Berqen op Zom'un markqrafı, Türen vikontu Anri de La Tur d'Overnin qardaşı nəticəsi idi. Karl Teodor daha sonra Manhaymda təhsil alıb. Karl Teodor 1728-ci ildə Berqen op Zom markqrafı titulunu aldı. Daha sonra o, 1733-cü ildə Sulzbax hersoqu postunda atasını əvəz etdi və 1742-ci ildə III Karl Filippin oğul övladı olmadığı üçün ölümündən sonra Pfalz Elektoratını, Yuliç və Berq hersoqluqlarını miras aldı. Vittelsbax sülaləsinin bütün nəsillərinin ittifaqını gücləndirmək üçün çalışan Karl Filipp hələ 1742-ci il yanvarın 17-də nəvəsi Elizabeta Avqusta Karl Teodorla və onun bacısı Mariya Annanı isə Bavariya şahzadəsi Klemens Franz de Paula ilə evləndirmişdi. Pfals kürfürstü kimi Karl Teodor elmlər akademiyası yaradaraq, muzeylərin kolleksiyalarını artıraraq və incəsənətə dəstək verərək yadda qalmışdı.

Mariya Tereza (alm. Marie Therese Henriette Dorothea‎) (2 iyul 1849 - 3 fevral 1919) — Bavariyanın son kraliçası və III Lüdviqin həyat yoldaşı. == Həyatı == 2 iyul 1849-cu ildə Avstriya imperiyasının Brünn şəhərində (müasir Brno, Çexiya) doğulmuşdur. Atası arxhersoq Ferdinand Karl Viktor (1821-1849), anası isə arxhersoqina Elizabet Franziska (1831-1903) idi. 1867-ci ilin iyununda Bavariya şahzadəsi Lüdviq bibisiqızı Avstriya arxhersoqinyası Matildanın dəfn mərasimində iştirak etmək üçün Vyanaya səfər etdi. Orada olarkən Lüdviq 18 yaşlı Mariya ilə tanış oldu. Evlənmək istəyini irəli sürən Lüdviqə Mariyanın dayısı Modena hersoqu V Françesko etiraz etdi. Buna səbəb Lüdviqin əmisi Ottonun Yunanıstan kralı olması və Lüdviqin gələcəkdə kral olduğu təqdirdə Katolik inancından əl çəkməsi ehtimalı idi. O, evlilik müqaviləsinin bir hissəsi olaraq Lüdviqdən Yunanıstan taxt-tacı hüququndan imtina etməsini və övladlarının katolik kimi yetişdirilməsini təmin etməyi tələb etdi. Burada evliliyə qərar verən cütlük 20 fevral 1868-ci ildə Vyanadakı Müqəddəs Avqustin kilsəsində evləndilər.

III Maksimilyan Jozef (alm. Maximilian III. Joseph von Bayern‎) (28 mart 1727[…], Münxen – 30 dekabr 1777[…], Münxen) — Bavariya kürfürstü. Atası Bavariya kürfürstü və Müqəddəs Roma imperatoru VII Karl, anası isə Müqəddəs Roma imperatoru I Jozefin qızı Avstriyalı Mariya Amaliyadır. == Mənbə == Paul Bernard. Joseph II and Bavaria: Two Eighteenth Century Attempts at German Unification. Hague: Martin Nijoff, 1965, p.

II Maksimilyan Emanuel (alm. Maximilian II. Emanuel von Bayern‎) (11 iyul 1662[…], Münxen – 26 fevral 1726[…], Münxen) — Bavariya kürfürstü. Atası Bavariya kürfürstü Ferdinand Mariya, anası isə Savoyyalı Henretta Adelayddır. == Mənbə == Storrs, Christopher (1999). War, Diplomacy and the Rise of Savoy 1690-1720. Cambridge University Press. ISBN 0521551463 Spencer, Charles (2005). Blenheim: Battle for Europe. Phoenix. ISBN 0-304-36704-4 Ludwig Hüttl: Max Emanuel.

I Maksimilyan (alm. Maximilian von Bayern‎) və ya Böyük Maksimilyan (17 aprel 1573, Münxen – 27 sentyabr 1651[…], İnqolştadt) — ilk Bavariya kürfürstü. Maksimilian yerli feodalların müstəqilliyini azaldaraq Bavariyada mütləqiyyətçi hakimiyyətin əsasını qoyan bacarıqlı bir monarx idi. Dindar bir katolik, əksislahatın aparıcı tərəfdarlarından biri və knyazların Katolik liqasının qurucusu idi. Otuzillik müharibədə o, Yuxarı Pfals bölgəsini, eləcə də Vittelsbax qohumu V Frederikin seçki ləyaqəti ilə əlaqəli olan Pfals kürfürstlüyünü fəth edə bildi. 1648-ci ildəki Vestfaliya sülhü onun kürfürstlüyünü təsdiq etdi. Yuxarı Pfals və Pfals kürfürstlüyü isə sonradan Frederikin varisi I Karl Lüdviqə qaytarıldı və beləliklə Maksimilian Müqəddəs Roma İmperiyasının səkkizinci kürfürstünə çevrildi. == İlk illəri == Atası Bavariya hersoqu V Vilhelm, anası isə Danimarka kralı II Xristianın nəvəsi Renatadır. O, yezuitlərin üstünlük təşkil etdiyi İnqolştadt universitetində II Ferdinandla birlikdə oxuyub. Valensiyalı yezuit Qriqori onun etirafçısı və dini məsələlər üzrə məsləhətçisi idi.

Avstriya adaçayı (lat. Salvia austriaca) — bitkilər aləminin dalamazçiçəklilər dəstəsinin dalamazkimilər fəsiləsinin adaçayı cinsinə aid bitki növü. == Yayılması və ekologiyası == Mərkəzi vəə Şərqi Avropada rast gəlinir. Çöllərdə, çəmənliklərdə, sahələrin kənarında bitir. == Botaniki təsviri == Bitkinin boyu 30-50 sm, gövdəsi sadə, düz olur. == Sinonimləri == === Homotipik sinonimləri === Elelis austriaca (Jacq.) Raf.

Arxeopteriks (lat. Archaeopteryx) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin arxeopterikskimilər dəstəsinin arxeopterikslər fəsiləsinə aid heyvan cinsi. Paleontoloqlar Peruda pelagornithidae fəsiləsinə aid quşun qalıqlarını aşkar ediblər. Mütəxəssislər onun yaşinin 10 milyon il olduğunu müəyyənləşdiriblər. Qeyd edək ki, alimlərin arxeopteriks adlandırdığı ilk quş 150 mln il əvvələ aid edilir. Peru Təbiət Tarixi Muzeyinin əməkdaşı Mario Urbinin dediyinə görə, bu quşun qanadlarının açıq vəziyyətdə ölçüsü 6 metrə çatırmış. Əsasən okean balıqlarıyla qıdalanan bu canlı növü Yerdə 50 mln il əvvəl peyda olub və təqribən, 2,5 mln il əvvəl nəsli kəsilib. Onların məhvinə iqlim dəyişiklikləri səbəb olub: rütubətli və isti iqlimdə yaşamağa vərdiş etdikləri üçün quru və soyuq iqlimin gəlişi onların axırına çıxıb. Alimlər quşun anatomik quruluşunda bir neçə xüsusi əlamətin olduğunu deyirlər. Onun dimdiyinin uc hissəsində ovu yaxşı tutmağa kömək edən iti dişləri olub.

Baqeriya (it. Bagheria; Siciliya ləhcəsi: Baarìa) – İtaliyanın cənubundakı Siciliya adasındakı Siciliya Muxtar Bölgəsində, Palermo əyalətinə bağlı inzibati mərkəz Palermodan 15 km uzaqlıqda yerləşən bir şəhər.

Baktriya (fars. باخت‎, Baxtər) — Toxaristan, Hinduquş dağları (هندوکش) və Amudərya çayı ərazisində yerləşən, mərkəzi bugünkü Bəlx şəhəri olan və Əfqanıstanın bugünkü sərhədləri daxilində mövcud olmuş antik ölkə. == Tarixi == Makedoniyalı İsgəndərə qarşı Orta Asiya xalqlarının makedoniyalılara qarşı mübarizəsinə soqdinalı Spitamen başçılıq edirdi. Bu mübarizədə soqdanalılar, saklar, massagetlər, dahlar və s. xalqlar iştirak edirdilər. Baktriya, Soqdiana və başqa ərazilərdəki hərbi əməliyyatlar zamanı makedoniyalılar yerli əhalidən 120 min nəfərdən yuxarı adam qırmış, xeyli hisəsini qula çevirmiş, köçəri tayfalar isə daha uzaqlara köç etməli olmuşdular. Spitamen e.ə. 329–328-ci illərdə İsgəndərə böyük zərbə vursa da, son nəticədə məğlub olmuş və şərqdəki köçəri tayfalara üz tutmuşdu. Onlar isə İsgəndərin hərbi əməliyyatları davam etdirəcəyindən ehtiyat edərək Spitameni öldürmüş, kəsilmiş başını isə İsgəndərə göndərmişdilər. Lakin üsyanların yatırılması mümkün olmamışdı.

Balkariya - Balkarların Mərkəzi Qafqaz dağları və vadilərində yaşadığı tarixi əyaələt və müasir dövrdə Rusiya Federasiyasının tərkibində olan Kabardin-Balkar Muxtar Respublikasının cənubi və qərbi hissələrini əhatə edən ərazidir. Şimali Qafqazın Terek çayının mənsəbinə aid olan Baksan, Malka, Çexem və Çerek çayları Balkariyadan keçir. Şimali Qafqazın bütün beşminlikləri (yüksəkliyi 5000 metrdən yüksək olan zirvələr) Balkariyada yerləşir. Bunlar sırası ilə Elbrus (balkarlar bu dağa Mingi-Tau deyirlər), Dıx-tau, Koşan-tau, Cəngi-tau və digər zirvələrdir. Qafqazın ən böyük buzlaqları Azau, Teraskol, İtkolŞ Çeget və 12 kilometr uzunluğunda olan Bezengi divarı (Qafqaz silsiləsinin ən yüksək hissəsi) də Balkariyada yerləşir. == Xarici keçidlər == Balkariya. Tarixi məqalə. Balkariya və Kabarda arasında olan torpaq mübahisələrinin tarixinə dair məqalə Arxivləşdirilib 2008-06-28 at the Wayback Machine Tarix.

Baqeriya (it. Bagheria; Siciliya ləhcəsi: Baarìa) – İtaliyanın cənubundakı Siciliya adasındakı Siciliya Muxtar Bölgəsində, Palermo əyalətinə bağlı inzibati mərkəz Palermodan 15 km uzaqlıqda yerləşən bir şəhər.

Azaniya (q.yun. Ἀζανία) və ya Barbariya (q.yun. Βαρβαρία) — qədim coğrafiyaşünaslıqda Şərqi Afrikada, Hind okeanı sahilində, Somalidəki Aromat burnundan (Qvardafuy) Tanzaniyadakı Rapta burnuna (lat. Raptum) qədər uzanan vilayət. Azaniya körfəzi yunanlar tərəfindən Barbariya körfəzi (q.yun. Βαρβαρικός κόλπος, lat. Sinus Barbaricus), romalılar tərəfindən isə Azaniya dənizi (lat. Mare Azanium) adlandırılırdı Azaniyaya Muxadan zeytun yağı və büxur, Avropadan isə dəmir, şüşə, buğda və şərab idxal olunurdu. Azaniyadan xaricə fil sümüyü, kərgədan buynuzu, tısbağa sümüyü və hindqozu ixrac olunurdu. Azaniyanın əsas ticarət şəhəri Rufici çayının mənsəbində yerləşən Rapta idi.

Batareya — elektrokimyəvi enerji yığıcısı və çevricisidir. Yükləmə zamanı saxlanılmış kimyəvi enerji elektrokimyəvi redoksreaksiyası əsasında elektrik enerjisinə çevrilir. Bu yolla əldə edilən elektrik enerjisi elektrik şəbəkəsindən asılı olmayaraq istənilən yerdə tətbiq oluna bilər. Yüklənə bilməyən batareyalarda reaksiyaları əksinə aparmaq mümkün deyil. Bir neçə dəfə yüklənə bilən batareyalarda (akkumlyatorlar) isə reaksiyalar həm də əksinə aparıla bilər. Beləliklə kimyəvi və elektrik enerjilərini bir-birinə çevirmək dəfələrlə mümkün olur. Bataerya anlayışı bir neçə qalvanik hücrələrin birlikdə işləməsini təsvir edir. Tətbiq sahəsindən asılı oaraq batareyalar müxtəlif gücə, cərəyan şiddətinə, gərginliyə malik olurlar. Batareya ilk dəfə olaraq XVIII əsrdə italyan fiziki Alessandro Volta tərəfindən ixtira edilmişdir. Elektrik keçiriciliyi üçün kifayət qədər ionları olan demək olar ki, hər hansı bir maye və ya nəm obyekt hüceyrə üçün elektrolit rolunu oynaya bilər.

Bataviya — ABŞ-nin Nyu-York ştatında yerləşən şəhər. 2020-ci ilin statistikalarına əsasən şəhərin əhalisi 15600 nəfərdir. == Ərazi == ABŞ Siyahıyaalma Bürosunun verdiyi məlumata əsasən şəhərin ümumi sahəsi 13,6 km²-dir. Ərazinin 13,4 km² hissəsi quru, 0.2 km² hissəsi isə sudur. == Əhali == 2000-ci ilin statistikalarına əsasən şəhərdə 16256 şəxs, 6457 ev və 3867 ailə vardır. Əhalinin tərkibi 90,23% ilə ağdərililərdən, 5,43% ilə qaradərililər və yaxud afroamerikalılardan, 0,48% ilə yerli amerikalılardan, 0,87% ilə asiyalılardan, 0,02% ilə Sakit okean adalılarından, 1,06% ilə digər etnik qruplardan ibarətdir.

Samariya (ivrit. שומרון Shomron; qədim yunan. Σαμάρεια; ərəb. السامرة as-Samira) Yəhudi dinində deyilir ki, qədim Fələstin ərazisində Samariya adlı bir şəhər olub və iki yüz il paytaxt kimi tanınan bu şəhər Suriya padşahı tərəfindən alınmış və dağıdılmışdır. Əfsanəyə görə Samariya şəhər sakinlərindən biri yolda quldurlar tərəfindən soyulub hər şeyi əlindən alınmış, bir səyyaha kömək etmiş və onun yaralarını sarmışdır. Bu əfsanəyə əsasən, Samariya sakinləri, ümumiyyətlə, xeyirxahlıq və şəfqət simvolu kimi məşhurlaşmışlar, bir sıra Avropa ölkələrində xeyriyyə, şəfqət cəmiyyətlərinə "Samariyalılar" adı verilirdi. (Almaniyada belə cəmiyyət XIX əsrin ikinci yarısında da mövcud idi). Yurdsuzlar evinin və xeyriyyə, şəfqət cəmiyyətlərinin möhürlərində başqasına yardım göstərən samariyalının silueti bir simvol kimi həkk olunurdu və bu bir ənənəyə çevrilmişdi.

Bavaric — Baricah dəniz gəmilərinə görə Bavaric adlandırılan, Qucaratdan olan, Hindistan və Çinə səfər edən ərəb gəmilərini təqib edən Sind dəniz quldurları. == Haqqındɑ == VIII əsrin sonu və IX əsrin bir neçə onilliyi ərzində Oman sahilləri də Bavariclər tərəfindən hücumlara məruz qalırdı. Bu hücumların qarşısı İmam Həsən ibn Abdulla (809-823) tərəfindən dəf edilmişdi. Bir neçə il sonra isə İmam Muhənnə ibn Cəfər bu cür hücumların qarşısını almaq üçün 300 nəfərlik donanmaya malik olduğunu qeyd edir. X əsrin sonu XI əsrdə hind dəniz quldurları daha çox tanınmağa başladılar. Ərəb coğrafiyaçısı və səyyahı Əbu İshaq İbrahim ibn Məhəmməd əl–Farisi əl-İstəxri (850—934), X əsr ərəb coğrafiyaşünas-səyyahı Əbu-l-Qasim ibn Havqəl ən-Nisibi Qətər barədə Qətəriyyə formasında məlumat verir. Onun sözlərinə görə, Qətəriyyədə Sokotra və Qırmızı dənizə yaxın adaların sakinləri məskunlaşmışdı. Bu ərazi Bavaric adlanan hind dəniz quldurlarını tez-tez ziyarət etdiyi məntəqələrdən biri idi. Baricah dəniz gəmiləri cəmdə Bavaric mənasını ifadə edir. Bunu Sir Elliot da təsdiq edir.

Tavriya (Yunanca: Ταυρίς, Ταυρίδα, Latınca: Taurica) — digər adlarıyla Tauris, Taurida, Tauric Chersonese, Chersonesus Tauris, antik çağda Kırımın adıdır.