Поиск по словарям.

Vəziristan (fars. اسلامی امارات وزیرستان‎) — Pakistanın şimal-qərbində, Əfqanıstanla sərhəddə yerləşən tanınmamış dağlıq ölkə. Bu bölgədə yaşayanların ənənələrinə görə çöldən kim gəlirsə gəlsin tanrı qonağı sayıldığı üçün, onlara sığınan insanları qoruyub sahib çıxmaqla özlərini öhdəçilikli sayırlar. Buna görə qanundan qaçan bir çox adamın saxlandığı bölgə halına gəlmişdir. Son beş ildir ki, Pakistan ordusuyla çox vuruşma olmuşdur. Şimali Vəziristan və Cənubi Vəziristan olaraq ikiyə ayrılar. Rəsmi olaraq adı Federal idarə qəbilə sahələri olan bölgəyə daxildir. Bu bölgənin adından bölgənin durumu haqqında ip ucu əldə edilə bilər. Ölkə iki hissədən ibarətdir: Şimali və Cənubi Vəziristan. Şimali Vəziristanda vəzir və davar qəbilələri, Cənubi Vəziristanda isə Mashud və Vəzir qəbilələri yaşayır.

Ənaristan— İranın Buşehr ostanının Cəm şəhristanının Riz bəxşində şəhər. 2006-cı il əhalinin siyahıya alınmasına əsasən, şəhərin əhalisi 1, 857 nəfərdən ibarət idi.

Şimali Vəziristan (urdu شمالی وزیرستان), (ing. North Waziristan) — paytaxtı Miranşah şəhəri olan Pakistan İslam Respublikasının Hayber-Paxtunxva əyalətinin dairəsi. Sahəsi 11,585 km². Əhalisi 543,254 (2017). 31 may 2018-ci il tarixinə qədər o, Federal İdarə olunan Qəbilə Əraziləri daxilində bir agentlik idi. Şimali Vəziristan şimalda Kurram çayı (Toçi çayı) və cənubda Qomal çayı arasındakı Hayber-Paxtunxvanın qərb və cənub-qərbindəki ərazini əhatə edir. Miranşah Şimali Vəziristan bölgəsinin paytaxtıdır. Bannu şəhəri vilayətin şərqində, ən böyük şəhəri olan Xost isə sərhədin Əfqanıstan tərəfində yerləşir.

Macarıstan (mac. Magyarország) — Mərkəzi Avropada dövlət. Ortadunay düzənliyində yerləşən bu ölkə şimaldan Slovakiya, şimal-şərqdən Ukrayna, şimal-qərbdən Avstriya, şərqdən Rumıniya, cənubdan Serbiya, cənub-qərbdən Xorvatiya və qərbdən Sloveniya ilə həmsərhəddir. Təqribən 10 milyon nəfər əhalisi ilə Avropa İttifaqının üzvü olan orta ölçülü dövlətdir. Ölkənin rəsmi dili Ural dilləri ailəsinə aid olan macar dilidir. Macarıstanın paytaxtı və ən böyük şəhəri Budapeştdir. Digər böyük şəhərlərə Debreçen, Seqed, Mişkolç, Peç və Dyor daxildir. Müasir Macarıstan ərazisi uzun əsrlər boyunca müxtəlif xalqlar tərəfindən məskunlaşmış ərazi hesab olunur. Belə ki, bu ərazidə müxtəlif vaxtlarda keltlər, qədim romalılar, qədim germanlar, hunlar, slavyanlar və avarlar məskunlaşmışdır. Eramızın doqquzuncu əsrində macar knyazı Arpad öz qoşunları ilə Karpat düzənliyini işğal etdi və nəticədə həmin ərazidə macar dövlətinin əsası qoyuldu.

Mehristan və ya Zabuli- İranın Sistan və Bəlucistan ostanının şəhərlərindən və Mehristan şəhristanının mərkəzidir.2006-cı il əhalinin siyahıya alınmasına əsasən, şəhərin əhalisi 7,672 nəfər və 1,560 ailədən ibarət idi.

Macarıstan Konstitusiyası (mac. Magyarország Alaptörvénye, əvvəl — mac. A Magyar Köztársaság alkotmánya) — Macarıstanın əsas qanunu, 18 aprel 2011-ci ildə ölkənin Parlamenti tərəfindən qəbul edildi. Ölkə prezidenti tərəfindən 25 aprel 2011-ci ildə imzalanmış və 1 yanvar 2012-ci ildə qüvvəyə minmişdir. == Tarixi == 2012-ci ilə qədər Macarıstanın əsas qanunu 1989-cu ildən radikal dəyişikliklər edildiyi 1949-cu ildəki konstitusiyadır. 2010-cu il parlament seçkilərində, Fides Mühafizəkar Siyahısı - Xristian Demokratik Xalq Partiyası mandatların üçdə birini — Konstitusiya əksəriyyətini qazanıb. == Əsas müddəalar == Hökumətin forması respublika olaraq qalırsa da, ölkənin adı "Macarıstan Respublikasından" sadəcə "Macarıstan"a dəyişir. Xüsusilə, dəyişiklik bir ölkənin mövcud sərhədlərinə diqqət etmədən qəbul edilməsinə ehtiyac olduğunu göstərir: xarici Macarlar hüquqlardakı bərabər hüquqlar sayılırlar. == Tənqid == Yeni Macarıstan konstitusiyası Macarıstan xalqının "Allah və xristianlıq" ilə birləşdiyini bildirir. Dövlətə həyatın qorunması vəzifəsi verilir və həyatın anlayış anından başlayır.

Macarıstan azərbaycanlıları (ing. Azerbaijani Hungarians) — tarixi Azərbaycandan kənarda yaşayan etnik azərbaycanlıların təşkil etdiyi Azərbaycan diasporunun Macarıstanda yaşayan hissəsinin adı. Əsasən Budapeşt, Debreçen, Peç, Györ, Dunauyvaroş, Mişkolç, Seqed şəhərlərində yaşayırlar. == Tarixi == Azərbaycanlıların Macarıstana miqrasiyası əsas etibarilə təhsil məqsədilə olmuşdur, lakin ailə birləşməsi, iş məqsədilə də miqrasiya da aparıcı faktorlardan biri olmuşdur. === Azərbaycanlıların Macarıstanda təhsili === Azərbaycanlılar Macarıstanda təhsil üçün daha çox 1990-cı illərdə maraqlanmağa başlayıblar və artıq 90-cı illərin ortalarından hər il bir neçə tələbə Mərkəzi Avropa Universitetində təhsil alıb. Daha sonralar azərbaycanlılar digər ali məktəblərdə də təhsil almağa başlayıblar və hazırda Macarıstanda 10-dan çox ali məktəbdə azərbaycanlı tələbələr təhsil almaqdadırlar. Macarıstan-Azərbaycan Gənclər Birliyi Macarıstanda təhsili Azərbaycanda təbliğ etməkdədir və bu layihə "Study in Hungary" adlanır. == Budapeştdə Azərbaycan Evi == 28 dekabr 2019-cu ildə Macarıstanın paytaxtı Budapeştdə Azərbaycan Respublikası Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsinin dəstəyi ilə Azərbaycan Evinin açılışı olub. == Macarıstanda Azərbaycan Kitab Guşəsi == 3 May 2019-cu il tarixində Macarıstanın Dunauyvaroş Universitetinin kitabxanasında Azərbaycan universitet və institutlarından ianə edilən kitabların nəticəsində "Azərbaycan Kitab Guşəsi" açılmışdır. === Təşkilatlar === Macarıstandakı azərbaycanlılar 4 müxtəlif təşkilatlarda aktiv iştirak edirlər: Macarıstan-Azərbaycan Gənclər Birliyi (qısaca MAGB).

Macarıstan bayrağı — Macarıstanın dövlət bayrağı. Növbə ilə yuxarıdan aşağıya Qırmızı-Ağ və Yaşıl rənglərdən təşkil olunmuşdur. 1957-ci ildə qəbul edilmişdir.

93,033 kvadrat kilometr əraziyə malik Macarıstan Mərkəzi Avropada yerləşən dənizə çıxışı olmayan dövlətdir. Ölkənin ərazisi şimaldan cənuba təxminən 250 km, şərqdən qərbə 524 km məsafədə uzanır. Qərbdə Avstriya, cənub və cənub-qərbdə Serbiya, Xorvatiya, Sloveniya, cənub-şərqdə Rumıniya, şimal-şərqdə Ukrayna, şimalda Slovakiya olmaqla ümumilikdə sərhəd xətlərinin uzunluğu 2,258 km təşkil edir. Macarıstanın müasir sərhədləri Trianon sazişinin şərtlərinə görə birinci dünya müharibəsindən sonra yaranıb. Ölkə 1938-ci ildən 1941-ci ilə kimi bəzi sərhəd dəyişiklikləri zamanı öz sərhədlərinin təhlükəsizliyini təmin edib və möhkəmləndirib: 1938-ci ildə Birinci Vyana arbitrajı zamanı Çexoslovakiyadan əraziləri geri aldı, 1939-cu ildə isə Macarıstan Karpato-Ukraynanı işğal etdi. 1940-cı ildə İkinci Vyana arbitrajı zamanı Şimali Transilvaniyadan əraziləri geri aldı və nəhayət Macarıstan Baçka və Međimurje qraflığını Yuqoslaviya əməliyyatı zamanı işğal etdi. Lakin Macarıstan ikinci dünya müharibəsində məğlub olmaqla yenidən bu əraziləri itirdi. İkinci dünya müharibəsindən sonra Çexoslovakiyanın xeyrinə kiçik dəyişikliklə Trianon sazişinin şərtləri bərpa olunub. Ölkələrin çoxu ən azı 200 metr yüksəkliyə malikdir. Buna baxmayaraq, Macarıstanda hündürlüyü 300 metrə çatan orta yüksəklikli silsilələr var (ölkənin 2% -dən daha az ərazisini əhatə edir).

Macarıstan gerbi kommunist rejiminin sona çatmasından sonra 1990-cı ilin 3 iyul tarixində bərpa edildi. Silahlar daha əvvəl daha böyük, daha mürəkkəb bir palto hissəsi kimi bəzən Macarıstanın Müqəddəs Tacını ilə və olmadan da istifadə olunmuşdur və elementləri Orta əsrlərə aiddir. == Tarixi == 9-cu və 10-cu əsrlərindəki ən ümumi motiflər — griffin, canavar və sonradan Macarıstan simvolizmində əcnəbi simvolizmdir, lakin şamanlıq lorunda olan Şahin və ya Turul yer üzünü birləşdirən həyat ağacına Niderland və göylər hökmdar evə aid bir cihaz olaraq daha uzun müddət saxlanılır. . == İstinadlar == == Xarici keçidlər == A Magyar Köztársaság címere (mac.) A magyar címer története (mac.) Magyar Nemzeti Lap (mac.) Macarıstan gerbi Dövlət simvolları haqqında faktlar. Milli simvollar, milli bayramlar. Macarıstan Respublikası Xarici İşlər Nazirliyinin nəşri.

Macarıstan himni — «Himnusz» kompozisiyası, həmçinin «Isten, áldd meg a magyart» («Tanrı, macarlara xeyir-dua ver») kimi məşhurdur. Sözlərin müəllifi — Ferents Kölçei (Kölcsey Ferenc). Bəstəkarı — Ferents Erkel (Erkel Ferenc).

Macarıstan iqlimi ölkənin yerləşdiyi coğrafi mövqeyi ilə əlaqədərdır. Macarıstan Mərkəzi Avropanın qərbində yerləşir. Yerləşdiyi mövqeyi ilə istər qütbdən istərsə eyni məsafədə yerləşir. Üstəlik Atlantik okeandan 1000 km uzaqlıqda yerləşir. Macarıstan sərhədindən ən yaxın dənizə olan məsafə 500 kilometrdir. İqlimi qolosen dövründə formalaşmışdır. Macarıstan iqlimi kontinental, okean və aralıqdəniz iqliminin qarışığından formalaşmışdır. Nəticədə burada iqlim olduqca dəyişkəndir. == Təsir göstərici faktorlar == Macarıstan iqliminə təsir göstərən iki faktor vardır. Bunlardan biri ölkənin Aralıq dənizindən olan məsafə və qərb küləklərinin gətirdiyi yağıntılardır.

Macarıstan krallığı — 1000–1944-cü illər arasında Mərkəzi Avropada mövcud olmuş krallıq. Krallığın ilk hökmdarı Müqəddəs I İştvan, son hökmdarı IV Karl olmuşdur. == Adı == Latın dilində Regnum Hungariae və ya Ungarie (Regnum latınca krallıq deməkdir); Regnum Marianum (Məryəm Krallığı); və ya sadəcə Hungaria, krallığın ilk illərindən 1840-cı illərə qədər Latın dilində rəsmi sənədlərdə istifadə edilən adlar idi. Almanca adı Königreich Ungarn rəsmi olaraq 1784–1790-cı illərdə və 1849–1860-cı illər arasında istifadə edilmişdir. Macarca adı (Magyar Királyság) 1840-cı illərdə, sonra yenidən 1860-cı illərdən 1946-cı ilə qədər istifadə edilmişdir. Krallığın qeyri-rəsmi macarca adı — hələ də danışıq dilində olan — Magyarország da həmçinin Macarıstanın rəsmi adı idi. Krallığın digər danışıq dillərində olan adlarl bunlar idi: pol. Królestwo Węgier, rum. Regatul Ungariei, serb. Kraljevina Ugarska, xorv.

Macarıstan mətbəxi — Macarıstan mətbəxi öz yeməkləri ilə məşhurdur. Macarıstan mətbəxi Avropada yayılmışdır. Öz milli yeməkləri ilə tanınır. Hər regionunun özünəməxsus yeməkləri vardır. Ölkədə və bütün dünyada çox məşhurdur. Qeyd etmək olar ki, Macarıstan mətbəxi regionlara görə fərqlənir, dadların cürbəcürlüyü ilə boldur və dünyanın ən populyar mətbəxlərindən biri kimi sayılır. == Haqqında == Ədviyyatlı Macarıstan mətbəxi şübhəsiz ki, istiotun istifadəsi ilə məşhurdur. Macarıstan mətbəxi yüngül və ya incə mətbəxlərə aid olmadığına baxmayaraq, onun bütün dünyada öz həvəskarları var. === Tərəvəzlər === Müxtəlif bibərlər, soğan, sarımsaq və pomidor, və xörəklərin əksəriyyətində çoxlu miqdarda istifadə olunan istyuyudülmüş istiot Macarıstan mətbəxinə füsunkarlıq və ləzzətli dad bəxş edən inqrediyentlərdən bir neçəsidir. Tərəvəzlər ilk növbədə Müxtəlif bibər növləri, kələm, pomidor, soğan və kartof Macarıstan xörəklərinin səciyyəvi və vacib inqrediyentləridir.

Macarıstan Milli Məclisi (mac. Országgyűlés) — Macarıstanın birpalatalı nümayəndəsi və qanunvericilik orqanı (parlament). Birpalatalı orqan 4 il müddətinə seçilmiş 199 deputatdan (1990-cı ildən 2014-cü ilədək — 386 deputatdan) ibarətdir. Üzvlərin seçilməsi, tək mandatlı və çox mandativ seçki dairələrində seçkilər daxil olmaqla, qarışıq seçki sisteminə əsaslanır. Siyasi partiyalar və ya birliklər məclisə getmək üçün səslərin ümumi sayının 5%-ni keçməlidirlər, lakin bu birmərəfli seçki dairələrində özünü göstərən namizədlərə tətbiq edilmir. Milli Məclisdə 25 daimi komitə var. Macarıstan Konstitusiya Məhkəməsi qanuna qarşı konstitusiyaya zidd olduğunu əsas gətirib etiraz etmək hüququna malikdir. Bu görüş 1902-ci ildən Budapeştdə Macarıstan parlamentinin binasında toplanıb. == Tarixi == "Dövlət Assambleyası" (mac. Országgyűlés) orta əsr Macarıstanın 1290-cı illərdən bəri qanunvericilik qurumudur.

Macarıstan tarixi — Macarıstanın keçmişi. == Qədim tarix == Bizim eramızdan əvvəlki dövrlərdə müasir Macarıstan ərazisində qədim illiriyalılar və frakiyalılar yaşayırdılar. E.ə. IV əsrdə bura kelt tayfaları köç etməyə başlayıblar. Antik dövrün sonunda bu ərazilər Roma İmperiyasının əsarəti altında idilər və elə bu dövrdə buraya İran köçəri tayfaları olan – sarmatların köçü baş vermişdi. Bizim eranın V və VIII əsrlərində bura hunlar, german tayfaları və avarların axını baş vermişdir. VI əsrdən sonra isə bu ərazilərə slavyan tayfaları da köç etməyə başlamışlar. == IX–X əsr Macarıstan tarixi == IX əsrin sonunda bu ərazi köçəri Uqor tayfaları olan madyarlar tərəfindən işğal olunmuşdur. Macarların böyük bir qismi Fin-Uqor tayfalarınin Uqor qolundandır. Bu Uqor tayfalarının ana yurdu olan Ural dağları ilə Volga çayı dolaylarıydı.

Macarıstan zərbxanası (mac. Magyar Pénzverő) ― Macarıstanda dövriyyə sikkələr istehsal edən dövlətə məxsus zərbxana. Zərbxana özəl şirkət olaraq tamamilə Macarıstan Milli Bankına məxsusdur və Macarıstan forinti sikkələrinin zərb olunmasında məsul olan yeganə orqandır. Ölkəiçi istifadə üçün dövriyyə sikkələrini zərb etməklə yanaşı, zərbxana istehsalçılar üçün bir sıra xatirə sikkələri və medallar da istehsal edir. == Tarixi == Zərbxana hələ Macarıstan krallığı zamanı I İştvanın hakimiyyəti dövründə yaranmışdır. Həmin vaxtda gümüş dinar sikkələri üzərində kralın adı zərb olunurdu. == İstinadlar == == Ədəbiyyat == Bartlett, Robert. The Making of Europe: Conquest, Colonization and Cultural Change 950 - 1350. Penguin. 2003.

Əhalisinin sayı 50 000 nəfərdən çox olan 2008-ci ilə olan Macarıstan şəhərlərinin siyahısı:

Mərkəzi Macarıstan (mac. Közép-Magyarország) — statistik (NUTS 2) Macarıstan regionu, Peşt medyesi və Budapeşt şəhəri daxildir. Regionun sahəsi — 6899 km². Əhali — 2 971 246 nəfər (2011-ciilin məlumatları). 2001-ci ildə işsizlik səviyyəsi 4% (ölkədə ən aşağı). Reuvid J. Doing Business With Hungary. GMB Publishing Ltd. 2005. səh. 280.

Tata- (alm. Totis‎, lat. Dotis) Macarıstanın şimal-qərbində yerləşən Komarom-Esterqom vilayətində qəsəbə. 2010-cu ildə "Avropa Bioloji Müxtəliflilik" paytaxtı seçilmişdir. Tata qəsəbəsi Macarıstanın Gereçe və Virteş dağları arasında, Budapeştin 70 km şimal qərbində, mərkəzi Tatabanyanın 12 km şimal qərbində yerləşir. Coğrafi mövqeyinə görə Budapeşt və Vyana arasında quru və dəmir yollarının qovuşduğu nöqtədədir. Tata qəsəbəsi antik dövrlərdən günümüzə qədər yaşayış məntəqəsi olmuşdur. Roma imperiyası dövründə Pannoniya əyaləti sərhədləri çərçivəsində olsa da, daha sonralar burada German və Avar tayfaları yerləşmişdir. Arpad sülaləsinin hakimiyyəti dövründə Tata kral mülkünə çevrildi. 1543-cü ildə Osmanlı qoşunları tərəfindən tutulan Tata qalası, tamamilə dağıdılaraq yenidən inşa edildi.

Şimali Macarıstan (mac. Észak-Magyarország) — statistik (NUTS 2) Macarıstan regionu, Borşod-Abauy-Zemplen, Xeveş, Noqrad medyeler daxildir. Şimalda Slovakiya ilə sərhəddir . Regionun sahəsi — 13.428 km² (Macarıstanın dördüncü böyük regionu). Əhalisi — 1,194,697 nəfərdir (2011-ci ilin məlumatları). 2001-ci ildə işsizlik səviyyəsi 8% (ölkədə ən yüksək) olmuşdur. Mişkolts Eqer Şalqotaryan Reuvid J. Doing Business With Hungary. GMB Publishing Ltd. 2005. səh.

Macarıstan forinti — Macarıstanın pul vahidi. ISO 4217 əsasən valyutanın kodu HUF-dur (ing. Hungarian Forint kəlməsindən). 1945-1946-cı illərdəki hiperinflyasiyadan sonra 1946-cı il avqustun 1-də dövriyyəyə buraxılmışdır (keçmiş vahid pengö idi). O vaxtı pengönun forintə nisbəti 4⋅1029:1 idi. Tarixən 1 forint = 100 fillerə bərabər idi, lakin 1999-cu ildən bəri filler dövriyyədən çıxarılıb. 16 noyabr 2015-ci il tarixində forint beynəlxalq banklararası CLS sistemində hesablaşmalar üçün istifadə olunan sərbəst konversiya edilən valyutaların siyahısına daxil edilmişdir. == Tarixi == Pul vahidinin adı 13-cü əsrdən bəri fiorino d'oro (qızıl florin) adlı qızıl sikkənin zərb edildiyi Florensiya şəhərinin adından gəlir. 1806-1892-ci illər arasında Avstriya-Macarıstan imperiyasının pul vahidi macar dilində olan forint idi, həmin pul vahidi almanca Avstriya-Macarıstan quldeni və ya Avstriya florini kimi tanınırdı. Qulden 100 kreytserə bərabər idi (krajczar, müasir macar dilində krajcár).

Macarıstan — 19 medye və şəhərə bölünmüşdür (mac. megyék, tək halda: megye — qraflıq). Müasir inzibati bölmə 1950-ci ildə tətbiq olundu. Medye isə 175 yaraşa bölünür (mac. járások, tek: járás). Paytaxt Budapeşt 23 rayona (mac. kerületek, tək: kerület) bölünür.

Macarıstanın 7 regionu, 1999 / XCII Qanununa əsasən, 1996 / XXI qanununun yenidən işlənməsidir. Macarıstan, 7 regiona bölünür, onlar isə öz növbəsində daha kiçik inzibati vahidlərə bölünür — medye. Şimali Macarıstan Borşod-Abauy-Zemplen, Xeveş, Noqrad medyeləri, Mişkolts, Eqer və Şalqotaryan şəhərləri daxildir. Şimali Alföld Xaydu-Bixar, Yas-Nadkun-Solnok, Sabolç-Satmar-Bereq medyeləri, Debretsen, Solnok və Nyiredxaza şəhərləri daxildir. Cənubi Alföld Baç-Kişkun, Bekeş, Çonqrad medyeləri, Keçkemet, Bekeşçaba, Seqed və Xodmezövaşarxey şəhərləri daxildir. Mərkəzi Macarıstan Çonqrad medyesi, Budapeşt və Erd şəhərləri daxildir. Mərkəzi-Zadunay bölgəsi Komarom-Esterqom, Feyer, Vesprem medyeləri, Tatabanya, Sekeşfexervar, Dunauyvaroş və Vesprem şəhərləri daxildir. Qərbi-Zadunay bölgəsi Dyör-Moşon-Şopron, Vaş, Zala, Dyör, Şopron, Sombatxey, Zalaeqerseq və Nadkanija şəhərləri daxildir. Cənubi-Zadunay bölgəsi Baranya, Şomod, Tolna, Peç, Kapoşvar və Seksard şəhərləri daxildir.

Peç (mac. Pécs) — Macarıstanın əhalisinə görə 5-ci ən böyük şəhəri. Bu şəhər 2010-cu ildə Avropanın Mədəni Paytaxtı seçilib. Şəhər turistik əhəmiyyətinə, Peç Universitetində xeyli əcnəbi tələbənin təhsil almasına görə dünyada məşhurdur. Peçin Qədim xristian nekropolu 2000-ci ildə UNESCO-nun ümumdünya irsinin siyahısında salınıb. Peçin tarixi 2000 il əvvələ qədər gedib çıxır. Eramızdan əvvəl 4-cü əsrdə orada kelt qəsəbələrinin olması arxeoloji qazıntılar zamanı aşkar edilib. Roma İmperiyasının Pannoniya vilayətinin tərkibində şəhərin adı Sopine olub. 4-cü əsrdən etibarən orada xristian icması yaranır. İmperiya süquta uğradıqdan sonra bölgə barbarların, hunların və avarların hökmranlığı altına keçib.